...Twoje Bieszczady - serwis dla wszystkich którym Bieszczady w duszy grają...
zdjęcia
- szlaki i ścieżki piesze
- warto zobaczyć
- warto wiedzieć
- skitour
- bieszczadzka kolejka leśna
- wodospady mapa Bieszczadów - informacje praktyczne - trasy rowerowe - trasy samochodowe - miejscowości - dawne wsie - cerkwie - cmentarze i cerkwiska - kirkuty - kapliczki - fauna - flora - reportaże - rozmaitości - bieszczadzkie wspomnienia schroniska - bazy namiotowe i chatki - noclegi - aktualności (archiwum) - redakcja (kontakt) - nasza grupa na FB
Cerkwie drewniane w Bieszczadach
Cerkwie murowane Kapliczki w Bieszczadach Dawne cmentarze, cerkwie i cerkwiska Ikonostas O ikonie słów kilka Bojkowszczyzna Zachodnia. Ochrona zasobów kulturowych - działania praktyczne (pdf) Cmentarze żydowskie (kirkuty) Cmentarze ewangelickie Bandrów i Stebnik (Steinfels); cm. gr.kat. w Stebniku Cmentarze wojskowe w Komańczy Cmentarz wojskowy w Lesku Kościół w Woli Michowej Kościół w Komańczy Obelisk UPA Baligród i okolice Bóbrka Buk k.Terki Bystre k.Czarnej Cisna i okolice Czarna i okolice Daszówka Duszatyn Dwernik i Dwerniczek Glinne Jankowce Kalnica k.Baligrodu Komańcza i okolice - Mogiła - legenda - drewniany kościółek - klasztor Nazaretanek Lutowiska Łupków Mików Muczne Myczkowce Nasiczne Olszanica Orelec Prełuki Rajskie Roztoki Górne Rzepedź Sękowiec i okolice Serednie Małe Smolnik nad Osławą Solinka Solina i okolice - bieszczadzkie zapory - tajemnica zatoki Stefkowa Terka Uherce Mineralne Ustjanowa Ustrzyki Górne Wetlina Wola Matiaszowa Wola Michowa Wołosate Zatwarnica Zwierzyń Balnica Beniowa Bereźnica Niżna Bukowiec Caryńskie Choceń Dydiowa Dźwiniacz Górny Hulskie Huczwice Jawornik Jaworzec Kamionki Krywe Łokieć Łopienka - rys historyczny Łopienki - Chrystus Bieszczadzki Łuh Rabe k.Baligrodu Rosolin Ruskie Sianki Skorodne Sokoliki Sokołowa Wola Studenne Tarnawa Niżna i Wyżna Tworylne - Tworylczyk Tyskowa Zawój Zubeńsko Żurawin » Dawne wsie | Jaworzec JaworzecJaworzec jest nieistniejącą wsią położoną u podnóży Bukowiny (911 m n.p.m.), Siwarny (924 m n.p.m.), Krysowej (840 m n.p.m.) i Kiczery (931 m n.p.m.), w sąsiedztwie dwóch, również nieistniejących wsi Łuh i Zawój, 3 km na północ od Kalnicy. Miejscowość była oddzielona od Łuhu wartkim nurtem Wetlinki - potoku wypływającego w okolicy Przełęczy Wyżnej (Pryslip 872 m n.p.m.), pomiędzy stokami Połoniny Wetlińskiej i Działu. Nazwa wsi Jaworzec pochodzi od jaworu. Drzewo, to kojarzone było z protekcją przed złymi mocami a także używane do wyrobu instrumentów muzycznych, min. trembit i piszczot. Ich donośne dźwięki zapewniały porozumiewanie się na dalsze odległości i służyły do odstraszania podkradających się do stad owiec i wołów wilków.
