» Warto wiedzieć | Polowania

Łowiectwo w Bieszczadach - Koło Łowieckie "Knieja" w Komańczy

Polowanie, myśliwstwo jest to zajęcie stare jak świat, o czym zaraz się przekonamy, ale także wzbudzające sporo kontrowersji. Szczególnie po połowie XX w. nasiliła się krytyka tego zamiłowania, hobby a dla niektórych czegoś co pozwala żyć. Logicznie rzecz biorąc polowanie nie jest bezmyślnym tępieniem zwierzyny a racjonalna gospodarka łowiecka wręcz przyczynia się do zachowania właściwego jej stanu. Nie wolno nie wspomnieć o tym, że samo polowanie, to tylko niewielka część życia myśliwego. Na resztę składa się dokarmianie zwierzyny, budowa paśników, poletek, eliminacja osobników chorych i wiele innych. Wysłuchując wszelkich argumentów, nadal trudno jednak jednoznacznie stwierdzić, która strona konfliktu, czyli wszelkiego rodzaju ruchy ekologiczne, ale także osoby "prywatne", czy też myśliwi maja rację, dlatego ocenę pozostawiam czytelnikom, zapraszając do lektury poniższego działu, który może w jakiejś części pozwoli przybliżyć istotę łowiectwa, oraz wyrobić o nim opinię. Można zapoznać się tu m. in. z historią polowań, zadaniami myśliwych, organizacją polowań dla myśliwych zagranicznych oraz przeczytać kilkanaście ciekawych opowieści łowieckich.

Organizacją polowań w Bieszczadach zajmuje się m.in. Biuro Polowań "Bieszczady" przy Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie. Szczegóły na stronie https://www.krosno.lasy.gov.pl/oferta-lowiecka#.ZDQt5nZByUk

P. Szechyński

"O historii łowiectwa w rejonie Komańczy... ... słów kilka"
Jerzy Stanikowski i Adam Kawałek

Pierwszy łowca w Karpatach pojawił się w epoce kamiennej. Określa się go mianem pierwszego łowcy niedźwiedzia jaskiniowego, mamuta i innych zwierząt plejstoceńskich. Narzędzia jakimi posługiwał się on. to krzesane z kamienia: toporek, grot do strzały, czy też skrobak do odzierania zwierza ze skóry. Uczeni podają, że okres niezakłóconej egzystencji tego neandertalczyka - o ile wcześniej nie wyginął za sprawą co i rusz powtarzających się zlodowaceń - trwał bagatela 15-25 tysięcy lat, gdyż po upływie takiego czasu pojawiły się w Karpatach inne nowe ślady. Jeden z nich to kościany harpun należący prawdopodobnie do łowcy reniferów. Upłynęło kolejnych kilka tysięcy lat i w tym czasie, gdy nad Nilem Faraon umiał już rozkoszować się życiem, w rejonie Bieszczad i Beskidu Niskiego pojawiają się pierwsze siedliska. Ówczesny mieszkaniec Karpat nie pozostawał sam. Parły ku niemu ludy z Południa, wzbogacając go o nowe zdobycze kultury i techniki, a że była to już epoka brązu więc były to metalowe miecze i siekierki. Typowa dla schyłku tej epoki kultura Łużycka, jako właściwa dla ludów prasłowiańskich, dała początek używania żelaza. Był to kolejny krok naprzód w technice wojen i łowów. Od tej chwili życie regionu toczyło się w stałym kontakcie z innymi narodami i plemionami Europy. Nie zawsze były to kontakty pokojowe. Zmuszało to do utrzymywania na wysokim poziomie umiejętności walki o przetrwanie w starciu z nieprzyjacielem i żywiołami natury. Po ożywieniu wynikłym z kontaktów z Cesarstwem Rzymskim nastąpił definitywny upadek kultury spowodowany najazdem Hunów. Potem nasza okolica była pustoszona na przemian raz przez Tatarów, raz przez wojownicze plemiona węgierskie. Na przełomie tysiącleci naszej ery, kiedy w Europie Środkowej tworzą się pierwsze organizacje państwowe, pomiędzy plemionami słowiańskimi dochodzi do ostrej walki o hegemonię. Trudno byłoby zliczyć konflikty wewnątrz plemienne jak i wojny możnych polskich ze szlachtą ruska. Było to jednym słowem pogranicze w ogniu. Rodziły się określone problemy z osadnictwem Ziemi Sanockiej, bo tak w średniowieczu określano obszar od źródeł Sanu po Rzeszów na północ i Jasło na zachodzie. Jak zwykle w takich sytuacjach korzystano z osadnictwa wojskowych, a także, zasiedlano okolice jeńcami wojennymi.

