...Twoje Bieszczady - serwis dla wszystkich którym Bieszczady w duszy grają...

Bieszczady


Terenwka w Bieszczadach

Bieszczady 4x4


Polecamy:

Chata Smerek
Werchowyna
Magiczne Bieszczady
Panorama Solina
Kolejowy Smolnik
Czadzie Sioło
4x4 w Bieszczadach
Gospodarstwo Aleksa
Swobodne wycieczki


Cerkwie i cmentarze

Cerkwie drewniane w Bieszczadach
Cerkwie murowane
Kapliczki w Bieszczadach
Dawne cmentarze, cerkwie i cerkwiska
Ikonostas
O ikonie słów kilka
Bojkowszczyzna Zachodnia. Ochrona zasobów kulturowych - działania praktyczne (pdf)

Cmentarze żydowskie (kirkuty)
Cmentarze ewangelickie Bandrów i Stebnik (Steinfels); cm. gr.kat. w Stebniku
Cmentarze wojskowe w Komańczy
Cmentarz wojskowy w Lesku

Kościół w Woli Michowej
Kościół w Komańczy

Obelisk UPA

Miejscowości

Baligród i okolice
Bóbrka
Buk k.Terki
Bystre k.Czarnej
Cisna i okolice
Czarna i okolice
Daszówka
Duszatyn
Dwernik i Dwerniczek
Glinne
Jankowce
Kalnica k.Baligrodu
Komańcza i okolice
- Mogiła - legenda
- drewniany kościółek
- klasztor Nazaretanek
Lutowiska
Łupków
Mików
Muczne
Myczkowce
Nasiczne
Olszanica
Orelec
Prełuki
Rajskie
Roztoki Górne
Rzepedź
Sękowiec i okolice
Serednie Małe
Smolnik nad Osławą
Solinka
Solina i okolice
- bieszczadzkie zapory
- tajemnica zatoki
Stefkowa
Terka
Uherce Mineralne
Ustjanowa
Ustrzyki Górne
Wetlina
Wola Matiaszowa
Wola Michowa
Wołosate
Zatwarnica
Zwierzyń

Dawne wsie

Balnica
Beniowa
Bereźnica Niżna
Bukowiec
Caryńskie
Choceń
Dydiowa
Dźwiniacz Górny
Hulskie
Huczwice
Jawornik
Jaworzec
Kamionki
Krywe
Łokieć
Łopienka
- rys historyczny Łopienki
- Chrystus Bieszczadzki
Łuh
Rabe k.Baligrodu
Rosolin
Ruskie
Sianki
Skorodne
Sokoliki
Sokołowa Wola
Studenne
Tarnawa Niżna i Wyżna
Tworylne
- Tworylczyk
Tyskowa
Zawój
Zubeńsko
Żurawin

Jak patrzeć na ikonostas?

Ikonostas jest bardzo ważną częścią cerkwi. W Bieszczadach i terenach przyległych ikonostasy, choć stanowią w większości niepełną kompozycję ikon lub są rekonstrukcją dawnych ścian przegrodowych, zachowały się w wielu cerkwiach. Wymienić trzeba Sanok-Olchowce, Zagórz, Radoszyce, Szczawne, Turzańsk, Dziurdziów, Mokre, Morochów. Na uwagę zasługuje również unikatowy ikonostas z Górzanki. Pochodzący z XVIII wieku ma nietypowy, wręcz niedopuszczalny we wschodniej kulturze, rzeźbiarski układ figuralny.

Ikonostas w Rabem k.Czarnej Ikonostas w Rabem k.Czarnej
foto: P. Szechyński

Ikonostas, zwany inaczej przegrodą, był od czasów sztuki wczesnochrześcijańskiej, później bizantyjskiej, granicą świata realnego i duchowego. Oddziela w cerkwi część ołtarzową od nawy przeznaczonej dla wiernych. Jego moc i mistyka pozwala rozgraniczyć świat ziemski - profanum, od świata boskiego - sacrum.

W kościołach wczesnochrześcijańskich rolę tę pełniła kamienna lub marmurowa przegroda zwana templonem. Wzbogacały ją kolumny, na których zawieszano dekoracyjne tkaniny i wyobrażenia świętych. W wiekach X-XII przegrodę stanowiło już wiele kolumn, wspierał się na nich architraw (architraw - epistyl, nadsłupie - główny (najniższy) poziomy człon belkowania antycznego, który podtrzymywał belki stropu) a szczyt wieńczył krzyż. Całość zdobiły ikony a pośrodku znajdowało się przejście do przestrzeni ołtarzowej.

