» Szlaki piesze | Tyskowa

Tyskowa i Radziejowa ze Stężnicy

Tyskowa i Radziejowa to dwie nieistniejące obecnie wsie, położone w sąsiadujących ze sobą malowniczych dolinkach na południe od drogi Stężnica - Wołkowyja oraz masywu Lipowca.

Radziejowa, wzgórze Horb
foto: P. Szechyński

Najprostszą i najbardziej uniwersalną trasą, którą warto wybrać się w ten rejon, jest droga ze Stężnicy k.Baligrodu. Uniwersalną, ponieważ można ja pokonać pieszo, skrócić sobie znacznie samochodem lub pokonać w całości rowerem - co byłoby trudne idąc tu od strony przeciwnej, np. z Łopienki przez Przełęcz Hyrcza, lub od drogi Bukowiec - Polanki, przez Korbanię.

Wyruszamy z drogi Baligród - Cisna. 700m od rynku w Baligrodzie, odbija w lewo (wschód) droga do Stężnicy (drogowskaz). Maszerujemy początkowo przez te część Baligrodu, mijamy m.in. zabudowania Nadleśnictwa Baligród (po prawej) i idąc lekko pod górę opuszczamy Baligród. Po kwadransie w lewo odbija stokówka prowadząca na Markowską, a docelowo do Bereźnicy Wyżnej - należy iść nadal główną drogą.

Radziejowa, miejsce po cerkwi oraz cmentarz
foto: P. Szechyński

Po chwili mijamy stojący po lewej nowy kościół w Stężnicy. Podejście coraz wyraźniejsze. Mijamy kilka ciekawych zabudowań oraz kapliczek przydrożnych rozlokowanych wzdłuż płynącego tędy potoku Stężniczka. Pod koniec wsi, po prawej stronie bardzo ładne kaskady na wpadającym do Stężniczki od południowego-zachodu potoku. Ich efektowność zależy od aktualnego stanu wody w potokach - im większa "susza", tym kaskady mniejsze.

Ruszamy dalej, mijając ostatnie zabudowania wsi, m.in. dawne zabudowania gospodarcze po lewej stronie. Podejście jest teraz dosyć strome, "wspinamy" się na przełęcz, gdzie droga okrąża wzgórza Lipowca. Po osiągnięciu przełęczy, warto na chwilę podejść kilkadziesiąt metrów drogą polną w lewo, na pobliską łączkę - doskonały punkt widokowy.

Radziejowa

Radziejowa - nieistniejąca obecnie zagroda dla dzikich koników polskich, które przez jakiś czas bytowały na wolności w Radziejowej i Tyskowej, 2011
foto: P. Szechyński

Schodzimy odnowionym niedawno asfaltem. Po ok. 30 minutach docieramy do miejsca, gdzie w prawo odbija droga gruntowa. Na wzgórzu (z prawej, 50m od drogi) - widoczny wyraźny wieniec drzew. To Radziejowa. Wspomniana droga prowadzi w głąb doliny, m.in. do wypału węgla (retorty), wzdłuż niej ciągnęła się dawniej wieś.

Warto podejść w pobliże wspomnianego wieńca drzew - to miejsce po cerkwi oraz cmentarz. Po cerkwi pozostały jedynie fragmenty podmurówki oraz kute krzyże. Na przycerkiewnym cmentarzu zachowało się kilka nagrobków - w tym dwa wyglądające na "nowe" oraz mogiły ziemne.

Można podejść jeszcze kilkaset metrów w głąb dawnej wsi. Przyjemne krajobrazy oraz niewielki wodospadzik na potoku.

Więcej o cmentarzu i cerkwi:
Cmentarz i miejsce po cerkwi w Radziejowej

Radziejowa o świcie, widok na miejsce po cerkwi i cmentarz
foto: P. Szechyński

Po powrocie do skrzyżowania ruszamy dalej główną drogą, nadal schodząc. Po ok. 20 minutach spotykamy kolejną stokówkę odchodzącą w prawo i tu właśnie należy skręcić. Zmotoryzowani mogą zostawić tu swój pojazd - byle nie na środku, bo jeżdżą tędy samochody do wypału. To droga do Tyskowej. Maszerujemy początkowo przez las, ale już po chwili wychodzimy na otwarta przestrzeń, mijając rozlokowany po obu stronach drogi wypał węgla. Po prawej malownicze wzgórza za którymi kryje się dolina Radziejowej, którą przed chwilą odwiedziliśmy.