Z wielu powodów ówczesne osady lokowano w odsłoniętych dolinach rzek. Unikano gór. Dla przykładu Szczawne była długi czas, najbardziej wysuniętą na południe od Sanoka osadą krajeńską. Historia ziemi Sanockiej ulega zmianie w XV wieku. Być może stało się tak za sprawą Królowej Jadwigi i Władysława Jagiełły, którzy lubili ten zakątek kraju i często tu zaglądali. Wy-starczy wspomnieć o ślubie Jagiełłowym na Sanockim Zamku. Także za Jagiellonów zaczęto osadzać wsie w górach. W dużej mierze przyczynili się do tego Wołosi, plemię pasterskie, które łukiem Karpat dotarło tutaj z Mołdowy. Wołosi nie tylko mieli doświadczenie życia w górach, ważne było, że pozwolono im zakładać osady według ich własnego prawa, na tak zwanym "surowym korzeniu". Wiązało się to z wysiłkiem przy karczowaniu terenu, ale dawało ulgę w podatkach. Ponadto prawo wołoskie chroniło zbiegów. Na prawie wołoskim powstały: Komańcza, Łupków, Osławica, Żubańsk. Radoszyce to najstarsza osada w naszym obwodzie.

Jak podaje nauka, z czasem, z połączenia się dwóch kultur miejscowej polskiej - pozostającej, od swego zarania pod przemożnym wpływem Bizancjum - z Wołoską powstała kultura Łemkowska. Umownie przyjmuje się, że wschodnia granica terytorium Łemków przebiegała wzdłuż linii Solinka - Rzepedź za którą rozciągało się terytorium Bojków. W okresie Średniowiecza, jak w całym kraju, tak i w ziemi sanockiej ulega zmianie pogląd na łowiectwo. Dla wyłaniającej się szlachty łowiectwo zaczyna być rozrywką. Już w Państwie Piastów funkcjonowało pojecie "płacidła". Był to obiegowy środek płatniczy w postaci futer niektórych zwierząt. Wysokie ceny tychże futer, utrzymujące się duże znaczenie gospodarcze mięsa oraz powstawanie obok ziem koronnych dużej własności ziemskiej, prowadzi do powstania zastrzeżeń łowieckich, ujętych z czasem w postaci regale łowieckiego. W taki sposób rodzi się prawo łowieckie. Pierwszymi posiadaczami ziemi niczyjej położonej w południowej części ziemi Sanockiej byli pochodzący z Węgier bracia Piotr i Paweł. Później grunta te dzieliły między siebie rody Kmitów, Balów, Tarnowskich i innych pomniejszych. Pojawienie się ograniczeń w prawie do polowania to powód zrodzenia się kłusownictwa - surowo karanego. Dotyczyło to zwłaszcza wsi, gdzie co najwyżej sołtys mógł dostąpić zaszczytu - prawa łowienia drobnych zwierząt. Że i możni i biedni nie próżnowali najlepiej dowodzi fakt, iż już u schyłku Średniowiecza zainteresowano się problemem reglamentowania odłowów. Chyba niezbyt skutecznie w przypadku tura, który zdążył przetrwać do 1627 roku. Problemem ziemi Sanockiej w Średniowieczu i do zaborów włącznie, była kwestia bezpieczeństwa w jej lasach. Nie dość, że sami Wołosi słynęli z bojowości i zamiłowania do niezależności, w rezultacie działania ich prawa, lasy tutejsze chroniły wszelkiej maści element przestępczy. Pełno było zbirów i złoczyńców w komanieckich lasach. Dosłużyli się oni swoistego miana. Beskidnikami i opryszkami zwano zbójców a rozbójników nazywano Tołhajami. Mają też Bieszczady swego Janosika. Rolę taka przypisuje się Oleksemu Dowbuszowi żyjacemu w I połowie XVIII wieku. W okresie zaborów, zwłaszcza na wsi, dawała o sobie znać "galicyjska bieda", a co z tego wynika dla lasów nie trzeba mówić. Ucisk Austriacki, najdotkliwszy ze wszystkich zaborów zelżał w połowie XIX wieku. Ulgi objęły również sprawy łowieckie, a stało się to możliwe po nadaniu Galicji autonomicznej ustawy. Między innymi w oparciu o nią, w 1876 raku powstało Galicyjskie Towarzystwo Łowieckie zrzeszające szlachtę i zamożniejszych mieszczan.

