» Warto zobaczyć | Góry Słonne

Góry Słonne

Góry Słonne są pasmem, wchodzącym w skład Gór Sanocko - Turczańskich znajdujących się na terytorium Polski i Ukrainy, ciągnących się między dolinami Sanu i Stryja. Swój początek na wschodzie biorą od przełomu rzeki San na północ od Sanoka pomiędzy Trepczą a Międzybrodziem, ich koniec natomiast znajduje się na północ od Leska pomiędzy Olszanicą i Ropieńką.

Grzbiet Gór Słonnych
foto: P. Kutiak

Nazwa tych gór pochodzi od słonych źródeł wypływających z ich wnętrza, znanych i wykorzystywanych od stuleci przez okoliczną ludność oraz opisanych po raz pierwszy w dziele "O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski" Stanisława Staszica.

Jodeł księstwo, buków królestwo...

Zbiorowiska roślinne porastające Góry Słonne tworzą piętrowy układ roślinności. Do 500 m n.p.m. roślinność stanowi piętro podgórza, którego wyższe partie porasta górska forma buczyny karpackiej, niższe natomiast grądy odmiany wschodniokarpackiej. Powyżej 500 m n.p.m. szatę roślinną tworzy piętro regla dolnego, z lasami bukowymi i bukowo-jodłowymi.

Tutaj właśnie w lasach administrowanych przez Nadleśnictwa Brzozów, Bircza, Lesko oraz Ustrzyki Dolne pozyskiwano cenne sortymenty drewna, sprzedawane niejednokrotnie poza granice kraju na organizowanych przez w/w nadleśnictwa submisjach.

Wysoki stopień naturalności tego terenu wyraża się dużym bogactwem szaty roślinnej charakterze wschodniokarpackim liczącym ponad 900 gatunków.

Kraina małych i dużych drapieżców

Duże powierzchnie pasma Gór Słonnych poprzecinanych leśnymi potokami, pełne przepastnych jarów i wąwozów stanowiących barierę dla ciężkiego sprzętu leśnego oraz dla szlaków turystycznych przyczyniły się do stworzenia dogodnych warunków do bytowania dla wielu gatunków zwierząt, w tym wielu biowskaźników fauny puszczańskiej.

Widok na dolinę Sanu, Załuż i Zagórz
foto: P. Kutiak

Występują tutaj bardzo ciekawe gatunki chrząszczy z rodziny biegaczowatych, zamieszkujące niezbadane dotąd nisze ekologiczne obszarów występowania naturalnych wycieków źródeł mineralnych. Badania na temat chrząszczy słonolubnych rozpoczynał w drugiej połowie XIX wieku profesor z Sambora, Maksymilian Siła- Nowicki. Endemiczne gatunki wijów, chrząszczy (szczególnie ryjkowcowatych) oraz innych bezkręgowców rodzą zainteresowanie tym terenem wielu naukowców z Polski. Nie bez znaczenia jest tu także występowanie "żywej skamieniałości" z epoki trzeciorzędu pająka Sirio carpaticus. W Polsce znanych jest jedynie kilka stanowisk tego gatunku.

Z dużych drapieżnych ssaków spotyka się tu rysia, wilka, żbika, wydrę. W dolinach potoków swe żeremia zakładają bobry. Natomiast w powietrzu królują orzeł przedni, orlik krzykliwy, jastrząb, myszłołów, trzmielojad. W jodłowych matecznikach gnieździ się puchacz, sóweczka oraz puszczyk uralski.

Wodospad na Olchowieckim potoku
foto: P. Kutiak

Dziedzictwo natury i kultury

Bogactwo drzewostanów, wiekowe drzewa, bioróżnorodność siedlisk oraz siedliska chronionych przedstawicieli fauny i flory zaowocowało powstaniem w 1992 roku na omawianym terenie Parku Krajobrazowego Gór Słonnych. Znaczną część Gór Słonnych objęto ochroną rezerwatową. Rezerwaty "Dyrbek" i "Buczyna w Wańkowej" chronią wiekowy drzewostan z osobliwościami dendrologicznymi. Rezerwat "Polanki" w Bykowcach chroniący naturalne zbiorowisko żyznej buczyny karpackiej, z pomnikami przyrody nieożywionej w postaci ciekawych wychodni skalnych jest dużą atrakcją dla wycieczek szkolnych, znajduje się w nim bowiem ciekawa ścieżka dydaktyczna urządzona przez leśników. Najbardziej znanym i uczęszczanym przez turystów jest rezerwat "Góra Sobień" chroniący karpackie zbiorowiska roślinne, endemiczne bezkręgowce oraz ruiny zamku.

Baszta w rez. Polanki
foto: P. Kutiak

Ścieżka dydaktyczna, której początek znajduje się na Górze Sobień wprowadza zwiedzających zagadnienia z zakresu gospodarki leśnej oraz prowadzi przez przepiękne i urokliwe miejsca Gór Słonnych. Słone źródła wypływające ze stoków gór od stuleci wykorzystywane były przez miejscową ludność do pozyskania soli. Żupy solne w Tyrawie Solnej istniały według źródeł już w XV w. Dziś źródła wód w Parku Krajobrazowym Gór Słonnych zawierające cenne minerały tworzą barwne wycieki w pobliżu potoków, trafić do nich najłatwiej jest idąc ścieżkami wydeptanymi przez mieszkańców okolicznych miejscowości oraz zwierzęta leśne jak sarny, dziki i jelenie.