Tyskowa

Tyskowa, na drugim planie przełęcz Hyrcza
foto: P. Szechyński

Maszerujemy stokówką pod górę. Po 3 minutach mijamy kolejne retorty - jesteśmy w Tyskowej. Na lewo, 100m od drogi duży drewniany budynek-barak oraz stojąca obok chatka. Obiekty niszczeją.

Teraz idąc nadal pod górę, warto porozglądać się na prawo. Tuż przy drodze resztki drewnianych zabudowań (współczesnych), częściowo spalonych, częściowo rozebranych do poziomu fundamentów - widoczne są zwłaszcza wczesną wiosną, latem ze względu na wysokie trawy jest to być utrudnione. Po opadach głębokie fundamenty dwóch obiektów (teren jest tu podmokły - młaki) zalane są wodą, stanowiąc niebezpieczną pułapkę - warto to mieć na uwadze.

Chatka w Tyskowej, 2005
foto: P. Szechyński

Droga podnosi się coraz bardziej. Na lewo malownicza łąka na zboczu, w dole płynie niewielki potok. Wprawne oko dostrzeże murowaną piwnicę 7-8m nad potokiem pomiędzy dwoma drzewami.

Jeszcze kawałek i dochodzimy do cerkwiska oraz cmentarza, znajdujących się po prawej stronie tuż przy drodze. W pierwszej kolejności rzuca się w oczy maleńki, zadbany cmentarzyk rodziny Budzińskich - łącznie pięć nagrobków w tym dwa dziecięce, datowane na lata: 1948, 1954 oraz 1957. Po cerkwi z roku 1837, zachowały się fragmenty podmurówki. W głębi, za cmentarzem rodziny Budzińskich bardzo słabo czytelne resztki starego cmentarza. Kilka fragmentów nagrobków znajduje się po przeciwnej stronie drogi - zostały tu przerzucone, lub cmentarz znajdował się po obu stronach drogi.

Wędrując tu samotnie, zwłaszcza we wczesnych godzinach rannych oraz późnych wieczornych warto uważać. Na cmentarzu w Tyskowej już dwa razy spotkałem niedźwiedzia.

Zdjęcia cmentarza: Cmentarz w Tyskowej - zdjęcia

Tyskowa - stary cmentarz, 2010
foto: P. Szechyński

W tym miejscu kończymy nasza wyprawę. Zmotoryzowani wracają do drogi Stężnica - Wołkowyja po pojazd, skąd mogą się udać z powrotem do Baligrodu, lub pokonując trzy brody przejechać do Wołkowyji. Turyści piesi, mogą kontynuować wycieczkę udając się na Korbanię (894m n.p.m) - doskonały punkt widokowy.
Opis dojścia na Korbanię: Z Tyskowej na Korbanię

Można również dojść tędy do Łopienki - od cmentarza to zaledwie 30-40 minut marszu. Po drodze bardzo ciekawa kapliczka na przełęczy Hyrcza.
Więcej o kapliczce: Kapliczka na przełęczy Hyrcza

Galeria zdjęć Tyskowej i Radziejowej: Radziejowa i Tyskowa - zdjęcia

Czas przejścia: ok. 2-2½ h w jedna stronę.

Miejsce po cerkwi w Tyskowej, 2018
foto: P. Szechyński

Jedno z dwóch zabudowań w Tyskowej - kręcono m.in. tu serial Wataha, 2016
foto: P. Szechyński

Chatka w Tyskowej, 2016
foto: P. Szechyński

Tyskowa, 2016
foto: P. Szechyński

Tyskowa wiosną, retorty, 2005
foto: P. Szechyński

Tyskowa jesienią, 2010
foto: P. Szechyński

Radziejowa o świcie, z lewej Korbania, 2016
foto: P. Szechyński

Zdjęcia z lat 2004/2006:

Na zdjęciach od lewej (wiosna): pozostałości cerkwi w Tyskowej, dawny cmentarz w Tyskowej, wejście do piwniczki - Tyskowa, d.cmentarz - Tyskowa, cmentarz w Radziejowej, Radziejowa, Wieniec drzew wokół cerkwiska latem.
Dolny rząd (lato): Radziejowa, cmentarz w Radziejowej, krzyże z kopuł, krzyże z kopuł cerkwi w Radziejowej, cmentarz w Radziejowej, cmentarz w Radziejowej.

tekst: P. Szechyński
zdjęcia: J. Milczanowska, P. Szechyński