W pełni ukształtowany ikonostas powstał na Rusi, na przełomie XIV-XV wieku i składał się z kilku rzędów, gdzie każdy oddaje inna myśl teologiczną. Stanowi całkowicie zasłaniającą prezbiterium ścianę, z trojgiem wrót. Bardzo ważne są wrota środkowe, zwane carskimi, królewskimi lub brama królewską. Przeznaczone są dla kapłana sprawującego liturgię. Ich symbolika wskazuje na otwierającą się przed wiernymi drogę do zbawienia i to właśnie one rozpoczynają ewangeliczna historię zbawienia wyrażona w ikonach na ikonostasie. Symbolizuja Chrystusa, który powiedział: Ja jestem bramą, kto przeze Mnie wchodzi będzie zbawiony. Carskie wrota zdobią wizerunki czterech ewangelistów, świadków życia Jezusa, głoszących jego naukę.

Cerkiew w Czarnej ikonostas Cerkiew w Czarnej - ikonostas
foto: P. Szechyński

Tuż nad ewangelistami namalowana jest scena scena Zwiastowania i symbolizuje ona tajemnicę Wcielenia. Niższe, boczne wrota, zwane wrotami diakońskimi (albo południowymi - prawe oraz północnymi - lewe), przeznaczone są dla diakona i niższego kleru. Umieszczone są symetrycznie, po obu stronach wrót królewskich. Kiedyś prowadziły do oddzielnych pomieszczeń, którymi były żertwiennik - stół ofiarny na którym przygotowywano święte dary i naczynia liturgiczne - i diakonikon, czyli miejsce przechowywania szat i ksiąg liturgicznych. Na skrzydłach umieszczano wizerunki świętych lub ażurową dekorację wici winogronowej - symbolu Chrystusa.

Ikony ułożone są według ścisłego programu - kanonu:
W rzędzie najniższym o zróżnicowanej tematyce, ale może to być miejsce pozostawione bez ikon. Pierwszy rząd to ikony namiestne: po lewej Bogurodzica z dzieciątkiem, po prawej - Chrystus Pantokrator. Skrajne ikony to po prawej tzw. ikona chramowa, czyli patron danej świątyni, po lewej szczególnie czczony święty na danym terenie.

Fragment ikonostasu w Smolniku n. Osławą Fragment ikonostasu w Smolniku n. Osławą
foto: P. Szechyński

Drugi rząd to ikony świąteczne, czyli prazdniki. Poświęcone dwunastu świętom w obrządku wschodnim. Przedstawiają sceny z życia Jezusa Chrystusa i jego Matki. Najczęściej to: Zwiastowanie, Narodziny, Chrzest, Wprowadzenie do świątyni, Przemienienie na górze Tabor, Narodziny Marii, Ofiarowanie Marii w świątyni, Zaśnięcie Marii, Podwyższenie Krzyża, Wjazd do Jerozolimy, Wniebowstąpienie i Zesłanie Ducha Świętego. W środku rzędu umieszczona jest Ostatnia Wieczerza i/lub Mandylion.

Wrota diakońskie Nieistniejąca cerkiew w Komańczy, wrota diakońskie
foto: P. Szechyński

Trzeci rząd to Deesis. Słowo to tłumaczy się jako modlitwę, wstawiennictwo. Ikona przedstawia Chrystusa tronującego, do którego zwracają się orędownicy ludzi: Matka Boża i św. Jan Chrzciciel. Obok znajdują się archaniołowie, Michał i Gabriel. Od drugiej połowy XVI wieku na ikonach umieszczano wizerunki 12 apostołów, które dodatkowo wzbogacają rząd. Po prawej stronie św. Piotr, po lewej św. Paweł, twórcy Kościoła wschodniego i zachodniego. Dalej inni apostołowie, wszyscy w postawie błagalnej. Deesis wyraża głęboką treść symboliczno-teologiczną, idee Królestwa Bożego, wstawiennictwa za ludzkość i łączności Starego i Nowego Testamentu.

Ostatni rząd to ikony przedstawiające Proroków, którzy przepowiadali przyjście Jezusa. Zwykle umieszczone w owalnych lub prostokątnych medalionach. Wśród proroków przedstawia się Salomona, Dawida. Ezechiela, Daniela, Izajasza. Ikonostas uwieńczony jest sceną Ukrzyżowania.