Łowiectwo ludowe jeżeli nie liczyć kłusownictwa nie istniało tak przed I wojna światową jak i w okresie międzywojennym. Wyjątek stanowiły: możliwość dzierżawienia prawa do polowania przez niektórych gospodarzy i pracowników leśnych zatrudnianych w prywatnych lasach. W okresie międzywojennym w odrodzonej Polsce tereny Koła zapełniały nie tylko włości bogatych ziemian. Obok posiadłości Potockich zaczęto lokować fundacje. Jedna z nich była fundacja Pietruskiego - lwowskiego prekursora ogrodów zoologicznych. Z uwagi na zagospodarowanie regionu koleją, część terenu była upaństwowiona, znaczne ilości ziemi uprawnej było w posiadaniu ubogiego chłopstwa. Spraw łowieckich w naszym zakątku pilnowało przeniesione z zaboru, Galicyjskie Towarzystwo Łowieckie. Organizacja ta w 1921 roku zmienia nazwę na Małopolskie Towarzystwo Łowieckie i jest jednym z założycieli Polskiego Związku Łowieckiego w 1928 roku. W krótkim dla historii odstępie czasu przez nasz rejon przewaliły się dwie wojny światowe. Co to znaczy dla lasów i jego mieszkańców, dość powiedzieć, że literatura wskazuje na poważne wyniszczenie zwierzostanu. Zadanie odbudowy gospodarki łowieckiej, obok administracji leśnej i przedwojennej Akcji a po wojnie Ligi Ochrony Przyrody, przejęły organizacje łowieckie zrzeszone w przeniesionym z okresu międzywojennego Polskim Związku Łowieckim. W ramach PZŁ niemal natychmiast po działaniach wojennych tworzyły się regionalne organizacje łowieckie. W Sanoku było to Towarzystwo Łowieckie, które po zarejestrowaniu w 1947 roku przemianowano na Towarzystwo Myśliwskie. W 1953 roku z inicjatywy członków tej organizacji powstaje Koło Łowieckie "Jarząbek" gospodarujące na obwodzie łowieckim Nr 201. Nie zakłócony byt tego Koła trwał do roku jubileuszu 55-lecia PZŁ. Wtedy to za sprawą grupy inicjatywnej wywodzącej się z pracowników ALP, z dniem 25 października 1979 roku wyłączono z koła "Jarząbek" obwód nr 52, oddając go w zarząd nowo powstałego Koła Łowieckiego "Knieja" z siedzibą w Krośnie (ostatecznie Koło ukształtowało się w 1992 roku, kiedy to na mocy Uchwały Walnego Zgromadzenia Członków siedzibę Koła przeniesiono z Krosna do Komańczy).

Czytaj dalej:

Obwód i gospodarka łowiecka
Polowania dla myśliwych zagranicznych
Opowieści łowieckie
Knieja, łowiectwo, środowisko, rocznica

Wszystkie materiały i zdjęcia pochodzą z kroniki koła łowieckiego "Knieja" w Komańczy wydanej z okazji 20-lecia jego istnienia.