» Miejscowości | Bóbrka

Bóbrka

Bóbrka to miejscowość malowniczo położona u podnóża Kozińca (521m) nad Zalewem Myczkowieckim przy znanej trasie turystycznej do Soliny - w Górach Sanocko-Turczańskich.

Widok z Kozińca na Bóbrkę, J. Myczkowieckie i Solińskie
foto: P. Szechyński

Posiada dogodne połączenia komunikacyjne z okolicznymi miejscowościami, szkołę, gimnazjum, parafię rzymskokatolicką, ośrodek wczasowy PKN "Orlen", pensjonat "Legraż" z galerią sztuki, kilkanaście gospodarstw "agroturystycznych" i pokoi gościnnych, sporo domków letniskowych, sklepy, bar letni, wakacyjne szkolne schronisko młodzieżowe w budynku szkoły, przystań wodna małego sprzętu pływającego.

Przez wieś prowadzi pieszy niebieski szlak spacerowy z Soliny otaczający Jezioro Myczkowieckie. Na Kozińcu łączy się on z zieloną ścieżką przyrodniczą i z siecią szlaków spacerowych okolic Orelca.

Warto zobaczyć:

Galerie:

• Galeria i pracownia malarstwa Leona Chrapko (Dom Twórczy "Le-Graż" ) - 200 m od szkoły oraz usytuowana obok plenerowa galeria "Na wieszaku".
• Pracownia rzeźby Henryka Gągorowskiego - 200 m od szkoły
• Pracownia bibułkarstwa Andrzeja Kusza ("Bazyl") - 100 m za kościołem
• Pracownia sztuki użytkowej Stanisławy Podkalickiej ("BroSta") - 300 m od szkoły
• "Galeria rzeźb przydrożnych" - najbardziej reprezentacyjna dla miejscowości - usytuowana przy dwóch sklepach i stanowi zespół 11 rzeźb monumentalnych nawiązujących do legend i podań bieszczadzkich.

Zabytki:

• Dawna murowana cerkiew z 1937 r. użytkowana od 1973 r. po przebudowie jako kościół parafialny rzymskokatolicki pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa. W XVII wieku wzniesiono w Bóbrce drewnianą cerkiew parafialną pw. Nałożenia Ryzy NMP. W latach 1807 - 1815 r. była cerkwią filialną parafii w Myczkowcach. Rozebrano ją po koniec lat trzydziestych rozpoczynając w 1937 r. budowę cerkwi murowanej. W latach 1939 - 1947 odprawiano w niej nabożeństwa, następnie do 1957 r. użytkowano jako magazyn spółdzielni produkcyjnej. W latach 1971 - 1973 została wyremontowana i przebudowana jako kościół rzymskokatolicki.
• Murowana kapliczka przydrożna z 1848 r. przy drodze z Myczkowiec.

Osobliwości przyrodnicze:

Projektowany przez Nadleśnictwo Brzegi Dolne rezerwat przyrody "Koziniec" o pow. 28,68 ha obejmie masyw Kozińca (521 m) z nieczynnym kamieniołomem na płd.-wsch. stoku dającym dziś rozległą panoramę na bieszczadzkie jeziora, ich otoczenie, Park Krajobrazowy Gór Słonnych i najwyższe partie górskie Bieszczadów. Miejsce to połączone jest niebieskim szlakiem spacerowym z Myczkowcami i Soliną oraz zieloną ścieżką przyrodniczą z Orelcem, Uhercami Mineralnymi i Ośrodkiem "Caritas" w Myczkowcach. Więcej: kamieniołom Koziniec jako punkt widokowy

Ważniejsze epizody z dziejów miejscowości:

Kapliczka w Bóbrce z 1848r
foto: P. Szechyński

1441r. - pierwsza wzmianka o wsi założonej na prawie wołoskim. Nazwa fizjograficzna oznacza teren i wodę, gdzie żyją bobry. Wieś występuje pod nazwą Bobrka jako własność szlachecka w dobrach Sobień - Lesko. Na podstawie podziału między Małgorzatą żoną Przedpełka Mościca z Wielkiego Koźmina a jej stryjem Mikołajem Kmitą z Wiśnicza kasztelanem przemyskim, Małgorzata odstępuje Mikołajowi i jego synom zamek Sobień z wsiami do zamku należącymi: Olszanica, Bóbrka, Solina i in.
1456-57 - Stanisław, Mikołaj i Jan bracia z Wiśnicza, synowie Mikołaja z Sobnia, pozywają Jana Kmitę z Wiśnicza, kasztelana lwowskiego o gwałtowne zajęcie dóbr przypadłych in "sorte vulgariter loszem": zamku Sobnia i wsi Załuż, Myczkowce, Bóbrka i in.
1479r. - danina w baranach i wieprzach z wsi Bóbrka. Jan i Stanisław Kmitowie dziedzice na Sobniu pożyczają od Piotra z Rytarowiec podkomorzego sanockiego 200 grzywien, za które zastawiają mu wsie Myczkowce, Bóbrka, oraz winni mu zapewnić daninę w baranach i wieprzach z Bóbrki. Z kolei Piotr z Rytarowiec podkomorzy pożyczając od żony swej Elżbiety 100 grzywien zapisuje jej tę kwotę na pieniądzych posiadanych na wsiach Bóbrka i Myczkowce.
1483 r. - Jan Kmita z Sobnia zabezpicza bratu swemu ks. Stanisławowi kanonikowi sandomierskiemu pożyczone od tegoż 1000 grzywien na czterech wsiach należacych do zamku Sobnia: Myczkowce, Bóbrka i in.
1486r. - kniaziowie z Soliny i Polany oraz 8 kmieci z Soliny, Bóbrki i Olszanicy ręczą swemu panu, Stanisławowi Kmicie , za poddanego Stecza z Bóbrki. Źródła wymieniają imiona mieszkańców Bóbrki: Iwan, Iwan alter, Demetrius, Senko, Hrycz, Stecz kmiecie (chłopi).
1488r. - właścicielem wsi jest Stanisław Kmita z Sobienia. Maciej podkomorzy sanocki i ks. Piotr (Balowie) bracia rodzeni z Nowotańca, Hoczwi i in. Skarżą Stanisława Kmitę z Sobnia, że nie chce sypać granic, gdzie ich brak, i odnawiać dawnych między ich wsiami: oba terpiczowy, Berezka, Wołkowyja, Terka (Tharnawka) z jednej a wsiami Myczkowce, Solina, Rajskie, Bóbrka, Tworylne z drugiej strony.
1489r. - Stanisław Kmita kasztelan sanocki zapisuje swej zonie Katarzynie córce Jana Amora z Tarnowa 6000 zł węg. Na połowie swychdóbr: zamek Sobień, wsie do zamku należące: Bóbrka, solina i inne.
1503r. Stanisław Kmita wojewoda bełzski i starosta przemyski gwarantuje Stanisławowi Derszniakowi podkomorzemu przemyskiemu terminowy zwrot długu 300 zł zastawem swych dóbr Solina, Bóbrka i Stefkowa Wola.
1518-19 r. Bóóbrka i ini. Stanowią własność Piotra i Stanisława Kmitów.
1526r. - Bóbrka i Solina płacą podatek. Podobnie w 1530, 1536, 1538.
1536r. - wieś prawa wołoskiego, dworzyszcza wołoskie, - Solina.
1541r. - Piotr Kmita zapisuje swej żonie Barbarze z Felsztyna córce Jana Herburta 5000 zł na dobrach Bóbrki i in.
1565r. - Pasko f. Kopina przyjmuje prawo miejskie Leska.
1589r. - uposażenie w ziemię: we wsi 8i1/2 łana, sołtys 3 łana, pop 1 łana, we wsi młyn, 1 zagrodnik.
1672r. - podczas ostatniego już najazdu czambułów tatarskich Nuradyn-Soltana na Bieszczady we wsi ocalały tylko 3 domy, ordyńcy ograbili i spalili wieś, a mieszkańców uprowadzili na wschód do niewoli. Wioska była wówczas własnością Zielińskiego.
1816r. - wojskowy spis ludności cyrkułu sanockiego obrazu stan miejscowości po zniszczeniach wojen napoleońskich. Wieś liczyła 389 mieszkańców ogółem, było w niej 67 domów, 2 szlachciców, 51 chłopów zdolnych do służby wojskowej, 30 nieużytecznych mężczyzn do służby wojskowej, 1 szeregowy, 1 do transportu, 1 czasowo niezdolny do służby, 67 chłopców do 14 lat, 21 chłopców w wieku od 15 do 17 lat, 276 kobiet i dziewcząt, 64 mężczyzn żonatych, 109 nieżonatych i wdowców. W inwentarzu spisano ponadto 30 wołów i 19 krów. We wsi w ogóle nie było koni i owiec.
1848r. - we wsi przy drodze wzniesiono kapliczkę upamiętniającą zniesienie pańszczyzny.Ówczesnym zwyczajem chłopi zakopali pod nią księgi powinności wobec dworu, czyli "pańszczyznę". W 2001 r. kapliczka została odrestaurowana i wyposażona w ikonę pt. "Umilenie" wykonaną przez miejscowego artystę malarza Leona Chrapko.