Rekonstrukcję ikonostasu zobaczyć możemy w budynku Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Złożona z XV i XVI-wiecznych ikon, przypomina jak wyglądał ikonostas na terenie Podkarpacia. Wykorzystując posiadane ikony niemal w pełni odtworzono program XV-wiecznej przegrody. W salach Muzeum Historycznego w Sanoku na rekonstrukcję ikonostasu wykorzystano późniejsze, bo pochodzące z XVII-XIX wieku ikony i odzwierciedla ona kompozycję i układ przegrody z XVII wieku, powszechnie stosowane w następnych stuleciach.

Zobacz także: O ikonie słów kilka

opracowanie: E. Milczanowska

Górzanka Górzanka, jedna z płaskorzeźb
foto: J. Milczanowska

Literatura:

1. Gdzie wspólne źródła... , Muzeum Historyczne w Sanoku.
2. Katarzyna Winnicka, Sztuka cerkiewna Ziemi Sanockiej.
3. M. i A. Michniewscy, M. Duda: Cerkwie drewniane Karpat - Polska i Słowacja, Pruszków 2003.

Fragment ikonostasu w prawosławnej cerkwi w Osadnem Fragment ikonostasu w prawosławnej cerkwi w Osadnem w Bieszczadach słowackich. Widoczne wrota diakońskie oraz carskie
foto: P. Szechyński
cerkiew prawosławna w Osadnem W prawosławnej cerkwi w Osadnem w Bieszczadach słowackich
foto: P. Szechyński
Praktyczne

Kamera w Czaszynie

Schroniska
Schroniska PTSM
Bazy namiotowe i chatki
Harcerskie bazy i hoteliki
Noclegi

Mapa Bieszczady - wersja online
Mapy Bieszczadów - recenzje
Mapy wycinkowe - recenzje
Przewodniki
Ciekawe wydawnictwa

Szlaki turystyczne - opisy
Szlaki turystyczne - wykaz
Czasy przejść
Ścieżki przyrodnicze - wykaz
Regulamin BdPN
Punkty kasowe BdPN

Bieszczadzka Kolejka Leśna
Jazdy konne
Rejsy po Zalewie Solińskim
Wyciągi narciarskie
Muzea
Informacja turystyczna
Przewodnicy
Przewoźnicy (Bus)
Przejścia graniczne
Traperska przygoda - tabory

Warto wiedzieć

Z psem w Bieszczady
Zagroda pokazowa żubrów
Wędkarskie eldorado na Sanie
Park Gwiezdnego Nieba Bieszczady
Karpackie niebo
Sery w Bieszczadach
Wypał węgla drzewnego
Jaskinie
Snowgliding w Bieszczadach
Bieszczadzkie szybowiska
Bieszcz. Centrum Nordic Walking

Trochę historii
Podział (granice) Bieszczadów
Losy bieszczadzkiej ludności
Różne plany rozwoju Bieszczadów
Na wyniosłych połoninach BdPN
Nie tylko Wysokie
Sieć wodna
Geocaching

Fauna Bieszczadów
Flora Bieszczadów

Leśny Kompleks Promocyjny "Lasy Bieszczadzkie"

Ukraińska Powstańcza Armia
Karol Wojtyła w Bieszczadach
Bieszczady pół wieku temu
Bieszczady w filmie

