» Miejscowości | Terka

Terka

Terka położona jest nad Solinką, przy drodze Dołżyca k.Cisnej - Bukowiec, u podnóży Tołsty (749m n.p.m) i Połomy (776m n.p.m). Obecnie wieś o rolniczym-wypoczynkowym charakterze. Powstaje tu coraz więcej pensjonatów i domków wypoczynkowych oferujących noclegi.

Terka - dzwonnica parawanowa z XIXw.
foto: P. Szechyński

Jest jedną z najstarszych wsi założonych przez ród Balów z Hoczwi. Lokowana była na prawie wołoskim przed 1463r. jako "Tharnka", czyli tarnina. Rok 1489 przynosi także wzmiankę, iż na położonym w okolicy wzgórzu noszącym do dziś nazwę Monaster (565m n.p.m) w XV - XVIIIw. istniał prawosławny klasztor Bazylianów.

W roku 1780 klasztoru już nie było, natomiast jeszcze w okresie międzywojennym stała w jego miejscu murowana kapliczka. Terka miała wówczas drewnianą, wybudowaną kosztem miejscowych parochów w roku 1771 lub 1781, trójdzielną cerkiew pw. św. Proroka Ilii nakrytą trzema ośmiopolowymi kopułami - jedną z najpiękniejszych w Bieszczadach. Natomiast pierwsza wzmiankowana cerkiew w tej wsi stała na terenie monasteru.

Kościół rzymskokatolicki w Terce
foto: P. Szechyński

Na miejscu cerkwi drewnianej w 1911 roku wzniesiono murowaną cerkiew parafialną, która spłonęła po trzech latach - w roku 1914. Odnowiona została w 1922, ostatecznie rozebrano ją w latach 50 XXw. Zachowała się czytelna podmurówka oraz murowana dzwonnica parawanowa, dwuarkadowa z XIXw. Jeden z dzwonów zawieszony jest obecnie na przykościelnej dzwonnicy.

Liczba wiernych wynosiła: w roku 1890 - 248, w 1918 - 468 a w roku 1938 - 506.

W 1848r. odbył się tutaj uroczysty "pogrzeb" pańszczyzny, polegajacy na zakopaniu księgi powinności wobec dworu przed zagrodą gospodarza, na którego przypadła kolej odrabiania pańszczyzny w dniu jej zniesienia. Miejsce to upamiętniono krzyżem, który zachował się do dzisiaj.

Terka, miejsce po cerkwi, 2010
foto: P. Szechyński

Dwaj mieszkańcy Terki zostali odnotowani jako uczestnicy powstania styczniowego roku 1863. Feliks Suchodolski - weteran powstania, z zawodu inżynier. Po roku 1864 skonfiskowano mu majątek w zaborze rosyjskim. Pochowany prawdopodobnie w kaplicy grobowej Krajewskich obok dawnej cerkwi. Drugim był Zygmunt Suchodolski (Augustyn, 1999).

W 1880r. wieś liczyła 55 domów i 365 mieszkańców, a posiadłość dworska była własnością Walerii Polman-Daniłowicz. W 1900r. był tu czynny urząd pocztowy, a liczba mieszkańców wzrosła do 425. Po 10 latach w 1910r. było już w terce 495 mieszkańców, a jako współwłaściciel wsi występuje Z. Wesołowski.

Terka, zbiorowa symboliczna mogiła
foto: P. Szechyński

Słownik geograficzny z końca XIXw., wymienia Terkę jako (sic): "wś. pow. liski, na praw. brzegu Solinki, wzn. 464 mt npm, w obszernej kotlinie, otoczonej od płn. górą lesistą Tołsta (748 mt), od zachodu działem wód Sanu i Solinki (wzn. 625 mt), a od płd. górami lesistemi, sięgającymi na obszarze T. do 765 mt. Graniczy na wschód ze Studennem. Wś. liczy 55 dm. i 365 mk. (312 gr.-kat., 37 rz.-kat. i 16 izr. Posiada parafię gr.kat. (dekanat baligrodzki) z cerkwią drewnianą, wybudowaną w roku 1781 kosztem miejscowych parochów. Pos. więk. (Waleryana Polmana) wynosi 106 mr. roli, 26 mr. łąk, 8 mr. ogrodu, 23 mr. pastw., 328 mr. lasu, razem 492 mr; pos. mn. 498 mr. roli, 100 mr. łąk, 99 mr. pastw. i 6 mr. lasu. Uposażenie parafii składa się z 41 mr. roli i 55 złr dochodu stałego. Rząd dopłaca z funduszu religijnego 225 złr."