Kamieniołom w Bóbrce
foto: P. Szechyński

1876r. - tutejszy majątek nabył poprzez małżeństwo z Pelagią z Sokołowskich i zamieszkał w nim znany komediopisarz Józef Bliźiński (1827 - 1893). Przy ujściu potoku Łobozewki do Sanu, u podnóża masywu Jawora nabył 300 morgowe gospodarstwo i tutaj - w miejscu przez siebie wybranym i malowniczo położonym nad Sanem - zbudował dwór. Od tej pory Bóbrkę nazywał swoim miejscem na ziemi, z wielkim zapałem pracował w folwarku i urządzał swój nowy dworek otaczając go ogrodem, sadem i nieustannie upiększanym parkiem dworskim. Pragnął urządzić miejsce przytulne i godne do przyjmowania gości. W codziennej pracy towarzyszył pisarzowi ogromny optymizm, a pieczołowicie pielęgnowany park dworski zdobiony nieustannie nowymi drzewami, krzewami i alejami budził coraz większy podziw. To urzekające miejsce przyjaciele nazwali "Damazówką". Bliziński oczarowany cudowną przyrodą górską i niezwykle malowniczym położeniem nabytych włości napisał w natchnieniu "Pana Damazego" i wysłał na konkurs dramatyczny do Krakowa. Nie śnił nawet o tym, że komedia ta zdobędzie I nagrodę, rozsławi jego osobę i małą bieszczadzką wioskę - Bóbrke. Po wystawieniu Pana Damazego na scenach Krakowa, Lwowa, Warszawy i Poznania do Bóbrki właśnie zaczęli zjeżdżać literaci, dziennikarze, pisarze, poeci, badacze kultury ziem górskich i liczni znajomi pisarza. Zdobył on uznanie w świecie literackim, uzyskał rozgłos i na swym koncie miał już 7 utworów. Jego dorobek pisarski stanowiły wówczas komedie: "Konkurenci", "Imieniny", opowiadanie "Dziwolągi", humoreski: "Rycerze kieliszkowi", "Kłopoty paniczyka", "Przezorna panna", "Marcowy kawaler". W owym czasie kolej żelazna Kraków - Zagórz - Lwów umożliwiała łatwy dojazd do Ustjanowej i Bóbrki. Ludzie pióra odwiedzali malowniczo położony dwór nad Sanem składając pisarzowi uszanowanie, dowody uznania za jego osiągnięcia literackie oraz za pracę w urządzeniu tak przytulnego zakątka.

Bóbrka
foto: P. Szechyński

Często bywał w tej miejscowości Władysław Bełza, a w latach 1882 - 1885 korzystał z gościnności państwa Blizińskich Oskar Kolberg, zbierający w Bieszczadach materiały etnograficzne do swego 3-tomowego dzieła "Sanockie - Krośnieńskie". W 1881r. komediopisarz napisał jeszcze "Rozbitków", które okazały się kolejnym sukcesem i przyniosły autorowi dalszy rozgłos. Niestety w 1885 r. - po zadłużeniu się na poszukiwanie ropy naftowej - Bliziński zmuszony był wydzierżawić Bóbrkę na spłacenie długów. Po 9-letnim pobycie w tej miejscowości przeniósł się do swego szwagra w Posadzie Sanockiej a w 1888r. wyjechał na stałe do Krakowa. Tam napisał jeszcze "Dziką różyczkę" i oddał się pracy wydawniczej.

