» Miejscowości | Solinka

Solinka

Solinka  to dawna wieś leżąca pomiędzy masywem Hyrlatej (Hyrlata - 1103 m n.p.m, Rosocha - 1084 m n.p.m, Berdo - 1041 m n.p.m) a grzbietem granicznym, w dolinie rzeki Solinka - trzeciej pod względem długości (45 km) rzeki w Bieszczadach. Źródła Solinki znajduja się na południowych stokach Hyrlatej, oraz na północnych stokach Strybu (pasmo graniczne).

Solinka, staw PZW - w tle Matragona
foto: P. Szechyński

Solinka została lokowana w XVI wieku w dobrach królewskich na tzw. surowym korzeniu, czyli w miejscu dotychczas niezagospodarowanym, wymagającym na początku wykarczowania lasu pod nową osadę. Potem była wielokrotnie niszczona, m.in. przez tołhajów oraz oddziały Rakoczego. Po II wojnie została zniszczona i wysiedlona, obecnie na Solinkę składają się cztery zabudowania - w tym leśniczówka.

Solinka
foto: P. Szechyński

Nazwa miejscowości wywodzi się od solanki a dokładnie potoku Solyanka (Solinka), którym spływała rozpuszczona sól kamienna. Miało to miejsce za czasów Piotra Zborowskiego, starosty sanockiego, jednak wieś miała wówczas zaledwie dwóch kmieci i kniazia. Jak podaje jeden z tomów Słownika geograficznego Królestwa Polskiego z końca XIXw., przyczyną takiego stanu rzeczy było to, iż "dla wielości niedźwiedzi i szkód przez nie wyrządzanych, nie chciano tu osiadać". Miśki, których wówczas było zdecydowanie więcej niż w czasach obecnych mocno nowym gospodarzom dawały się we znaki a tereny te do dziś (zgodnie z rzeczywistością) uchodzą za tzw. niedźwiedziowate, czyli takie, na których żyją niedźwiedzie i istnieje prawdopodobieństwo ich spotkania.

Solinka, torowisko kolejki w miejscu dawnego przystanku
foto: P. Szechyński

W roku 1616 w Solince uprawiano ponad 24 łany, ale kolejne najazdy a to wojsk Rakoczego a to bandy tołhajów węgierskich procesowi temu nie pozwalały się rozwijać. Po najeździe Rakoczego w 1665 r. pozostał tu zaledwie jeden łan uprawny. Dopiero sto lat później - końcem XVIII wieku - ilość uprawianych łanów zbliżyła się do 30.

Ziemie starostwa sanockiego, na którego terenie znajdowała się Solinka zmieniały zarządcę dość często, aż do czasów kiedy to przeszły na własność rządu austriackiego początkiem XIXw. Wówczas do Solinki przyłączono sąsiednie Roztoki Górne. Austriacy wkrótce tereny takie zaczęli sprzedawać w ręce prywatne, tak też stało się z Solinką, która w roku 1830 trafiła do Filipa Reisenbacha. Po nim wieś posiadało jeszcze pięciu właścicieli, aż stała się własnością (1895) żydowskiej rodziny Rappaport, która zarządzała nią do wybuchu II wojny światowej. Za czasów Rappaportów grunty wsi rozciągały się na powierzchni 3100ha.

Solinka, tory wąskotorówki
foto: P. Szechyński

Solinka była wsią łemkowską, posługiwano się tu łemkowską gwarą i pielęgnowano charakterystyczne dla tej nacji tradycje. Dokładny zasięg łemkowszczyzny w kierunku wschodnim jest dyskusyjny. Solinkę często wymienia się jako ostatnią wieś łemkowską w tym kierunku, uznając ją za graniczną (razem z Żubraczem) - takie granice ustalił m.in. prof. Roman Reinfuss. Mieszkańcy Solinki ludność zamieszkującą na wschód od Cisnej nazywali Jachwakami (bojkowie). Wpływy łemkowskie w samej Cisnej były dość silne, zatem takie granice można przyjąć za słuszne, jednocześnie uwzględniając że na terenach granicznych istniało zjawisko przenikania kultur, zatem i Cisna ma z łemkowszczyzną co nieco wspólnego, jako tzw. strefa przejściowa.

Solinka, rzeka oraz przyczółki dawnego mostu kolejki
foto: P. Szechyński

Życie mieszkańców w okresie międzywojennym było proste, ale ciężkie. Zajmowali się oni głównie rolnictwem, łowili ryby i hodowali zwierzęta. W roku 1936 miejscowa nauczycielka sporządziła kwestionariusz środowiskowy, który wysłała do Inspektoratu Szkolnego w Sanoku. Opinia w nim zawarta była dla mieszkańców bardzo negatywna, należy jednak pamiętać że nauczycielka nie była zapewne zbyt obiektywna - z przyczyn narodowościowych, kulturowych, a być może i mieszkańcy potraktowali ją niebyt uprzejmie.