Terka, budynek dawnej szkoły
foto: P. Szechyński

Po I wojnie światowej, walkach polsko-ukraińskich 1919r. i wojnie bolszewickiej w 1921r. wieś posiadała 77 domów i 460 mieszkańców. Ta liczba zabudowań utrzymała się aż do 1937r. W latach 1930 - 1932 wybudowano tutaj kościół filialny pw. Matki Boskiej Szkaplerznej z uwagi na konflikt wyznaniowy podsycany przez miejscowego parocha. Kościół ten jako jedyny na terenie parafii Wołkowyja przetrwał II wojne światową i stoi do dziś. Obok wzniesiono nowy, większy kościół, który konsekrowano w roku 2010 pod tym samym wezwaniem.

Z przeszłością Terki wiążę się tragiczny i długo ukrywany epizod. 9 lipca 1946r. sotnia UPA uprowadziła i zamordowała trzech polskich mieszkańców wsi. W odwecie jednostka WOP stacjonująca w Wołkowyi spaliła żywcem 33 mieszkańców wsi obrzucając granatami dom (pod Berdyciem), w którym zgromadzono zakładników. Symboliczna mogiła pomordowanych, znajdująca się na cmentarzu w pobliżu podmurówki po zburzonej na początku lat pięćdziesiątych cerkwi, upamiętnia to wydarzenie. Więcej na ten temat: Zbrodnie Wojska Polskiego na osobach cywilnych - mord w Terce

Terka
foto: P. Szechyński

W 1947r. wysiedlono kilka rodzin w okolice Stargardu Szczecińskiego. W 1970r. Terka liczyła 152 mieszkańców, w roku 1978 - 172, w 1988 - 189, w 2001r. - 188. Jest to o połowę mniej niż w roku 1900.

Do dziś we wsi przetrwało kilkanaście drewnianych chałup. Jest to jedna z tych nielicznych miejscowości w wyższej części Bieszczadów, które w jakimś stopniu zachowały dawny rolniczy charakter. Przy moście na Solince żeliwny słupek (reper) z godłem Rzeczpospolitej Polskiej i datą 1927, służący kiedyś jako geodezyjny punkt wysokości do pomiaru poziomu wody. Charakterystyczny drewniany most przez Solinkę, rozebrany został w roku 2018 i zastąpiony nowym.

Przy wyjeździe z Terki w stronę Bukowca dwie dośc popularne smażalnie ryb "Pod Tołstą". Z miejscowości prowadzi szlak zielony przez przełęcz Szczycisko, Żołobinę, Bukowinę i Siwarną do krzyżówki ze szlakiem czarnym z Jaworca (bacówka PTTK). Przedłużeniem tym można zejść do schroniska lub przez Krysową i Wysokie Berdo dojść na przełęcz Orłowicza, lub z Jaworca przez przełęcz Szczycisko. Z Terki łatwo również dojść na tereny dawnej wsi Studenne - opis tej trasy: Z Terki na Studenne. W roku 2016 wyznakowano ścieżkę spacerową wokół Terki - znaki czerwone.

Zobacz także:

Galeria zdjęć Terki - zdjęcia miejscowości
Terka - noclegi

Bibiografia:

1. Augustyn M., "Mieszkańcy Bieszczadów w powstaniu styczniowym", Bieszczad nr 6, 1999.
2. Kryciński S., "Cerkwie w Bieszczadach", Pruszków 1995.
3. Orłowski S., "Doliną Sanu i Solinki z Leska na Słowację. Trasa rowerowa.".
4. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XII, 1892.

Terka, w tle Monastyr
foto: M. Piela

Terka, nowy most, listopad 2018
foto: M. Piela

Terka, dzwonnica latem
foto: P. Szechyński

Terka
foto: P. Szechyński

Terka, widok z drogi do Studennego
foto: P. Szechyński

Kościół pw. Matki Bożej Szkaplerznej w Terce z lat 1930-32, 2013
foto: P. Szechyński

Terka, jedna ze starszych chałup, 2013
foto: P. Szechyński

Terka, budynek gospodarczy z kamienia, 2013
foto: P. Szechyński

Terka, starsze nagrobki na cmentarzu, 2013
foto: P. Szechyński

Cmentarz w Terce, w tle dzwonnica, 2013
foto: P. Szechyński

Terka, 2013
foto: P. Szechyński