Łąki po drugiej stronie Wetliny widziane z Jaworca
foto: P. Szechyński Pierwsza wzmianka o Jaworcu pochodzi z 1580 r., jednakże powstała ona prawdopodobnie wcześniej, bo już w drugiej połowie XVIw. W Jaworcu funkcjonowało prawo wołoskie, które było odmianą prawa niemieckiego, dostosowane do górskich realiów. Wieś została lokowana tylko na prawym, wschodnim brzegu Wetlinki, co jest ewenementem w polskich Karpatach. Taki sposób lokacji wyjaśnia polityka dwóch rodów kolonizujących tereny Bieszczadów - Balów z Hoczwi oraz Kmitów. Balowie kolonizowali doliny Hoczewki, Solinki i Wetlinki, natomiast Kmitowie skupili się na dolinie Sanu. Piotr Kmita, marszałek wielki koronny i wojewoda krakowski, człowiek z potężnymi wpływami, wszelkimi dostępnymi metodami starał się powiększać swoje dobra. W ten sposób powstały min. Sianki, Smerek, czy Jaworzec, który już po śmierci Piotra Kmity został lokowany przez wdowę po nim, Barbarę Kmitę z Herburtów.
Kobyłyny - obecny wypał węgla w retortach w miejscu gdzie dawniej wypalano go w mielerzach
foto: P. Szechyński W 1580 r. po bezpotomnej śmierci Barbary wieś przeszła w ręce Stanisława i Katarzyny Herburtów, od 1589 r. należała do Stanisława i Erazma Herburtów, od 1630r. do Boguskich, od 1663 r. do Romerów, od 1790 - 1880 r. do Łosiów, od 1880 do Golejowskich, a od 1891r. do Towarzystwa Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo ze Lwowa (Urszula z Łosiów Golejowska przepisała zgromadzeniu oprócz Jaworca także Sakowczyk, Studenne i Rajskie, gdzie powstał ich klasztor, z zastrzeżeniem, że z dochodów pochodzących z przekazanych ziem siostry mają prowadzić i utrzymywać zakład dla nieuleczalnie chorych we Lwowie). W 1589r. w wiosce było użytkowanych 2,5 łanu, w tym 1,5 łanu osiadłego przez kmieci i 1 łan należący do sołtysa. Jaworzec w XVII w., kiedy wieś należała do Romerów, był znanym gniazdem beskidnictwa.
Droga przez Jaworzec
foto: P. Szechyński W 1862 r. powierzchnia wsi wynosiła 2739 morgów, z czego 40,96% zajmowały lasy. W 1921 r. we wsi było 78 domów zamieszkiwanych przez 501 mieszkańców, w tym 497 gr. i 4 moj., w tym 497 osób podało narodowość rusińską a 4 osoby polską. W 1939 r. wioska znalazła się w Generalnym Gubernatorstwie (Generalgouvernement für die besetzten polnischen Gebiete). W tym czasie, jedna z Cygańskich rodzin zamieszkujących Kobylskie była znaną na dwie strony Karpat rodziną muzyków. Cyganie zarówno jak Żydzi podlegali eksterminacji, jednak gdy przybyły do Jaworca odział niemiecki usłyszał romów grających hymn niemiecki postanowił ich puścić wolno. Przeżywszy wojnę, prawdopodobnie zostali wymordowani przez UPA. Według nieprawdziwych informacji uzyskanych przez funkcjonariuszy MO w Cisnej, w lutym 1945 we wsiach Jaworzec, Smerek i Wetlina miało stacjonować ok. 1200 uzbrojonych powstańców UPA. W rzeczywistości tylko w Strubowiskach (obecne Strzebowiska) stacjonowała sotnia "Wesełego" w sile ok. 180 ludzi.