Solinka, na cmentarzu znajduje się stanowisko Lilii złotogłów - tu na kilka dni przed kwitnieniem, które ma miejsce zazwyczaj w czerwcu
foto: P. Szechyński

Pewne jest jednak że ludzie żyli tu ubogo i w prymitywnych warunkach, zatem wiele spostrzeżeń nauczycielki, które jej wydawały się czymś szokującym, było zupełnie normalne. Na pewno stanowiła ona (nauczycielka) w jakimś stopniu zło konieczne dla wsi, gdyż dzieci były bardziej potrzebne w polu i do zabawiania mniejszych dzieci w domach, niż w szkole. Nauczycielka podsumowała ludność Solinki jako lud leniwy i gnuśny. Używający prostych narzędzi, nie znający roślin strączkowych, cebuli czy czosnku a nawet buraków. Żywiący się na co dzień ziemniakami, kapustą i mąką owsianą a także marchewką i brukwią gotowaną w mleku. Mieszkańcy byli niechlujni i brudni, rąk nie myli prawie nigdy, tylko je czasem moczyli ochlapując twarz, praktycznie nie używali mydła. Izby nigdy nie były wietrzone, brud, pchły, wszy i pluskwy panoszyły się w prawie każdym domu. Ludność wierzyła w czary, zabobony i czarownice, choć się z tym nie afiszowała. Chorych leczono w domu, ale też nie znano ziół, więc podawano im głównie ryż i herbatę. Złamania, które nie należały do rzadkości "naprawiał" Żyd, do lekarza nie chodzili prawie nigdy. Nauczycielka zarzuca ludności również brak moralności, brak poczucia rodowego, niską pobożność (z powodu analfabetyzmu i tak znali na ogół tylko jedną modlitwę) i lenistwo - ludzie nie lubili pracować, chyba że musieli, nie myśleli o polepszeniu sobie bytu a wszystko zwalali na góry, które w tym przeszkadzają. Ludność nie była również zainteresowana poprawieniem sobie bytu poprzez rozwój turystyki - brakowało odpowiednich pomieszczeń.

Solinka
foto: P. Szechyński

We wrześniu 1939 przez Solinkę przedostawali się na Węgry żołnierze z rozbitych polskich oddziałów. Gdy II Rzeczpospolita upadła mieszkańcy wsi urządzili symboliczny pogrzeb Polski. Na drzewach powiesili portrety polskich dostojników a koło cerkwi zakopali biało-czerwony słup graniczny. Tego typu pogrzeby Polski były na tych terenach bardzo częste, na ogół zakopywano godło i flagę. Inicjatorami i organizatorami byli przeważnie greckokatoliccy księża, których istotna rola w antypolskich działaniach oraz mordach dokonywanych przez UPA jest wciąż bagatelizowana bądź skrzętnie pomijana.

W roku 1944, po przejściu frontu rozpoczęły się wysiedlenia. W roku 1945 i 1946 wywieziono łącznie 286 mieszkańców, resztę natomiast (169) w ramach akcji "Wisła" w roku 1947. Zabudowania rozebrano lub spalono - włącznie z cerkią. Pozostała po niej czytelna podmurówka oraz cerkiewny cmentarz. Więcej na temat cmentarza i cerkwi: cmentarz w Solince

Ponowne "zasiedlenie" Solinki nastąpiło końcem lat 50.XX wieku, kiedy to zbudowano tu leśniczówkę. Do niedawna na Solinkę składało się 3 zabudowania, obecnie przybył jeden nowy budynek.

Turystycznie Solinka jest ciekawym miejscem, spokojnym nawet w pełni sezonu. Malownicze położenie pomiędzy Matragoną, Hyrlatą i grzbietem granicznym sprawia, że warto tu zajrzeć. Dostać się do Solinki można obecnie na wiele sposobów: pieszo lub rowerem z Żubraczego, bądź od strony Roztok Górnych i Balnicy oraz (w sezonie) kolejką wąskotorową z Majdanu. Od roku 2010 biegnie tędy nowa międzynarodowa ścieżka przyrodnicza.

Więcej na temat turystycznych walorów wsi oraz proponowanych tras:
Do Solinki z Żubraczego

Galeria zdjęć z Solinki: Solinka - galeria zdjęć

Literatura:

1. Magazyn "Bieszczady", nr 03/2011, Wydawnictwo "Berdo".
2. Kryciński S., "Słownik Historyczno-Krajoznawczy cz.2 Gmina Cisna", Warszawa 2007.
3. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1902.

W Solince latem
foto: P. Szechyński

Solinka w Solince
foto: P. Szechyński

Solinka w Solince i przyczółek dawnego mostu
foto: P. Szechyński

Bobrowe rozlewisko w górnej części wsi przy drodze do Roztok
foto: P. Szechyński

Parking w Solince, początek ścieżki Solinka - Udava
foto: P. Szechyński

Początkiem lipca 2013 przes Solinkę przeszedł redyk karpacki z Rumunii do Czech
foto: P. Szechyński

Droga z Żubraczego do Solinki jest obecnie w większości asfaltowa
foto: P. Szechyński

Solinka - z lewej stare zabudowania, z prawej nowy budynek leśniczowki (2010)
foto: P. Szechyński