Aktualności i ciekawostki wydawnicze roku 2013

"Pozostałości założeń dworskich województwa podkarpackiego"
12-06-2013

Jest taka ksiażka.

Są dzieła tworzone z pasją, przekonaniem, że dokonują pewnej syntezy, zbierają fakty, tworzą obraz epoki. Są książki przygotowywane latami, składane jak cegiełki, układane w świątynię tradycji. Do tych fundamentów wiedzy o naszym regionie należy publikacja Sylwestra Polakowskiego "Pozostałości założeń dworskich województwa podkarpackiego. Przewodnik katalogowy", po lekturze której nikt już nie będzie mógł spokojnie powiedzieć, że dbamy odpowiednio o naszą spuściznę historyczną.

Na początek można epatować liczbami: na 600 stronach przedstawiono ponad 400 założeń dworskich. W sumie zebrano w niej prawie 2300 zdjęć ukazujących stan obecny nie tylko zamków, pałaców lub dworów, ale również spichlerzy, stajni, rządcówek, oficyn, lamusów, pawilonów czy oranżerii. Można tu zobaczyć resztki architektury ogrodowej, stawy, bramy, ogrodzenia, kaplice, dostępne piwnice oraz zachowane geometryczne nasadzenia: aleje, szpalery czy pojedyncze okazy pomnikowych drzew. Niestety w większości przypadków to tragiczne ruiny dawnej szlacheckiej i magnackiej architektury, która jeszcze w połowie XX wieku trzymała się całkiem dobrze. Trwające przez dziesięciolecia zaniedbania, a często świadome działania, doprowadziły do utraty tej tak ważnej dla regionu, tworzonej przez pokolenia, spuścizny materialnej.

Sylwester Polakowski z wykształcenia inżynier, a z pasji badacz architektury rezydencjonalnej zwiedzał przez siedem lat wszystkie opisane miejsca, dokumentując je szczegółowo. W książce każde założenie dworskie posiada opis historii własności i historii zabudowy. Cennym elementem są niezwykle przydatne i praktyczne informacje dla turystów, m.in. w kwestii aktualnej dostępności obiektu, a wszystko zilustrowane fotografiami przedstawiającymi to, co zachowane do dziś, choć często w ruinie: od budynków, przez elementy architektury otoczenia i przyrody po ciekawe detale. Dzięki nim wiadomo co i gdzie szukać w terenie.

Jaki stan wiedzy uzyskamy po lekturze tej książki? Sporo dworów wykupionych w czasie akcji wyprzedaży, na początku lat 90. ubiegłego wieku znalazła wprawdzie nowych właścicieli, ale tylko część z nich doprowadziła rewitalizację zabytków do właściwego końca. Tylko w nielicznych przypadkach dawne siedziby odzyskują prawowici dziedzice. Część zabytkowych obiektów znajduje się w gestii samorządów. w tym przypadku często są one właściwie odnawiane, nad czym czuwają służby konserwatorskie, ale dotyczy to właściwie wyłącznie dworów. Wszystkie elementy założeń folwarcznych, z dosłownie pojedynczymi wyjątkami, to ruina, która w ciągu najbliższych kilku, lub nastu lat stanie się stertą gruzu.

Dlaczego więc tę książkę, mimo jej tak pesymistycznego obrazu, należy koniecznie kupić, dla siebie, dla znajomych, dla biblioteki szkolnej? Bo jak w camera obscura, bez żadnych zbędnych upiększeń rejestruje ona stan zachowania większości zespołów pałacowo-, dworsko-parkowych w Podkarpackiem na przełomie XX i XXI wieku. Jeżeli tylko choć trochę interesuje nas tradycja ziem pomiędzy Sanem a Wisłoką, to jest ona nieodzownym wyposażeniem podręcznej biblioteczki. Nawet tylko po to, aby wybrać się w teren i przekonać się co przetrwało.

Zdaniem Polakowskiego na tle innych regionów Podkarpackie jest stosunkowo ubogie w obiekty architektury dworskiej i koniecznie należy podjąć inicjatywę utworzenia fundacji, której celem byłoby ratowanie tego, co jeszcze zostało. Proponuje najprostszą drogę: wykup lub przejęcie, a potem rewitalizacja i rekonstrukcja obiektów z przeznaczeniem na ośrodki turystyczno-muzealne. Swoje wrażenia i plany opisuje na stronie lygian.pl. Jak twierdzi, jest jeszcze wiele zapomnianych miejsc, w których istniały niegdyś dwory lub folwarki - dziś już niezachowane. Chce o nich opowiedzieć w następnym tomie, do którego już zaczyna zbierać materiały.

