» Miejscowości | Nasiczne

Nasiczne

Nasiczne to dziś niewielka, ale bardzo malowniczo położona wieś przy drodze Berehy Górne - Dwernik. Od południa górują nad Nasicznem Połonina Caryńska i Wetlińska, od zachodu Dwernik-Kamień a od wschodu Magura Stuposiańska oraz przełęcz, za którą zanajduje się dawna wieś Caryńskie.

Nasiczne, jeden z domów
foto: P. Szechyński

Przez miejscowość płynie potok Nasiczniański, który za Nasicznem zmienia nazwę i jako Dwernik wpada do Sanu. Potok ten posiada trzy nazwy, gdyż przed Nasicznem nazywa się Prowcza. Miejscami bardzo malowniczy, szczególnie na samym początku Nasicznego, gdzie ulokowały się piękne kaskady. Otoczenie wsi to ciekawe lasy i łąki. Na przełęczy nad Nasicznem występuje m.in. okratek australijski (Clathrus archeri (Berk.) Dring), bardzo ciekawy, kolorowy grzyb z rodziny sromotnikowatych, istotnie pochodzący z Australii. Spotkać w okolicy Nasicznego (a czasem w samej wsi) można również prawie wszystkie gatunki zwierząt występujące w Bieszczadach.

Historia wsi sięga roku 1618, kiedy to pojawiły się o niej pierwsze wzmianki. Lokowano Nasiczne zatem wcześniej, lecz data wskazuje, że jest to jedna z najmłodszych wsi w dobrach sobieńskich. Pierwsze domy pojawiły się u zbiegu potoku Dwernik (dziś Nasiczniański) i Kniażki. Nazwę wywodzi się od ukraińskiego słowa "sicza", czyli siekanina. Należy to wiązać z faktem lokowania wsi na wcześniej wykarczowanym terenie.

Nasiczne, stokówka do Zatwarnicy, szlak rowerowy i konny
foto: P. Szechyński

Nasiczne przez ponad 200 lat należało do tzw. klucza dwernickiego, na który składały się ponadto: Dwernik, Caryńskie, Smolnik, Ruskie i Berehy Górne. Lustracja z roku 1768 wykazała 14 gospodarzy w Nasicznem. Ponadto stwierdzono na jej podstawie, iż niejaki Niesiołowski - właściciel Zatwarnicy - zagarnął część obszaru Nasicznego. Chodziło o pas o wymiarach ćwierć mili szerokości i jednej mili długości z lasem bukowo-jodłowym. W lesie znajdowały się polany, z których Niesiołowski pozyskiwał ok. 20 wozów siana rocznie. Lustrator wnosił o załatwienie sprawy sądownie.

Początkiem XIX wieku klucz dwernicki, należący wówczas do Mniszchów został rozdzielony. Nasiczne i cztery inne wsie trafiło w ręce Józefa Adla. W roku 1868 powierzchnia wsi wynosiła 2210 mórg (1271,9 ha) z czego 1525 mórg stanowiły lasy. Grunty chłopskie obejmowały 230,2 ha roli ornej, 50,1 ha łąk i ogrodów, 94,4 ha pastwisk i 59,3 ha lasów.

Nasiczne, droga przed remontem (2004)
foto: P. Szechyński

W roku 1880 celem ożywienia gospodarki uruchomiono w Nasicznem tartak parowy. Ówczesna właścicielka tzw. klucza smolnickiego, do którego należało Nasiczne, pożyczyła na budowę tego tartaku (oraz tartaku w Smolniku) 60 tys.zł od firmy J.&J. Kohn. Warunków umowy nie dotrzymała i tartaki przeszły na własność firmy. Wkrótce tartak w Nasicznem wyłączono z ruchu a pracownicy przeszli do tartaku w Smolniku (Kryciński, 1995).

W słowniku geograficznym z końca XIXw. o tym okresie czytamy (sic): "Nasiczne al. Nasiczna wś. w pow. liskim, leży w zwartej dolinie Nasiczniańskiego potoku, który dalej jako Dwernik uchodzi z praw. brzegu do Sanu. Dolina potoku 620m. otoczona górami, których szczyty tworzą niejako kopce graniczne nieregularnego czworoboku, obejmującego obszar wsi: na północy Dwernik (1100), na południo-zachodzie niższy szczyt Połoniny Wetlińskiej (1228), na płd.wsch. niższy szczyt Połoniny Caryńskiej (1244) a na płn.-wschód stok Magury Stuposiańskiej, dochodzący do 834m.