Potok Kobylski wpadający do Wetlinki
foto: M.Organ Wieś miała nietypową zabudowę, podzieloną na kilka niw - części: główna część zabudowy nad Wetlinką, oraz przysiółki: Bełej, Bereh i Kobylskie. Bereh (lub Bereżki) usytuowany był na widokowej skarpie nad Wetlinką, tuż nad zabudową Kalnicy. Z racji swego położenia przysiółek nosił nazwę Bereh, Berechty co znaczy strzec, chronić, pilnować (analogiczne znaczenie mają np. Bereżki czy Bereska). Kobylskie znajdowało się nad potokiem Kobylskim, który spływa spod Wysokiego Berda do Wetlinki. Nazwa przysiółka pochodzi od słowa "kobylenie" i oznacza zaostrzony ostrokół skierowany w stronę nieprzyjaciela, bądź od słowa "kobylina" - ścięte drzewo stosowane do tarasowania przejść. Przysiółek Bełej (lub Rynek, Rynok), gdzie usytuowany był dwór, graniczył z Zawojem. Teren zaś znajdujący się pomiędzy Wetlinką a dworem nosił nazwę Wartowyna, droga wychodząca z tego miejsca krzyżująca się z drogą z Tworylnego tworzyła na przecięciu się dróg miejsce zwane Worotą. Na widokowym wzniesieniu na północ od Wartowyny znajdowała się Watra.
Jaworzec, stara piwnica, 2019
foto: P. Szechyński Nazwy te nie są przypadkowe, Jaworzec jako najdalej na południowy zachód wysunięty punkt w dobrach Kmitów pełnił rolę strażniczą. W razie najazdu zza Karpat mieszkańcy przysiółka Bereh jako pierwsi mogli spostrzec nieprzyjaciela, przekazywali wiadomość o wrogu do Kobylskiego, gdzie zawalano trakt. Kniaź mieszkający w Bełeju wzmacniał straże na Wartowynie, na Watrze zaś, jak wskazuje sama nazwa, zapalano ogniska sygnalizujące niebezpieczeństwo, które były widziane aż po dolinę Sanu pod Otrytem.
Jaworzec, przedmioty odnalezione na terenie wsi, 2019
foto: P. Szechyński Kres Jaworca nastał w dniach 10-15 maja, kiedy to w ramach Akcji "Wisła" wysiedlono ze wsi wszystkich 557 mieszkańców wyznania greckokatolickiego. Po wysiedleniach nikt się w Jaworcu nie osiedlił aż do 1976r. kiedy to wybudowano bacówkę PTTK. Z dawnej zabudowy wsi nie zachowało się nic poza kilkoma ruinami kamiennych piwnic, podmurówek domów i cerkwi. Parafia w Jaworcu należała do dekanatu ciśniańskiego (przed utworzeniem dekanatu ciśniańskiego Jaworzec przynależał do dekanatu baligrodzkiego) i obejmowała świątynie filialne w Łuhu i Zawoju. Cerkiew parafialna pw. św. Wielkiego Męczennika Dymitra (Dymitr z Tesalonik, jego święto w Kościele Katolickim przypada na 26 października a w Kościele Prawosławnym na 8 listopada) została wybudowana i konsekrowana w 1846 r. Parafia najprawdopodobniej powstała w 1767 r. kiedy to właściciel Jaworca Maciej Łoś nadał grunty dla parafii greckokatolickiej. Z tego powodu kolejni właściciele wsi mieli przywilej prezentacji proboszcza dla miejscowej parafii. Zapewne cerkiew była drugą lub trzecią świątynią wybudowaną w tym miejscu.
Cerkiew św. Wielkiego Męczennika Dymitra z 1846r.
Była to drewniana dwudzielna świątynia, która swoim kształtem przypominała kościoły łacińskie. Cerkiew była orientowana, zwrócona prezbiterium w kierunku wschodnim (co miało znaczenie symboliczne, tak jak wschodzące słońce daje życie, tak przyjście Chrystusa daje wiernym możliwość wiecznego życia). Świątynia miała wymiary: nawa - 10,4 x 7,2m; prezbiterium, które prawdopodobnie było zamknięte trójdzielne - 3,6 x 4,0m; kruchtę - 3,4 x 4,2m. Nad kruchtą znajdowała się wieża, w której znajdowały się dzwony. Prezbiterium i nawę przykrywał dach dwuspadowy dwukalenicowy, kruchtę zaś dach namiotowy. Każdą część świątyni wieńczył hełm z umocowanym kutym krzyżem.