Polowanie w Bieszczadach

Reportaże

Rozmaitości bieszczadzkie

Wyprawy piesze

Tarnica z Wołosatego
Halicz z Wołosatego
Bukowe Berdo z Mucznego
Krzemień
Szeroki Wierch
Połonina Caryńska
Połonina Wetlińska
Smerek (wieś) - Smerek - Połonina Wetlińska - Brzegi Górne
Cisna - Jasło - Smerek (wieś)
Przysłup - Jasło
Suche Rzeki - Smerek
Dwernik-Kamień
Pętla: Wetlina - Riaba Skała - Czerteż - Kremenaros - Rawki - Dział - Wetlina
Mała i Wielka Rawka z p. Wyżniańskiej
Ścieżka "Berehy Górne"
Chryszczata z Komańczy
Chryszczata z Jeziorka Bobrowego
Szlak Huczwice - Chryszczata
Wołosań z Żubraczego
Jaworne - Kołonice - Jabłonki
Krąglica
Hyrlata
Szlak graniczny Łupków - Balnica
Przełęcz nad Roztokami - Ruske
Przełęcz nad Roztokami - Okrąglik - Jasło
Jasło i Okrąglik ze Strzebowisk
Łopiennik
Ścieżka Jeleni Skok z Cisnej (wieża widokowa)
Opołonek i Kińczyk Bukowski
Ścieżka dendrologiczno-historyczna w Berehach
Przysłup Caryński z Bereżek
Bukowiec - Sianki - Źródła Sanu
Tarnawa Niżna - Dźwiniacz Górny
Brenzberg - ścieżka
Krutyjówka - ścieżka
Tworylne i Krywe z Rajskiego
Terka - Studenne
Otaczarnia w Bukowcu
Rajskie - Studenne (most)
Przysłup - Krywe
Korbania z Bukowca
Korbania z Łopienki i Tyskowej
Suliła
Wola Michowa - Balnica szl. żółtym
Z Balnicy do Osadnego
Do Solinki z Żubraczego
Zwierzyń - Myczków
Tyskowa i Radziejowa ze Stężnicy
Lasumiła - najgrubsza jodła
Jodła k.Pszczelin - opis ścieżki
Stare Procisne, ścieżka
Dwernik - Procisne, ścieżka
Przez bieszczadzki las - ścieżka Nasiczne - Sękowiec
Kopalnia ropy Polana - Ostre
Holica z Ustianowej - ścieżka
Hylaty - ścieżka hist-przyrodnicza
Huczwice - ścieżka geologiczna
Komańcza - ścieżka dydaktyczna
Jawornik - ścieżka
Gminny szlak Baligród
Bukowy Dwór - ścieżka przyrodnicza
Po ekomuzeum w krainie bobrów
Dolina Potoku Zwór

Warto zobaczyć

Wodospady i kaskady
Jeziorka Duszatyńskie
Jeziorko Bobrowe
Sine Wiry
"Gołoborze" i dolina Rabskiego
Rezerwat "Przełom Osławy"
Rezerwat "Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku"
Torfowisko "Tarnawa"
Torfowisko "Wołosate"
Jaskinie w Nasicznem
Grota w Rosolinie
Rezerwat "Hulskie"
Młyn w Hulskiem
Pichurów - punkt widokowy
Przełęcz Wyżna - pkt. widokowy
Przełęcz Żebrak
Zagroda pokazowa żubrów
Mini-zoo w Lisznej i Myczkowcach
Kamień leski
Koziniec kamieniołom
Skałki Myczkowieckie
Kolejowy Smolnik
Ogród biblijny w Myczkowcach
Miniatury cerkwi Myczkowce
Entomo-zieleniec Myczkowce
MBL Sanok - skansen w Sanoku
Park miejski w Sanoku
Zielony domek w Ustrzykach G.
Muzeum Historii Bieszczad
Klasztor w Zagórzu
Droga krzyżowa w Zagórzu
Sanktuarium w Jasieniu
Ekomuzeum Hołe
Pomnik Tołhaja
Most podwieszany w Dwerniczku
XIX-wieczny most kolejki
Radoszyckie źródełko
- legenda o radoszyckim źródełku
Nowe pomniki przyrody w dolinie Osławy i Kalniczki
Góry Słonne
Rezerwat Sobień
Rezerwat "Polanki"
Góry Słonne - pkt. widokowy

Ski-tour

Hyrlata (1103 m) zimą
Matragona (990 m) zimą
Osina (963m n.p.m.)
Płasza, Kurników Beskid, Okrąglik

Rowerem

Trasy rowerowe

Samochodem

Trasy samochodowe
Stan dróg w Bieszczadach
Parkingi

Słowacja i Ukraina

Zalew Starina (Słowacja)

Projekt Rozłucz
Jasienica Zamkowa
Stara Sól
Bieszczady Wschodnie - relacja z wyjazdu 2005
Czarnohora, relacja z wyjazdu 2006


Serwis nasz i współpracujący z nami reklamodawcy
zbierają i przechowują tzw. pliki cookies zarówno do np. statystyk,
jak i w celach reklamowych. Korzystając z naszych stron bez zmiany ustawien przegladarki będą one zapisane w pamięci urządzenia. Przeglądając nasz serwis ZGADZASZ się na wykorzystywanie tych plików. Szczegółowe informacje na temat cookies
znajdują się w naszej Polityce prywatności

© Twoje Bieszczady 2001-2024