Nasiczne, baza ZHP - kładka i ścieżka do Caryńskiego (2002)
foto: P. Szechyński

Przy zimnej i kamienistej glebie praca w lasach stanowi główny zarobek ludu. Z całego obszaru wsi przypada na więk. pos. Wikt. Wiryta 1456 mórg (17 roli, 8 łąk, 9 pastw. i 1422 lasu) a mn. pos. 754 mr (406 roli, 27 łąk, 164 pastw. i 103 lasu). Na obszarze więk. pos. przebywa 58, na obszarze mn. pos. 244 mk., razem 302 osób, z których 189 gr-kat (parafia w Caryńskiem), 13 rzym-kat (parafia w Polanie)".

W zabudowie do końca XIXw. na tym terenie przeważały chyże kurne, z których dym wydobywał się drzwiami lub otworem (woźnicą) wyciętym w powale a dalej dymnikami w szczytach dachu. Chyże zazwyczaj wznoszono samodzielnie, bez pomocy zawodowych cieśli. Wg danych spisu powszechnego w powiecie leskim w roku 1921, udział budynków drewnianych wynosił 97,7 %.[...] Na omawianym terenie w obrębie gospodarstw budowano ponadto piwnice i brogi, rzadziej spichlerze. [...] Piwnice (sklepy) do połowy XIXw. należały do rzadkości. Wraz z upowszechnieniem się roślin okopowych, w tym przede wszystkim ziemniaków, popyt na nie znacznie wzrósł. Etnografowie wyrózniają dwa rodzaje piwnic: usytuowane pod chyżą i wolnostojące.[...] Najbardziej zwartą zabudową cechowało się Nasiczne; w Berehach i Caryńskiem była ona bardziej rozproszona z powodu obecności gruntów dworskich i parafialnych. W odległości mniejszej niż 100 m od głównego potoku lub jego najważniejszych dopływów znajdowało się 93% obiektów w Nasicznem, 84% w Caryńskiem i 76% w Berehach. Lokalizacja większości zagród w dnach dolin (często na tarasach nadzalewowych) nie wykazywała związków z ekspozycją, nachyleniem stoków czy wysokością a jedynie z lokalnym ukształtowaniem powierzchni terenu (np. z tego powodu 80% gospodarstw w Nasicznem usytuowanych było na lewym brzegu potoku (Wolski, 2007).

Nasiczne, potok Nasiczniański
foto: P. Szechyński

W Nasicznem nie było cerkwi (ludność chodziła do Caryńskiego), w roku 1911 na krótko otwarto szkołę jednoklasową, nie było również typowych zabudowań dworskich. Głównym budynkiem była leśniczówka Jalina, do dworu należał również młyn wodny.

W XVII i XVIIIw. nie ma informacji o młynie w Nasicznem, co wynika prawdopodobnie z łączenia danych o tej wsi z Caryńskiem i Berehami. Pod koniec XIX wieku młyn we wsi prowadził Michał Kowalczyk rodem z Zatwarnicy. Były tu dwa młyny:

Młyn "starszy" - usytuowany nad potokiem Nasiczańskim, 600 metrów powyżej ujścia potoku Kniażki (Kniaźski), na prawym brzegu. Wykazany na mapie F. von Miega w 1780 roku, później zlikwidowany.

Młyn "młodszy" - pobudowany nad potokiem Nasiczańskim, 800m powyżej ujścia potoku Kniaźski. Wzdłuż prawego brzegu potoku przekopano młynówkę długości 150 m. Wlot młynówki poprowadzony był od odnogi Nasiczańskiego dług. 50 m. Nie można wykluczyć, że odnoga ta powstała w sposób sztuczny. Zbudowano też tamę dług. 30 m. Młyn działał do końca II wojny, zachowały się fragmenty fundamentów oraz ślady po młynówce (Augustyn M., 2007).

Gościniec pod Jaskiniami - agroturystyka w Nasicznem. Domowe obiady i atmosfera, doskonałe miejsce dla grzybiarzy, wędkarzy i myśliwych
foto: M. Piela

Ostatnimi właścicelami wsi byli od roku 1903 do 1937 Serwatowscy (1903-21 Teodor Serwatowski, 1921-37 Władysław Serwatowski, którzy mieszkali we Lwowie i rzadko odwiedzali swoją posiadłość. W latach 1937-39 Nasiczne należało do firmy "Bieszczady", w której Władysław Serwatowski miał udziały. W czasie okupacji tych terenów przez hitlerowskie Niemcy, uruchomiono w Nasicznem (oraz Berehach) wypał węgla drzewnego na dużą skalę. Po zakończeniu II wojny światowej do czerwca 1946 r. wysiedlono stąd tylko jedną rodzinę, ale już w samym czerwcu - wszystkich. Łącznie 47 rodzin, które zajmowały 42 domy - cała zabudowa została zniszczona (Kryciński, 1995).