Podmurówka cerkwi w Jaworcu
foto: M.Organ Przy cerkwi funkcjonowało bractwo trzeźwości, a w 1863 r. powstała szkoła parafialna do której uczęszczało 3 uczniów; w 1895 szkoła już nie funkcjonowała. Cerkiew została zniszczona po 1947 r. Na cerkwisku do dzisiaj są widoczne pozostałości podmurówki, a także część muru oporowego oraz cmentarnego kamiennego murka otaczającego cmentarz.
Jaworzec, cmentarz przy kaplicy św. Dymitra, 2019
foto: P. Szechyński W 1852 r. cmentarz cerkiewny miał kształt nieregularnego rombu o wymiarach 60 x 30 m. Pochowano na nim łacińskiego wikarego z Polan koło Czarnej ks. Pawła Sierosławskiego zmarłego w Jaworcu w dniu 23 marca 1888r. Na cmentarzu cerkiewnym nie zachowały się nagrobki. Cerkwisko wraz z cmentarzem porośnięte jest drzewami w wieku kilkudziesięciu lat - brak charakterystycznych wieńców starych drzew. Ze schodów bacówki, pośród kępy drzew można zobaczyć trójramienny krzyż. Jest to miejsce, w którym znajdowała się kaplica pw. św. Dymitra. Prawdopodobnie powstała już w połowie XIX w, wiadomo, że istniała w 1852 r. Była to drewniana prostokątna budowla o wymiarach 7,5 x 4,6m.
Cmentarz przy kaplicy św. Dymitra
foto: M.Organ Pod koniec XIX wieku Jaworzec był zamieszkiwany przez 451 mieszkańców, w tym 71 rzymskich katolików, być może swoje nabożeństwa odprawiali właśnie w tej kaplicy. (w późniejszych spisach nie odnotowano wiernych kościoła rzymskokatolickiego, prawdopodobnie w spisie z 1921 r. nie brano pod uwagę mieszkańców Kabylskiego i Berehów; Jaworzec przynależał do parafii rzymskokatolickiej w Wołkowyi, dekanat Sanok). Odnotowano że, w 1918 r. odprawiano w niej nabożeństwa greckokatolickie. Wiadomo, że kaplica w tym miejscu stała w 1935r. i zapewne dotrwała do wysiedleń, sporny jest natomiast jej kształt. Możliwe, że na jej miejscu wybudowano znacznie mniejszą kapliczkę o wymiarach 2 x 2. Zachowane kamienne fundamenty o takich wymiarach zdają się potwierdzać tą teorię.
Napis nad bramką cmentarną przy kaplicy św. Dymitra
foto: M.Organ Od połowy XIX w. przy kaplicy znajdował się cmentarz w kształcie nieregularnego owalu o powierzchni ok. 7,5 a. usytuowany na cyplu, trójstronnie ograniczony stromymi skarpami. Do dzisiaj zachował się tylko jeden przewrócony piaskowcowy nagrobek, dwa żeliwne złamane krzyże, oraz współczesny trójramienny krzyż, drewniany nagrobek oraz bramka cmentarna. Teren cmentarza porastają kilkudziesięcioletnie drzewa.