Punkt widokowy na Kozińcu
foto: P. Szechyński

1921r. - wieś liczyła 151 domów i 799 mieszkańców. (651 grekokatolików, 120 łacinników i 27 Żydów wyznania mojżeszowego.
1932r. - we wsi rozpoczęły się rozruchy chłopów, które przeszły do historii stworzonej przez komunistów jako tzw. "powstanie leskie". Kiedy podczas poszerzania drogi zaszła potrzeba przesunięcia kapliczki z 1848 r. upamiętniającej zniesienie pańszczyzny sowieccy agitatorzy KPZU zdołali podburzyć chłopów plotką, iż panowie odkopują pańszczyznę i chcą ją ponownie przywrócić. Gdy tę wieść rozpowszechniono po okolicy chłopi z Bóbrki i kilku sąsiednich wsi uzbrojeni w kosy, widły i siekiery ruszyli bronić swoich praw. Rozpędzili oni robotników drogowych, porozbijali posterunki policji i napadli na urzędników państwowych. Wówczas władze użyły do zaprowadzenia porządku znacznych sił policyjnych i kompanii wojska z Sanoka. Chłopów odciągnęły do domów kobiety, gdy wojsko rozdało we wsiach cukierki dla dzieci. Na stoku Jawora doszło jednak do starć, użyto broni i było kilka ofiar śmiertelnych. Encyklopedia Ilustrowana z tego okresu opisuje dokładnie przebieg zamieszek. W 2001 r. kapliczka została odrestaurowana i wyposażona w ikonę pt. "Umilenie" wykonaną przez miejscowego artystę Leona Chrapko.
1945r. - podczas przeprowadzonego spisu powszechnego ludności w dniu 10 I 1945 r. (podpisany sołtys Michał Małek pod imiennymi wykazami mieszkańców) we wsi były 182 numery, mieszkało 318 dorosłych i 361 dzieci.
- 26 maja UPA powiesiła sołtysa Stefana Derenia - Polaka, a kilka dni później Władysława Tokarskiego.
- Podczas kolejnego spisu ludności z dnia 13 VI we wsi mieszkało 315 osób dorosłych pow. 18 lat (32 Polaków i 283 Ukraińców) oraz 472 dzieci (47 Polacy i 425 Ukraińcy). Stosowano kryterium wyznaniowe.
- Do końca 1945 r. w wyniku umowy o repatriacji wysiedlono na wschód do USRR 301 osób narodowości ukraińskiej. W Bóbrce pozostało 20 rodzin mieszanych polsko-ruskich liczących 62 osoby.
1950r. - we wsi wytypowano 23 budynki po wysiedlonej ludności na osadnictwo.
1977r. - podczas IV rajdu śladami sławnych Piór poświęconego Józefowi Blizińskiemu obok kamieniołomu umieszczono kamienny piaskowcowy obelisk z pamiątkową tablicą ufundowaną przez Oddział PTTK w Lesku. Miała się nim opiekować młodzież miejscowej szkoły podstawowej. Niestety tablicę skradziono, a obelisk został uszkodzony, a następnie rozbity młotami na kamień i wywieziony.
1986-87 - wypoczywał tutaj poeta Jerzy Harasymowicz.
1990-1999 - w miejscowości tej bywali znani twórcy kultury: Kazimierz Orłoś, Paweł Huelle, Olgierd Budrewicz, Leszek Mądzik, Artur Barciś, Emilian Kamiński, Ireneusz Krosny itp.
2000r. - podczas kolejnego powtórzonego rajdu śladami sławnych piór ponownie poświęconego Józefowi Blizińskiemu tym razem fundacja "Orelec - Gala" ufundowała obelisk i kamienną tablicę pamiątkową z treścią odtworzoną z pamiątkowej fotografii umieszczając je na dziedzińcu szkoły w celu zabezpieczenia przed ewentualną dewastacją.

Stanisław Orłowski - Stowarzyszenie Przewodników Turystycznych "Karpaty"

Zobacz także: noclegi, domki w Bóbrce

Zapora w Solinie, widok z Bóbrki
foto: P. Szechyński

Zalew Myczkowiecki i kamieniołom w Bóbrce widziane z Soliny
foto: P. Szechyński

Widok z Kozińca na Zalew Myczkowiecki oraz zaporę w Solinie
foto: P. Szechyński

Bóbrka zimą - widok z Kozińca
foto: P. Szechyński

Bóbrka zimą - sarny w kamieniołomie
foto: P. Szechyński