» Warto zobaczyć | Torfowisko Tarnawa

Torfowisko wysokie "Tarnawa" (Wyżna)

Spośród kilkunastu największych bieszczadzkich torfowisk, kilka z nich jest udostępnionych turystycznie. Są to torfowiska: Wołosate, Tarnawa Niżna (na ścieżce do Dźwiniacza Górnego) oraz Tarnawa Wyżna (przy drodze Tarnawa Niżna - Bukowiec).

Torfowisko Tarnawa - kładka przez rozlewisko do większej obszarowo części torfowiska
foto: P. Szechyński

Na torfowisko "Tarnawa" można dojść pieszo z Tarnawy Niżnej, dojechać rowerem lub samochodem. Na miejscu jest parking, tablice edukacyjne oraz wiata. Parking przy torfowisku jest płatny: 14 zł samochody osobowe (7 zł do 2 godzin). Dojazd (lub dojście) z Tarnawy Niżnej odbywa się wąską, asfaltową drogą, w bliskiej odległości od Sanu, który stanowi tu granicę Polski i Ukrainy. Ładne widoki na tereny ukraińskie. Ponieważ jest to teren BdPN, należy wykupić bilety wstępu do parku. Sprzedaż prowadzi "Baza nad Roztokami" w Tarnawie Niżnej, obok której i tak trzeba przejechać. Parkowy punkt kasowy w Tarnawie obecnie nie funkcjonuje.

Torfowisko położone jest na terenie nieistniejącej wsi Tarnawa Wyżna. Podzielone jest na dwie części oddzielone od siebie potokiem i parkingiem. Mniejsza część zajmuje powierzchnię ok. 6 ha i jest w zasadzie niezalesiona - drzewa stanowią tylko kilka procent powierzchni. W ramach udostępniania turystycznego, zbudowano tu drewniane pomosty, po których należy się poruszać zwiedzając torfowisko. Pomost jest zapętlony.

Torfowisko Tarnawa
foto: P. Szechyński

Większy płat torfowiska zajmuje powierzchnię ok. 20 ha. Ścieżka prowadzi kilkadziesiąt metrów przez łąkę, następnie należy przejść potok (i bobrowe rozlewisko) drewnianą kładką - a dalej podobnie jak na mniejszym płacie ułożone są drewniane pomosty pokryte siatką. Tę część porasta bagienny bór sosnowy z niewielką domieszką brzozy brodawkowatej oraz świerka. Przez jakiś czas panował pogląd, iż jest to jedyne w Bieszczadach naturalne stanowisko sosny pospolitej - jednak stanowisk takich jest więcej.

Flora torfowisk to przede wszystkim: borówka bagienna, borówka brusznica, bażyna czarna, żurawina błotna, turzyca skąpokwiatowa, wełnianka pochwowata, bagno zwyczajne, modrzewnica zwyczajna czy rosiczka okrągłolistna. Sporą część torfowisk zajmuje tzw. mszar (zbiorowisko o charakterystycznej kępkowo-dolinkowej strukturze), w którym dominują mchy: torfowiec czerwonawy i magellański raz płonnik właściwy i pospolity.

Torfowisko Tarnawa
foto: P. Szechyński

"Ekosystemy torfowiskowe, szczególnie na ich obrzeżach, regularnie penetrowane są przez ptaki: derkacza, bekasa, słonkę oraz dzierzby - srokosz i gąsiorek. W miejscach podmokłych poluje zaskroniec, zaś na kępach lubi wygrzewać się żmija zygzakowata. Amatorami torfowiskowych owoców są liczne gryzonie i lisy. Wśród bezkręgowców można wymienić motyle: dostojka akwilonaris (Boloria aquilonaris), modraszek bagniczek (Plebejus optilete) i szlaczkoń torfowiec (Colias palaeno), są ważki - np. żagnica torfowa (Aeshna juncea), są też specyficzne dla torfowisk chrząszcze - np. biegacz błyszczący (Carabus nitens). Ekosystemy te badane były niedawno pod kątem zasiedlania ich przez mrówki, wśród których wyróżniono aż 14 gatunków - głównie pierwomrówka łagodna (Formica fusca), mrówka rudnica (Formica rufa) i czarna mrówka (Lasius platythorax) (Kucharzyk, Szary, "Torfowiska bieszczadzkie na przestrzeni dziejów - w kontekście ochrony aktywnej prowadzonej przez BdPN")