Jaworzec, rzekomy krzyż pańszczyźniany z 1848 r. (2012) Oryginalnie cokół wieńczył jednak krzyż piaskowcowy - widoczny
na zdjęciu kuty krzyż ustawiono po roku 60.XXw. Obecnie w jego miejscu znajduje się replika dawnego krzyża
foto: P. Szechyński Na wschodnim stoku Bukowiny (911 m n.p.m.), ok. 400 m na południowy wschód od jej szczytu znajduje się zbiorowa mogiła żołnierzy poległych w walkach I wojny światowej w 1914/1915r. Nie znana jest liczba spoczywających na tym cmentarzu żołnierzy. Na cyplu w widłach Wetlinki i potoku Czerteż, ok. 100 m od cerkwiska, w miejscu zwanym Borożyszcze znajduje się wystawiony w 1848 r. krzyż upamiętniający zniesienie pańszczyzny. Na piaskowcowym postumencie umocowany jest kuty, dwuramienny krzyż mający formę karawaki (krzyż św. Benedykta, krzyż choleryczny, zwykle dwuramienny, często górne ramię było krótsze od dolnego; miał chronić przed nieszczęściami i chorobami, być może postawiono go dla protekcji wsi przed zarazą panującą w Galicji w połowie XIX w.). Żeliwny krzyż został zapewne odlany w cisieńskiej hamerni należącej wówczas do Henryka hr. Fredry, który był bratem słynnego komediopisarza - Aleksandra Fredry. Na postumencie widnieje napis:
Jaworzec, zrekonstruowany przez Stowarzyszenie "Magurycz" krzyż pańszczyźniany, 2014
foto: P. Szechyński Na Aktualizacja: Na podstawie zachowanych zdjęć z Jaworca z lat powojennych, okazało się, że krzyż pańszczyźniany był piaskowcowy i wielokrotnie większy. W/w kuty krzyż zdobił prawdopodobnie zwieńczenie miejscowej cerkwi. Poszukiwanie oryginalnego krzyża pańszczyźnianego zakończyło się niepowodzeniem. W związku z tym Stowarzyszenie "Magurycz" postanowiło wykonać jego kopię. Kopia krzyża pańszczyźnianego w Jaworcu, stanęła na oryginalnym cokole 8 czerwca 2014 roku. Wykonana została przez wolontariuszy Stowarzyszenia "Magurycz" oraz Stowarzyszenia Rozwoju Wetliny i Okolic. Kolejne prace przeprowadzono 29 października 2016 roku. Zamontowano nakrycie, postać Chrystusa oraz czaszkę Adama. Postawione zostało również ogrodzenie krzyża.
Jaworzec. Szymon Modrzejewski podczas prac remontowych przy krzyżu. 29.10.2016
foto: M. Piela Działania tego typu budzą również kontrowersje. Pojawiają się pytania jak daleko należy posuwać się w działaniach praktycznych, mających na celu zachowanie dziedzictwa kulturowego. Czy ograniczać się do remontów, konserwacji i renowacji tego co pozostało, czy też prowadzić również rekonstrukcje, tj. budować nowe obiekty na wzór starych. Decyzję o zniesieniu pańszczyzny na terenie Galicji ogłosił Gubernator Franz von Stadion 22 kwietnia 1848 r. Koniec pańszczyzny miał przypaść na dzień 15 maja, jednak pośpiech sprawił, że edykt antydatowano na 17 kwietnia ponieważ decyzja została wydana bez zgody cesarza. Hrabia Karol Łoś, ówczesny właściciel Jaworca pamiętający okrucieństwa rabacji galicyjskiej, wydał chłopom dekrety pańszczyźniane. Zostały one zakopane w drewnianej trumnie, po uroczystej procesji pogrzebowej z cerkwi. Za odkopanie dokumentów groziła śmierć (pamięć o tym przyrzeczeniu była żywa aż do lat 30 XX wieku, kiedy to w 1932 r. wybuchło Powstanie Leskie - według jednej z wersji wydarzeń, powstanie było spowodowane groźbą odkopania ksiąg pańszczyźnianych w Bóbrce). Do lat 80/90 XX w. krzyż otaczał kuty żelazny płotek, który był osadzony w czterech narożnych słupkach z piaskowca. W 1996 r. krzyż otoczono drewnianymi żerdziami, jedno z kutych przęseł stoi oparte o krzyż. Za krzyżem rosną dwa jesiony. W tym miejscu patrząc w dół można zobaczyć dwie podstawy filarów mostu na Wetlince.
Jaworzec, miejsce po cerkwi, 2012
foto: P. Szechyński Po dawnej zabudowie wsi zachowały się tylko podmurówki i kamienne piwnice, które można zobaczyć 150 m na zachód od miejsca po cerkwi. Zabudowania dworskie powstałe w 1852 r., zostały rozparcelowane w 1921 r. i rozebrane w okresie międzywojennym. Dwór był budynkiem drewnianym o wymiarach 23 x 8 m, w jego otoczeniu znajdowały się budynki gospodarcze. Młyn wodny znajdował się 1100 m. na południe od ujścia potoku Kobylskiego do Wetlinki, nie posiadał młynówki a woda do niego była doprowadzana za pomocą drewnianych koryt. Pod koniec lat trzydziestych XIX w. został zinwentaryzowany przez W.Korzeniewicza i W. Świąteckiego w ramach działalności Sekcji Budownictwa Wiejskiego i Sztuki Ludowej Zakładu Architektury Polskiej Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. W Biuletynie Historii Sztuki i Kultury (nr 1, R. VII, 1939) mylnie opisano miejsce inwentaryzacji młyna jako Kalnica.