Powojenna zabudowa wsi powstała w latach 60.XXw., kiedy zbudowano kilka domów m.in. pracowników leśnych oraz hotel robotniczy. Od początku lat 70.XX ulokowali się tu harcerze, którzy otworzyli stanicę nad potokiem, przy ścieżce na przełęcz nad Nasicznem.

Miejscowość położona jest bardzo malowniczo. Świetna baza wypadowa dla lubiących nieco więcej spokoju a także otoczenie przyrody. Biegną stąd znakowane trasy piesze:

Ścieżka na Dwernik-Kamień
Ścieżka edukacyjno-przyrodnicza "Przez bieszczadzki las" z Nasicznego do Sękowca
Ścieżka historyczna Przysłup - Krywe z Przysłupa Caryńskiego do Krywego, którą można wyjść zarówno na Dwernik-Kamień, jak i pójść na tereny dawnej wsi Caryńskie
Ponadto na pobliskim wzgórzu znajdują się Jaskinie w Nasicznem
Z Nasicznego do Zatwarnicy prowadzi "stokówką" trasa rowerowa (13 km) oraz szlak konny (12,5 km).

opracowanie: P. Szechyński

Bibliografia:

1. Augustyn M., "Antropogeniczne zmiany środowiska wodnego w Bieszczadach do roku 1951"., Bieszczad nr 13, Ustrzyki Dolne 2007.
2. Kryciński S. (red.), Augustyn M., Modrzejewski S., Szewc R., 1995, Bieszczady. Słownik historyczno-krajoznawczy. Część 1 Gmina Lutowiska, BdPN, Wydawnictwo Stanisław Kryciński, Ustrzyki Górne-Warszawa.
3. Wolski J., "Przekształcenia krajobrazu wiejskiego Bieszczadów Wysokich w ciągu ostatnich 150 lat", PAN IG i PZ Warszawa 2007.
4. "Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich", tom.VI, pod redakcyą F. Sulimierskiego, B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, wyłącznym nakładem W. Walewskiego, Warszawa 1885.

Nasiczne na zdjęciach:
foto: P. Szechyński

1. Nasiczne.
2. Droga przez Nasiczne.
3. Nasiczne.

4. Nasiczniański potok w Nasicznem.
5. Nasiczniański potok.
6. Nasiczne, wczesna wiosna.

7. Nasiczne, baza ZHP.
8. Nasiczniański potok.
9. Nasiczne, kaskady.

Nasiczne i okolice:
foto: Mirosław Piela, przewodnik - tel. 506 744 045

1. Stanica ZHP, Nasiczne.
2. Stanica ZHP, Nasiczne.
3. Stanica ZHP, Nasiczne.

4. Krzyż z 1945 r. w Nasicznem, przed wojną w tym miejscu stała kuźnia (lipiec 2013).
5. Ten sam krzyż po wykoszeniu i odnowieniu (sierpień 2013).
6. Nasiczne, dawny hotel robotniczy (2013).

7. Koń w Nasicznem.
8. Nasiczne.
9. Nasiczne.

10. Nasiczne.
11. Nasiczne.
12. Stanica harcerska w Nasicznem.

13. Stanica harcerska w Nasicznem.
14. Stanica harcerska w Nasicznem.
15. Przełęcz nad Nasicznem, Jaskiniowe wzgórze.

16. Gościniec pod Jaskiniami, agroturystyka w Nasicznem.
17. Gościniec pod Jaskiniami, domowe jedzenie i atmosfera.
18. Łąki nad Nasicznem.

19. Nasiczne, niszczejący budynek Caritasu (2013).
20. Nasiczne, niszczejący budynek Caritasu (2013).
21. Basen przy budynku Caritasu (2013).

22. Łąki nad Nasicznem.
23. Nasiczne.
24. Łąki nad Nasicznem.

25. Konie w Nasicznem.
26. Nasiczne.
27. Nasiczniańska przełęcz.

28. Nasiczne ze ścieżki przyrodniczej.
29. Nasiczne ze ścieżki przyrodniczej.
30. Nasiczne.