Krzysztof Zieliński

Ukazał się 18 nr rocznika Bieszczad
05-06-2013

Nakładem Bieszczadzkiego Oddziału Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, ukazał się właśnie kolejny - 18 już nr rocznika "Bieszczad". Wkrótce będzie dostępny w sprzedaży.

Ta coraz bardziej popularna pozycja wydawnicza, szczególnie dla miłośników szerszej wiedzy o regionie, ukazuje się od roku 1992 - pierwsze dwa numery były w postaci niewielkich zeszytów, będących sprawozdaniem z rocznej działalności Bieszczadzkiego Oddziału TOnZ.

Bieszczad nr 18 - spis treści

Wstęp

Maciej Augustyn
Antropogeniczne zmiany środowiska wodnego w Bieszczadach do 1951 r. (część VI). Dolina środkowego Strwiąża

Wojciech Wesołkin
W dorzeczu Osławy (część IV) Smolnik nad Osławą i Mików

Maciej Augustyn
Osadnictwo polskie w Bieszczadach do 1914 r. Próba rozpoznania tematu

Andrzej Szczerbicki
Kościół pw. Siedmiu Boleści Najświętszej Marii Panny w Skolem

Piotr Klaja
Leśniczy z Morochowa, czyli historia powstańca styczniowego

Bogdan Augustyn
Cerkiew pw. św. Michała Archanioła w Bystrem

Olga Solarz
Magia w medycynie ludowej Bojków. Na podstawie współczesnych materiałów z powiatu turczańskiego

Bolesław Baraniecki
Jedna fotografia, tak wiele historii
Lescy strażacy ochotnicy, ich przełożeni i prominenci

Marian Wesołkin
Wspomnienia (fragmenty)

Waldemar Bałda
Bieszczady na morzach i oceanach

Autorzy fotografii, rysunków i map

Redakcja rocznika BIESZCZAD:
ul. Witolda Gombrowicza 39/26
38-700 Ustrzyki Dolne
tel. (+48 13) 471 12 86
szczerbicki@poczta.onet.pl - Andrzej Szczerbicki, redaktor naczelny
www.tonzbieszczadzki.pl/bieszczad_roczniki.htm

"Bieszczady w PRL-u 2"
24-04-2013

Już w najbliższych dniach - przyszły tygodzień - ukaże się książka "Bieszczady w PRL-u 2". Prawdziwe historie i anegdoty opowiadają między innymi o pierwszych bieszczadzkich bazach studenckich i osadzie hipisów w Caryńskiem.

Czytelnik znajdzie tu także opis niezwykłych dziejów pomnika generała Świerczewskiego oraz historię znanej Chaty Socjologa. Dowie się o kościele zbudowanym w jedną noc i cerkwi odbudowanej dzięki uporowi jednego człowieka. Kombinat drzewny "Ustianowa", wojskowe gospodarstwa rolne, plany stworzenia skansenowej wioski w Łopience i bombowa wizja towarzysza Gierka, wreszcie podróż pociągiem pod sowieckim nadzorem - to inne tematy tej bogato ilustrowanej archiwalnymi zdjęciami książki.

Krzysztof Potaczała zbierając materiały do pierwszego tomu "Bieszczadów w PRL-u", natrafił na tak wiele ciekawych informacji i historii, że niemożliwe stało się zawarcie całego materiału w jednej książce. Po niespodziewanym sukcesie "Bieszczadów w PRL- u", które szybko osiągnęły pozycję bestsellera, autor postanowił napisać nowe reportaże. Odszukał nieznane historie z czasów PRL-u, które są kontynuacją i dopełnieniem pierwszej części. Książka stanowi jednak odrębną i niezależną od pierwszego tomu całość. Autorowi w poszukiwaniu opowieści z obszaru Bieszczad w okresie Polskiej Republiki Ludowej udało się dotrzeć do nieznanych materiałów archiwalnych, starych fotografii, które unaoczniają opisywane czasy. Książka zawiera autentyczne opowieści świadków czterdziestu lat panowania władzy ludowej w regionie. Opierając się na dokumentach i wywiadach z ludźmi reportaże wiernie oddają tamtą rzeczywistość, jednocześnie odsłaniając humorystyczną stronę codziennego odnajdywania się w systemie. Publikacja przedstawia również ważne postaci, które zapisały się w pamięci regionu.