Bacówka PTTK w Jaworzcu
foto: M.Organ Jedynym, charakterystycznym budynkiem w Jaworcu jest bacówka PTTK, która uroczyście została oddana do użytku 3 października 1976 r. Bacówki PTTK zostały wybudowane w celu spełnienia oczekiwań wykwalifikowanych turystów indywidualnych, z tego powodu były one przystosowane do obsługi ok. 25-30 osób (inna nazwa bacówek to schroniska turystyki kwalifikowanej). Swoim charakterem, jak i nazwą nawiązuje do tradycyjnych górskich bacówek.
Kolekcja pieczątek z bacówki - zbiory autora
Bacówka PTTK w Jaworcu jest pierwszym w Bieszczadach, a w polskich Karpatach trzecim z kolei wybudowanym obiektem tego typu (obecnie zajmuje drugie miejsce co do daty wybudowania, starsza bacówka na Lubaniu w Gorcach spłonęła w 1978r.). Autorem charakterystycznego projektu schroniska był inż. arch. Stanisław Karpiel z Zakopanego, inwestorem Zespół Obiektów Turystycznych PTTK w Sanoku, wykonawcą Zakład Remontowo - Budowlany PTTK w Sanoku, zaś pomysłodawcą całego przedsięwzięcia był znany działacz i legenda polskiej turystyki - Edward Moskała. Bacówka stoi na wysokości 605 m n.p.m. (najniżej położona bacówka PTTK w Bieszczadach), w miejscu, gdzie dawniej kończyła się zabudowa wsi.
Jaworzec, wnętrze bacówki, 2019
foto: P. Szechyński Z bacówki rozpościera się rozległa panorama na pasmo Falowej, dolinę Wetlinki i tereny dawnej wsi Jaworzec. Bacówka jest stylowym, drewnianym budynkiem, wybudowanym na kamiennej podmurówce, kryta jest gontem. W bacówce mieści się dyżurka GOPR. Poza Bacówka w Jaworcu w Bieszczadach wybudowano jeszcze dwa obiekty tego typu: Pod Honem w Cisnej a także Pod Małą Rawką (planowano inne, np. na Przełęczy Żebrak).
Podstawy filarów mostu, widziane spod krzyża pańszczyźnianego
foto: M.Organ Dojazd do Jaworca został ostatnio ułatwiony poprzez naprawę nawierzchni drogi z Kalnicy do rozwidlenia dróg koło mostu na Wetlince. Przez Jaworzec przebiega szlak: - Dołżyca - Falowa - Jaworzec - Przeł. M.Orłowicza (część dawnego szlaku biograficznego im. gen. Karola Świerczewskiego). Jaworzec to również doskonałe miejsce wypadowe do rezerwatu "Sine Wiry" oraz dawnych wsi Łuh i Zawój. opracowanie: Michał Organ Bibliografia: W roku 2012 oddana została do użytku ścieżka historyczna "Bieszczady Odnalezione". Jaworzec jest jedną z trzech wsi (ponadto Łuh i Zawój) objętych trasą ścieżki. Dojście do cmentarza, cerkwiska oraz inne ciekawe miejsca są oznakowane. Teren cmentarza i cerkwiska został uporządkowany. Krzyż, który do niedawna uchodził za krzyż pańszczyźniany został przeniesiony na miejsce po cerkwi i tam wyeksponowany (pochodzi ze zwieńczenia cerkwi). Niestety "cokół", na którym go ustawiono pozostawia wiele do życzenia, gdyż wygląda jak zakładowa popielniczka. Na przeciw cerkwi powstaje rekonstrukcja dawnej chaty bojkowskiej, która stała w tym miejscu. Należała do Wasyla Kaczora, który wraz z rodziną (żona Ewa, synowie Jurko i Dymitr) zostali wysiedleni w ramach akcji "Wisła". Obok chaty tablica z podstawowym opisem a w pobliżu zabezpieczona studnia. Jaworzec na zdjęciach:
1. Jaworzec, jedna z piwnic, 2019.
1. Jaworzec, tereny dawnej wsi, 2014.
4. Jaworzec, cmentarz, 2014.
7. Jaworzec, nagrobek na cmentarzu, 2014.
10. Jaworzec, drewniane ogrodzenie starej studni, 2014.
13. Jaworzec, krzyż ze zwieńczenia cerkwi, 2014.
16. Jaworzec, rekonstrukcja chaty bojkowskiej, 2014.
19. Wetlina w Jaworcu, 2014.
Kamera w Czaszynie
Schroniska Schroniska PTSM Bazy namiotowe i chatki Harcerskie bazy i hoteliki Noclegi Mapa Bieszczady - wersja online Mapy Bieszczadów - recenzje Mapy wycinkowe - recenzje Przewodniki Ciekawe wydawnictwa Szlaki turystyczne - opisy Szlaki turystyczne - wykaz Czasy przejść Ścieżki przyrodnicze - wykaz Regulamin BdPN Punkty kasowe BdPN Bieszczadzka Kolejka Leśna Jazdy konne Rejsy po Zalewie Solińskim Wyciągi narciarskie Muzea Informacja turystyczna Przewodnicy Przewoźnicy (Bus) Przejścia graniczne Traperska przygoda - tabory Z psem w Bieszczady Zagroda pokazowa żubrów Wędkarskie eldorado na Sanie Park Gwiezdnego Nieba Bieszczady Karpackie niebo Sery w Bieszczadach Wypał węgla drzewnego Jaskinie Snowgliding w Bieszczadach Bieszczadzkie szybowiska Bieszcz. Centrum Nordic Walking Trochę historii Podział (granice) Bieszczadów Losy bieszczadzkiej ludności Różne plany rozwoju Bieszczadów Na wyniosłych połoninach BdPN Nie tylko Wysokie Sieć wodna Geocaching Fauna Bieszczadów Flora Bieszczadów Leśny Kompleks Promocyjny "Lasy Bieszczadzkie" Ukraińska Powstańcza Armia Karol Wojtyła w Bieszczadach Bieszczady pół wieku temu Bieszczady w filmie Polowanie w Bieszczadach Reportaże Rozmaitości bieszczadzkie Tarnica z Wołosatego Halicz z Wołosatego Bukowe Berdo z Mucznego Krzemień Szeroki Wierch Połonina Caryńska Połonina Wetlińska Smerek (wieś) - Smerek - Połonina Wetlińska - Brzegi Górne Cisna - Jasło - Smerek (wieś) Przysłup - Jasło Suche Rzeki - Smerek Dwernik-Kamień Pętla: Wetlina - Riaba Skała - Czerteż - Kremenaros - Rawki - Dział - Wetlina Mała i Wielka Rawka z p. Wyżniańskiej Ścieżka "Berehy Górne" Chryszczata z Komańczy Chryszczata z Jeziorka Bobrowego Szlak Huczwice - Chryszczata Wołosań z Żubraczego Jaworne - Kołonice - Jabłonki Krąglica Hyrlata Szlak graniczny Łupków - Balnica Przełęcz nad Roztokami - Ruske Przełęcz nad Roztokami - Okrąglik - Jasło Jasło i Okrąglik ze Strzebowisk Łopiennik Ścieżka Jeleni Skok z Cisnej (wieża widokowa) Opołonek i Kińczyk Bukowski Ścieżka dendrologiczno-historyczna w Berehach Przysłup Caryński z Bereżek Bukowiec - Sianki - Źródła Sanu Tarnawa Niżna - Dźwiniacz Górny Brenzberg - ścieżka Krutyjówka - ścieżka Tworylne i Krywe z Rajskiego Terka - Studenne Otaczarnia w Bukowcu Rajskie - Studenne (most) Przysłup - Krywe Korbania z Bukowca Korbania z Łopienki i Tyskowej Suliła Wola Michowa - Balnica szl. żółtym Z Balnicy do Osadnego Do Solinki