Kolejnym bogactwem tych gór są złoża ropy naftowej, obecnie będące już na wyczerpaniu. Przekraczające 300 m odwierty w Ropieńce sprzed II Wojny Światowej oraz liczne kopanki powstałe już w 1886r. świadczą o ukrytych w ziemi złożach roponośnych.

Osobliwością Gór Słonnych prócz słonych wód, ropy naftowej i cennego surowca drzewnego są także odkrywki fliszu karpackiego rozrzucone po całym terenie. Prawie każdy wierzchołek wznoszący się ponad 500 m n.p.m. posiada swoją własną skałę o różnych kształtach i niejednokrotnie ciekawej historii. Przykładem jest Orli Kamień (546 m n.p.m.) pomnik przyrody, leżący na czerwonym szlaku łączącym Sanok i Przemyśl. Prócz ciekawej rzeźby i legendy o gnieżdżących się w tym miejscu orłach jest wspaniałym punktem widokowym.

Orli Kamień
foto: P. Kutiak

Nieopodal Orlego Kamienia położony jest kolejny szczyt zwany Gwiazdą. Jego nazwa funkcjonuje wśród mieszkańców pobliskiej wsi Liszna i pochodzi od wyrytej na wychodni skalnej radzieckiej gwiazdy. Na skale tej umieszczone są także dwa nazwiska zbiegłych z obozu jenieckiego w Olchowcach żołnierzy radzieckich. To właśnie w tym miejscu ukrywali się, nim zostali odnalezieni przez gestapowców. Inne ciekawe miejsca to Góra Cichości nad kościołem w dzielnicy Sanoka - Olchowcach, słynąca z ponurej ciszy i porażonych piorunami jodeł.

Na tropie przygody...

Przez Góry Słonne przebiega wiele szlaków, którymi co roku wędruje wielu turystów szukających spokoju oraz wrażeń jakich dostarczają punkty widokowe wspaniałe panoramy, zabytki i dzika przyroda. Szlak czerwony prowadzący z Sanoka do Przemyśla na terenie Gór Słonnych wiedzie głównym grzbietem pozwalając zdobyć najwyższe wzniesienia jak: Słonna (638 m n.p.m.), Przysłup (658 m n.p.m.), Słonny (668 m n.p.m.) oraz podziwiać pomnik przyrody Orli Kamień (518 m n.p.m.) i Orle Skały - skalny taras widokowy z którego roztacza się wspaniały widok dolinę Sanu i miasto Sanok. Szlak żółty (łącznikowy) wychodzący w Jankowcach i łączący się z szlakiem czerwonym pozwala podziwiać górę Kamionkę (631 m n.p.m.) w Bezmiechowej. Na górze tej już od lat międzywojennych istniała słynna Akademia Szybowcowa obecnie znajduje się tam siedziba Aeroklubu Bieszczadzkiego.

Mur w rez. Polanki
foto: P. Kutiak

Szczególną atrakcją tego regionu są szlaki tematyczne. Szlak Ikon Doliny Sanu pozwala turystom zwiedzić zabytkowe cerkwie w miejscowościach: Sanok, Międzybrodzie, Tyrawa Solna, Hłomcza, Łodzina, Ulucz, Dobra , Siemuszowa, Hołuczków i Olchowce. Żółto-czarny szlak Śladami Przygód Dobrego Wojaka Szwejka pozwoli nam wędrować poprzez Góry Słonne przybliżając perypetie słynnego bohatera powieści Haska. Szlak Umocnień Nadsańskich ukazujący potęgę bunkrów radzieckich z II Wojny Światowej znajdujących się na tzw. Linii Mołotowa przenosi turystów w arkana rzemiosła wojennego.

Przecinające Góry Słonne "Serpentyny" na trasie Sanok - Przemyśl, co roku przyciągają miłośników rajdów samochodowych. Droga ta wybudowana została w latach 1963-69 na starym austriackim trakcie. 15 klasycznych serpentyn położonych na tej drodze stanowi dreszczyk emocji dla kierowców nienawykłych do górskich dróg. Na tej trasie znajduje się profesjonalnie urządzony taras widokowy z którego rozpościerają się zapierające dech w piersiach widoki na przyległe Karpackie Pogórza, Bieszczady, Beskid Niski oraz przy dobrej widoczności także Tatry.

Nie w sposób wymienić jednym tchem wszystkich walorów Gór Słonnych; prócz opisanych osobliwości znajdują się tu także średniowieczne grody, dwory oraz ciekawe parki dworskie, malowniczy o każdej porze roku pałac w Olszanicy i inne przyciągające uwagę obiekty.

Z pewnością każdy turysta, przyrodnik oraz historyk w tych górach odnajdzie wiele tajemnic wartych odkrycia, uwiecznienia za pomocą aparatu fotograficznego bądź opisania w przewodniku. Publikacji na temat Gór Słonnych jest niewiele, więc każdy odwiedzający ten teren może czuć się odkrywcą tajemnic, jakie kryją te niewysokie i piękne góry...

tekst oraz zdjęcia: Piotr Kutiak
www.przewodnik-bieszczady.pl