Krzysztof Potaczała jest dziennikarzem, miłośnikiem i mieszkańcem regionu. "Bieszczady w PRL-u. Część 2" to barwne opowieści napisane żywym językiem. Świetna lektura dla każdego miłośnika Bieszczadów, historii lub reportaży.

Bieszczady w PRL-u 2
Krzysztof Potaczała
Wydawnictwo Bosz
www.bosz.com.pl

Mapa turystyczna "Bieszczady", wyd. Compass, edycja 2013
21-03-2013

Nakładem krakowskiego wydawnictwa Compass, wychodzi właśnie najnowsze - trzynaste już - wydanie mapy turystycznej "Bieszczady" w skali 1:50000. Pozycja wkrótce trafi do sprzedaży, gdzie będzie dostępna zarówno w wersji papierowej, jak i elektronicznej.

Twórcy mapy przygotowali wiele zmian w aktualnym wydaniu:

- Zweryfikowano i uzupełniono informacje na temat czasów przejść szlaków.

- "Opomiarowano" także szlaki rowerowe, czyli podane zostały odległości i przewyższenia między węzłami.

- Zweryfikowana została lokalizacja punktów kasowych BdPN, gdyż niektóre, np. w Wetlinie zostaną na ten sezon znacząco przesunięte.

- Dodany został szlak papieski z Leska na Chryszczatą oraz wiele nowych obiektów, np. zagroda żubrów w Mucznem, itp.

Ponadto gruntownej weryfikacji poddano rzeźbę, tzn. dokonano porównania cyfr wysokości z oficjalnymi mapami geodezyjnymi w skali 1:10 000 i analizy warstwic. Wiele miejsc doprecyzowanych zostało na podstawie zdjęć satelitarnych a wiele innych na podstawie obecności w terenie.

Na dzień dzisiejszy jest to pewnością doskonała mapa turystyczna Bieszczadów, wyróżniająca się aktualnością treści oraz jej bogactwem.

Mapę w wersji online można przeglądać w naszym serwisie: Mapa "Bieszczady" wyd. Compass, edycja 2013

Muzea Podkarpacia. Przewodnik
25-22-2013

"Muzea Podkarpacia" to pierwsze kompendium wiedzy o bogatych zbiorach zróżnicowanych tematycznie muzeów województwa podkarpackiego w Polsce.

Barwnie ilustrowany przewodnik zawiera opis 85 muzeów usytuowanych w południowo-wschodnim zakątku Polski, zarówno dużych i znanych, jak i małych, państwowych, ale też prywatnych. Książka ma przejrzystą kompozycję - zastosowano alfabetyczny układ, a opis muzeum oparty jest na powtarzalnym schemacie: historia, zbiory, ekspozycje i działalność dodatkowa. Walory praktyczne publikacji podnoszą dane teleadresowe muzeów, mapa z zaznaczonymi siedzibami oraz indeks opracowany według kategorii zbiorów. Opis każdego muzeum opatrzony jest kolorowymi fotografiami, prezentującymi budynek oraz wnętrze, zachęcającymi do odwiedzenia. Publikacja może być ciekawa nawet dla odbiorcy nie wybierającego się w rejon Podkarpacia, bo w syntetyczny sposób ukazuje bogactwo tamtego rejonu. Przewodnik pozwala na podróż przez muzea Baranowa Sandomierskiego, Jasła, Łańcuta, Przemyśla, Jarosławia i wielu innych miast. Dzięki książce można zapoznać się z szerzej nieznanymi instytucjami, jak Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej.

Książka ma poręczny format i przystępną cenę. Projekt graficzny opracował nagradzany wielokrotnie Tadeusz Nuckowski, wykładowca na wydziale Sztuki Uniwersytetu Rzeszowskiego, który był autorem opracowań graficznych do kilkudziesięciu książek. Jego prace plastyczne zostały wyróżnione między innymi na 8 Międzynarodowym Biennale Grafiki w Krakowie, Ogólnopolskim Konkursie Graficznym im. Jana Grzelniaka, otrzymał też Doroczną Nagrodę im. Mariana Strońskiego w Przemyślu w 2006 roku. Jego dzieła znajdują się w zbiorach na całym świecie. Autorką koncepcji merytorycznej jest Dorota Folga-Januszewska, historyczka sztuki, muzeolożka, w latach 2007-2008 dyrektorka Muzeum Narodowego w Warszawie, obecnie wykładowczyni na UKSW.

Muzea Podkarpacia
Tekst: Dorota Folga-Januszewska
Wydawnictwo Bosz
www.bosz.com.pl

starsze pozycje wydawnicze (2012)