» Dawne wsie | Tyskowa

Tyskowa

Tyskowa to nieistniejąca wieś ulokowana w malowniczej dolinie pomiędzy widokowym szczytem Korbani, a pasmem Durnej i Łopiennika. Dolinę zamyka od południowego - wschodu przełęcz Hyrcza.

Cerkiew w Tyskowej z roku 1831 lub 1837
foto: "Ukraińskie cerkwie drewniane, geneza i rozwój form"
Lwów 1937

Wieś Tyskowa lokowana była na prawie wołoskim przed rokiem 1552 w dobrach rodziny Balów z Hoczwi. Po roku 1947 mieszkańców wysiedlono, a zabudowa została zniszczona wraz ze stojąca tu cerkwią z roku 1837 (wg innych źródeł: 1831).

Jak podaje Stanisław Kryciński w swoich "Cerkwiach w Bieszczadach" (1991) - była to świątynia drewniana, p.w. św. Michała Archanioła, dekanat ciśniański.

Krzyż i tablica pomiędzy grobami Budzińskich a dawnym cmentarzem, lipiec 2016
foto: P. Szechyński

Liczba wiernych wynosiła odpowiednio:

- w roku 1890 - 243
- w roku 1918 - 202
- w roku 1938 - 210

Po dawnej wsi zachowała się podmurówka cerkwi, krzyż wieńczący kopułę oraz kilka zniszczonych nagrobków na przycerkiewnym cmentarzu.

Obecnie stoją jeszcze 2 nagrobki, jeden leży (z wyraźnym symbolem krzyża na płycie), stoi też jeden stalowy krzyż - mocno już przerdzewiały. Obok niewielki, zadbany i ogrodzony cmentarzyk rodziny Budzińskich oraz figura Matki Bożej. Składa się na niego 5 nagrobków w tym 2 dziecięce, datowane na lata: 1948, 1954 oraz 1957. Są to nagrobki symboliczne. Tuż za płotem ustawiono nowy krzyż a pod nim tablicę z napisem:

"Wieś Tyskowa wyludniona kwiecień 1947
Ludność przesiedlona na ziemię
koszalińską i białogardzką.
W tym miejscu spoczywają nasi przodkowie".

Figura MB oraz groby Budzińskich po remoncie, wrzesień 2016
foto: P. Szechyński

W sierpniu 2016 teren cerkwiska został oczyszczony. Wycięto chaszcze, podmurówka cerkwi została wyeksponowana. Ustawiono na niej krzyż z napisem: "Tu - w miejscu starszej świątyni od 1937r. stała cerkiew grecko-katolicka (pisownia oryg. - przyp.redakcji) pw. świętego Michała Archanioła. Rozebrana w 1953 r. na polecenie władz Gminnej Spółdzielni w Hoczwi. Pax mortuorum. Tyskowa 2016. Wykonał: Ks. Piotr Bartnik, Górzanka, Grzegorz Brodziński, Jarocin.". Krzyż znajdujący się przy siatce ogrodzenia grobów Budzińskich został cofnięty o ok. 2 m. Zniknęła z niego wyżej wmiankowana tabliczka o przesiedleniu mieszkańców. Figura MB oraz ogrodzenie zostały pomalowane. W kolejnych latach po przeciwnej stronie drogi ustawiono drewniany krzyż.

Dzisiejsza Tyskowa
foto: P. Szechyński

Kilkaset metrów poniżej cerkwiska, stoją dwa drewniane baraki (w zasadzie jeden barak + chatka) na miejscu dawnego dworskiego majdanu. Zostały wybudowane przez przedsiębiorstwo rolne ze Średniej Wsi. Niegdyś chatka wykorzystywana była jako darmowe miejsce noclegu przez nielicznych turystów, obecnie jest to teren prywatny. Kręcono tu sceny do serialu Wataha. W pobliżu, tuż nad potokiem zachowana stara piwnica - widoczna z drogi. Na początku wsi od strony szosy cały czas działa wypał węgla drzewnego. Z aparatem lepiej nie podchodzić...

Krzyż na przeciw miejsca po cerkwi, po drugiej stronie drogi, 2019
foto: P. Szechyński

Dojście. Najłatwiej dostać się tu z Łopienki przez Przełęcz Hyrcza, czas przejścia ok. 1 h. Można również, wydłużając wspomnianą trasę z Łopienki, zejść tu z Korbani. Ze strony przeciwnej natomiast można dojść drogą stokową, która odchodzi z szosy Stężnica - Wołkowyja: idąc od Wołkowyji, należy za ostatnim brodem skręcić w pierwszą stokówkę w lewo. Idąc od strony przeciwnej - ze Stężnicy - należy przy schodzeniu z przełęczy skręcić w drugą stokówkę w prawo (pierwsza prowadzi do Radziejowej). Tereny wsi są obecnie w rękach prywatnych. Obowiązuje zakaz wjazdu samochodem, jednak samochód można zostawić na placu na początku drogi. Idąc samotnie, warto się rozglądać - niejednokrotnie spotykaliśmy tu niedźwiedzia.

Zobacz także:

Cmentarz w Tyskowej - zdjęcia
Tyskowa i Radziejowa ze Stężnicy
Radziejowa i Tyskowa - zdjęcia
Z Tyskowej na Korbanię

P. Szechyński

Tyskowa ze wzgórza Horb, stare zabudowania wykorzystywane w serialu Wataha, czerwiec 2019
foto: P. Szechyński

Droga przez Tyskową, sierpień 2018
foto: P. Szechyński

Tyskowa, miejsce po cerkwi, sierpień 2018
foto: P. Szechyński

Tyskowa, oczyszczone cerkwisko, wrzesień 2016
foto: P. Szechyński

Tyskowa, droga w pobliżu cmentarza, 2016
foto: P. Szechyński

Jeden z dwóch stojących jeszcze nagrobków w Tyskowej, 2016
foto: P. Szechyński

Cmentarz w Tyskowej, 2016
foto: P. Szechyński

Widok na Tyskową z przełęczy Hyrcza, 2013
foto: P. Szechyński

Widok na Tyskową z przełęczy Hyrcza, 2013
foto: P. Szechyński

Tyskowa, krzyż ze zwieńczenia cerkwi, 2005
foto: Z. Jantoń

Tyskowa, cmentarz i miejsce po cerkwi, 2005
foto: Z. Jantoń

Tyskowa, pozostałości powojennych zabudowań, 2010
foto: P. Szechyński

Dzisiejsza Tyskowa, cmentarz, 2010
foto: P. Szechyński

Tyskowa, cmentarz rodziny Budzińskich obok cerkwiska, 2010
foto: P. Szechyński

Tyskowa, miejsce po cerkwi (cerkwisko), 2005
foto: P. Szechyński

Tyskowa, zarastająca piwnica, 2005
foto: P. Szechyński

Tyskowa, 2005
foto: P. Szechyński