» Dawne wsie | Dydiowa

Dydiowa

Dydiowa - wieś założona na prawie wołoskim przez Kmitów około roku 1529. Następnymi właścicielami byli: Stadniccy, Tarnawscy oraz Fredrowie. W 1580 roku Jan Stadnicki nadał przywilej lokacyjny na gruntach Dydiowej nowej wsi Dołhyłuh nad potokiem Muczny. Dokumenty wspominają o 20-letniej wolniznie, niestety to wszystkie zapiski na temat tej lokacji.

Dzisiejsza Dydiowa
foto: P. Szechyński

Wiek XVII to częste napady zbójników, którzy razem z chłopami kilkakrotnie napadli na dzierżawcę dworu w Dydiowej Wisłockiego. W 1788r. zlikwidowano w sąsiednim Łokciu parafię. Wiernych i cerkiew przyłączono do Dydiowej. W Dydiowej znajdowała się cerkiew greckokatolicka p.w. Zaśnięcia Matki Bożej z 1860r. Została zniszczona po roku 1945. We wsi na przełomie XVII/XIX wieku zamieszkiwała szlachta zagrodowa.

W 1980 roku w Dydiowej został aresztowany Iwan Franko pisarz i działacz ukraiński. Przebywał u swojego kolegi z lat szkolnych proboszcza z Dydiowej ks. I. Kuziwa. Przebywając w rejonie Górnego Sanu Franko wraz z żoną poczynił bardzo ciekawe spostrzeżenia o mieszkańcach Dydiowej i pobliskiego Łokcia, otóż mieszkańcy tych wsi mieszkali całymi rodami w jednej chacie, we wspólnocie gospodarczej (2-3 rodzin) typowej dla archaicznego ustroju rodowego. Zostało to szczegółowo opisane przez Olgę Franko w artykule "Karpaccy Bojkowie i ich życie rodzinne".

Dydiówka - nieistniejąca obecnie chatka w Dydiowej
foto: P. Szechyński

Dydiową często odwiedzali różni badacze, etnografowie czy też antropolodzy. W 1895 roku przebudowano gościniec z Lutowisk do Sianek, drogę poprowadzono przez Dydiową. Właściciele Dydiowej: Berisch, Steinberg i spółka po roku 1908 dokonali parcelacji majątku dworskiego który sprzedali chłopom i tak powstały przysiółki: Syhła, Łokcik, Bałyta, Czerenna, Krutówka, Niemotówka, Malekiszki. W okresie międzywojennym została założona spółdzielnia "Syła". Mieszkańcy Dydiowej byli kilka razy przesiedlani w czasie II wojny światowej. Ostatecznie mieszkańców ze strony ukraińskiej przesiedlono w 1945 roku w rejon Sokala, natomiast mieszkańców mieszkających po polskiej stronie wysiedlono w 1946 roku.

San w Dydiowej
foto: P. Szechyński

Dydiowa położona jest (była) nad Sanem, u północnych zboczy Kiczery Dydiowskiej (799 m n.p.m), kilka kilometrów na południowy wschód od ukraińskiej Boberki, od której oddziela ją grzbiet pasma Czerwonego Wierchu (813-826 m n.p.m). Biegnąca tamtędy droga oraz miejsce po cerkwi, znajdują się po stronie ukraińskiej.

Obecnie tereny Dydiowej są opustoszałe, stała tam jedynie bacówka która przypominała że wypasano tu owce. Była wykorzystywana jako chatka przez wędrowców - tzw. Dydiówka. Dydiówka spłonęła 04.08.2018. Łąki nad Sanem w większości należą do prywatnych osób. Po rekultywacji w latach 80.XX w. po wsi nie zostało wiele śladów, głównie mostki kamienne.

W zakolu Sanu zachowały się ruiny piwnicy po młynie oraz koło stalowe z mechanizmu transmisyjnego. Młyn murowany wzniesiono na początku XX wieku. Był usytuowany nad młynówką która ścinała zakole Sanu. Żeby zasilić młynówkę na Sanie wybudowano tamę. Oprócz ruin i koła można zaobserwować resztki z jazów i przepustów oraz rów po młynówce. Na młynówce oprócz młyna był także zbudowany tartak. Młyn i tartak w 1930 roku był własnością R. Haglera.

Natomiast po stronie ukraińskiej został piętrowy drewniany dom w którym mieszkał stolarz Fedyszyn. Budynek przetrwał wojnę oraz wysiedlenia. Był zamieszkany do 1987 roku przez rodzinę Wasyłyszynów. Po śmierci Rozalii Wasyłyszyn budynek jest niezamieszkany i niszczeje. Również po stronie ukraińskiej znajduje się dziś niewielka kaplica.

Zbigniew Jantoń

Najprostsze dojście do Dydiowej prowadzi drogą leśną przez Kiczerę Dydiowską. Droga zaczyna się przy dawnym wypale węgla na drodze Stuposiany - Muczne (obecnie plenerowe muzeum wypału węgla).

Więcej zdjęć z Doliny Górnego Sanu

Literatura:

1. Kryciński S., Bieszczady Słownik Historyczno-Krajoznawczy cz.I Gmina Lutowiska
2. Krygowski W., "Bieszczady i Pogórze"
3. Krukar W., Mapa "Bieszczady Wysokie", wyd. Ruthenus
4. Informacje własne.

Dydiowa latem
foto: M. Piela

Dydiowa, w tle kaplica po stronie ukraińskiej
foto: M. Piela

Dydiówka w lipcu 2018
foto: M. Piela

Dydiowa, 2023
foto: M. Piela

Dydiowa, 2023
foto: M. Piela