z Żubraczego Zwierzyń - Myczków Tyskowa i Radziejowa ze Stężnicy Lasumiła - najgrubsza jodła Jodła k.Pszczelin - opis ścieżki Stare Procisne, ścieżka Dwernik - Procisne, ścieżka Przez bieszczadzki las - ścieżka Nasiczne - Sękowiec Kopalnia ropy Polana - Ostre Holica z Ustianowej - ścieżka Hylaty - ścieżka hist-przyrodnicza Huczwice - ścieżka geologiczna Komańcza - ścieżka dydaktyczna Jawornik - ścieżka Gminny szlak Baligród Bukowy Dwór - ścieżka przyrodnicza Po ekomuzeum w krainie bobrów Dolina Potoku Zwór Wodospady i kaskady Jeziorka Duszatyńskie Jeziorko Bobrowe Sine Wiry "Gołoborze" i dolina Rabskiego Rezerwat "Przełom Osławy" Rezerwat "Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku" Torfowisko "Tarnawa" Torfowisko "Wołosate" Jaskinie w Nasicznem Grota w Rosolinie Rezerwat "Hulskie" Młyn w Hulskiem Pichurów - punkt widokowy Przełęcz Wyżna - pkt. widokowy Przełęcz Żebrak Zagroda pokazowa żubrów Mini-zoo w Lisznej i Myczkowcach Kamień leski Koziniec kamieniołom Skałki Myczkowieckie Kolejowy Smolnik Ogród biblijny w Myczkowcach Miniatury cerkwi Myczkowce Entomo-zieleniec Myczkowce MBL Sanok - skansen w Sanoku Park miejski w Sanoku Zielony domek w Ustrzykach G. Muzeum Historii Bieszczad Klasztor w Zagórzu Droga krzyżowa w Zagórzu Sanktuarium w Jasieniu Ekomuzeum Hołe Pomnik Tołhaja Most podwieszany w Dwerniczku XIX-wieczny most kolejki Radoszyckie źródełko - legenda o radoszyckim źródełku Nowe pomniki przyrody w dolinie Osławy i Kalniczki Góry Słonne Rezerwat Sobień Rezerwat "Polanki" Góry Słonne - pkt. widokowy Hyrlata (1103 m) zimą Matragona (990 m) zimą Osina (963m n.p.m.) Płasza, Kurników Beskid, Okrąglik Trasy rowerowe Trasy samochodowe Stan dróg w Bieszczadach Parkingi Zalew Starina (Słowacja) Projekt Rozłucz Jasienica Zamkowa Stara Sól Bieszczady Wschodnie - relacja z wyjazdu 2005 Czarnohora, relacja z wyjazdu 2006
zdjęcia
- szlaki i ścieżki piesze
- warto zobaczyć
- warto wiedzieć
- skitour
- bieszczadzka kolejka leśna
- wodospady mapa Bieszczadów - informacje praktyczne - trasy rowerowe - trasy samochodowe - miejscowości - dawne wsie - cerkwie - cmentarze i cerkwiska - kirkuty - kapliczki - fauna - flora - reportaże - rozmaitości - bieszczadzkie wspomnienia schroniska - bazy namiotowe i chatki - noclegi - aktualności (archiwum) - redakcja (kontakt) - nasza grupa na FB
Serwis nasz i współpracujący z nami reklamodawcy zbierają i przechowują tzw. pliki cookies zarówno do np. statystyk, jak i w celach reklamowych. Korzystając z naszych stron bez zmiany ustawien przegladarki będą one zapisane w pamięci urządzenia. Przeglądając nasz serwis ZGADZASZ się na wykorzystywanie tych plików. Szczegółowe informacje na temat cookies znajdują się w naszej Polityce prywatności © Twoje Bieszczady 2001-2024 |