Torfowisko Tarnawa
foto: P. Szechyński

Dawniej torfowiska były wykorzystywane gospodarczo - pozyskiwano torf. Przy czym nie ma jednoznacznych dowodów, aby tak było w przypadku torfowisk w/w. Lokalne torfowiska próbowano natomiast osuszyć, poprzez stosowanie rowów melioracyjnych. Pozostałości jednego z nich spotkamy na większym płacie torfowiska Tarnawa Wyżna. Prace te prowadzono zarówno przed wojną, jak i po utworzeniu na tych terenach wielkich ferm hodowlanych. W 1975 roku powstało na tym terenie Gospodarstwo Urzędu Rady Ministrów w Tarnawie Niżnej. Z tego okresu powstały pierwsze poważne plany kompleksowej melioracji torfowisk i podmokłych łąk. Procesy odwodnienia dolin zintensyfikowane zostały po przejęciu tych terenów przez Igloopol w 1982 r. Przeprowadzono wówczas, zakrojoną na szeroką skalę, akcję intensywnych melioracji, polegających na wykopaniu systemu głębokich rowów i założeniu gęstej sieci drenów ceramicznych w gruncie. Działania te doprowadziły do degradacji ekosystemów podmokłych: szuwarów, kompleksów torfowiskowych, podmokłych ziołorośli i mokrych łąk. W latach 80.XX podjęto próbę utworzenia w tutejszych dolinach gigantycznych ferm dla bydła opasowego. Inicjatywa ta wkrótce jednak okazała się nieopłacalna i w czasie narastającego kryzysu lat 80.XX legła w gruzach.

Torfowisko Tarnawa
foto: M.Piela

Kompleksy torfowiskowe na tym terenie zostały objęte ochorną prawną w roku 1999, kiedy to włączono je w skład Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Po przeprowadzeniu badań, podjęto szereg działań mających przywrócić poprzedni stan ekosystemów bagiennych. Aby przywrócić poziom nawodnienia terenu sprzed okresu melioracji i odpowiednio go nawadniać, stosuje się zastawki na rowach odwadniających. W wyniku tego powstały niewielkie zbiorniki wodne, które podniosły poziom wód gruntowych. Zdemontowano również dreny odprowadzające wodę z bezpośredniego otoczenia torfowiska - czyli odcięto spływ do rowu zbierającego wodę z jego okrajka. W założeniu dreny miały odprowadzać nadmiar wody do rowu opaskowego, celem przystosowania przylegającej łąki do użytkowania kośnego z użyciem ciągników. Powstały również oczka wodne, tworzące system małej retencji. Rozlewisko, przez które przechodzimy kładką w drodze na torfowisko powstało przez zastosowanie zakładek. BdPN przez cały czas prowadzi monitoring i badania nad poszczególnymi gatunkami flory i fauny.

Torfowisko "Tarnawa" warto odwiedzić. Można to zrobić przy okazji wycieczki z Bukowca do Sianek, gdyż siłą rzeczy i tak wówczas mijamy torfowiska (innej drogi nie ma). Szczególnie usatysfakcjonowani będą miłośnicy flory, natomiast dla osób odróżniających jedynie buraki od marchewki może to być nużące. Z torfowisk oraz parkingu roztacza się bardzo ładny widok na Wołowy Garb (Słoń, Trumna), Halicz, Kopę Bukowską oraz Krzemień i Bukowe Berdo.

Zainteresowanym bardziej szczegółowymi informacjami o samych torfowiskach i prowadzonych tu działaniach polecamy: Torfowiska bieszczadzkie na przestrzeni dziejów - w kontekście ochrony aktywnej prowadzonej przez BdPN na stronach Bieszczadzkiego Parku Narodowego.

opracowanie: P. Szechyński

wykorzystano:

1. Informacje z tablicy BdPN przy torfowisku.
2. S. Kucharzyk, A.Szary, "Torfowiska bieszczadzkie na przestrzeni dziejów - w kontekście ochrony aktywnej prowadzonej przez BdPN"

Droga z Tarnawy Niżnej do Bukowca. Torfowiska będą po prawej stronie
foto: P. Szechyński

Tarnawa Wyżna, widok z drogi na stronę ukraińską
foto: P. Szechyński

Parking przy torfowisku Tarnawa
foto: P. Szechyński

Torfowisko Tarnawa - mniejsza część
foto: P. Szechyński

Torfowisko Tarnawa - mniejsza część
foto: P. Szechyński

Torfowisko Tarnawa - bagienny bór sosnowy
foto: P. Szechyński

Torfowisko Tarnawa - mech płonnik i borówka bagienna w dawnym rowie melioracyjnym
foto: P. Szechyński

Torfowisko Tarnawa
foto: P. Szechyński

Torfowisko Tarnawa
foto: P. Szechyński

Torfowisko Tarnawa
foto: P. Szechyński