» Dawne wsie | Bereźnica Niżna

Bereźnica Niżna

Obecnie nieistniejąca wieś Bereźnica Niżna została lokowana przed rokiem 1580 w dobrach Balów z Hoczwi. Nieco wczesniej - początkiem XVI wieku - istniała wieś o nazwie Braznicza. W wyniku podziałów spadkowych została ona podzielona na trzy części w wyniku czego powstała Bereźnica Niżna. Jesczcze w II połowie XVI w., przeszła w ręce Kmitów. Należała wówczas do folwarku w Myczkowcach.

Bereźnica Niżna, zabudowa wsi wg mapy WiG 1936

Wieś nazywano również Bereżnica Niżna, w latach 1977 - 81 przemianowano na Brzeźniczka, potem ponownie Bereźnica Niżna (a także Niższa), aż ostatecznie jej urzędowa nazwa brzmi od roku 2009: Bereżnica Niżna.

Położona jest w ładnej dolince, przez który przepływa potok Bereźniczka uchodzący obecnie do Zalewu Myczkowieckiego a niegdyś do Sanu.

Wg spisu ludności z roku 1787 (Lemko Surnames found in 1787 Austrian Cadastral Records), Bereźnicę Niżna zamieszkiwały wówczas rodziny o nazwiskach: Bryndza (Brindza), Zawoyski (Zavijs'kyj, 3 rodziny), Lazoryk, Maslanka (Masljanka), Mielnik (Mel'nyk), Michalik (Mikhalyk), Polny (Pol'nyj), Staszkiw (Stashkiv), Tymczur (Tymchur), Filip (4 rodziny). W 1785 r. było tu 85 grekokatolików i 25 katolików rzymskich, w 1840 - 138 grekokatolików, 1899 - 203 grekokatolików, 1936 - 217 grekokatolików.

Bereźnica Niżna
foto: P. Szechyński

W XVII wieku Bereźnicę przejęli Złotniccy i byli w jej posiadaniu do roku 1913, kiedy to mieszkańcy wykupili grunty.

Bereźnica Niżna nie posiadała własnej cerkwi. Dopiero w roku 1916 Hawryło Zawojski ufundował murowaną kaplicę filialną pw. Opieki Matki Bożej. Niewielka świątynia miała wymiary 7,8 m x 5 m. Podobnie rzecz miała się z cmentarzem. Został on założony również w roku 1916 a fundatorką była Amelia (Aurelia) Zawojska - żona Hawryły. Kaplica znajdowała się ok. 200 m na południe od cmentarza, do dziś zachowały się fragmenty murów.

Wieś przetrwała II wojnę światową. Od 1939 roku należała do Generalnego Gubernatorstwa a w 1944 została wyzwolona przez Armię Czerwoną. Upadek wsi nastąpił w roku 1945 w wyniku działań UPA, które były przyczynkiem akcji odwetowych i prowokacji. Przypadkowa potyczka sotni kurenia "Pruta" ze zwiadem konnym 34 pp WP skończyła się wzięciem do niewoli rannego dowódcy. Został on puszczony wolno (odwieziony do szpitala w Lesku), jednak mimo tego 2 października 1945 Bereźnica Niżna została spacyfikowana przez Wojsko Polskie. Spalono wówczas większość domów i zamordowano 15 mieszkańców. Reszty dopełniły wysiedlenia z roku 1946 (kilka rodzin) oraz podczas akcji "Wisła" - pozostałych.

Dziś te malownicze tereny traktowane są jako atrakcja turystyczna. Mimo bliskości wielkich ośrodków takich jak Myczkowce czy Solina są oazą spokoju, zwłaszcza po sezonie turystycznym. Dojście tutaj od najbliższej zamieszkałej miejscowości zajmuje 1-1,5 h. Wieś pocięta jest ścieżkami i szlakiem turystycznym. Można tu dojść zarówno z Myczkowiec, jak i Myczkowa czy Berezki.

W Bereźnicy zachował się wspomniany wcześniej cmentarz oraz resztki kaplicy greckokatolickiej a także liczne pozostałości po zabudowaniach. Liczne, choć skromne, gdyż są to zazwyczaj zarysy podmurówek i stare piwnice. Zachowana jest również stara droga przez wieś prowadząca od cmentarza do potoku Bereźniczka i dwóch brodów na nim. W pobliżu cmentarza, na skrzyżowaniu ustawiono tablicę z krótką historią wsi.

Krzyżuje się tu znakowany szlak zielony Myczków - Zwierzyń oraz ścieżka koloru czerwonego z Berezki i Zwierzynia. Najkrótsza trasa prowadzi z Berezki z okolic parku dworskiego. Od parku na Bereźnicę Niżną można iść obok gospodarstwa Werdołyna (bliżej, kolor żółty - następnie czerwony) lub przez wzgórze Kamieniec (518 m n.p.m.) ścieżką czerwoną a na Kamieńcu, na rozwidleniu trzeba skręcić w ścieżkę żółtą, w prawo, która jest łącznikiem między odcinkami ścieżki czerwonej. Przegapienie tego skrętu będzie skutkowało dojściem do Myczkowiec i Zwierzynia z pominięciem Bereżnicy. Stwarza to również możliwość zrobienia pętli, aby nie wracać tą samą trasą. Wówczas lepiej iść najpierw przez Kamieniec a wracać obok Werdołyny, gdyż podejście od Bereźnicy na Kamieniec jest dość spore.

opracowanie i zdjęcia: P. Szechyński

Literatura:

1. Lemko Village Resource Guide, www.carpatho-rusyn.org.
2. Kryciński S., "Cerkwie w Bieszczadach"., 1995.

Bereźnica Niżna - tereny dawnej wsi:

1. Zejście do Bereźnicy z Kamieńca. Między drzewami prześwituje dolina dawnej wsi.
2. Skrzyżowanie dróg pod cmentarzem w Bereźnicy.
3. Bereżnica Niżna, tablica z informacjami o wsi stanowiąca element ścieżki.

4. Potok Bereźniczka z cmentarza w Bereżnicy.
5. Bereźnica Niżna.
6. Bereźnica Niżna.

7. Potok Bereźniczka, bród w kierunku Myczkowiec.
8. Bereźnica Niżna, droga przez wieś.
9. Bereźnica Niżna, okienko wentylacyjne starej piwnicy.

10. Stara piwnica w Bereźnicy Niżnej.
11. Wnętrze piwnicy.
12. Bereżnica Niżna, pozostałości zabudowy przy drodze nad potok.

13. Bereźnica Niżna, pozostałości zabudowy przy drodze nad potok.
14. Bereźnica Niżna, pozostałości zabudowy przy drodze nad potok.
15. Bereźnica Niżna, miejsce po zabudowie naprzeciw cmentarza.

Cmentarz w Bereźnicy Niżnej

Jak już wyżej wspomniano, cmentarz w Bereźnicy Niżnej założony został w roku 1916 a więc stosunkowo późno. Znajduje się on pomiędzy drogą a stromo opadającą do potoku Bereźniczka skarpą. Ulokowany jest na niewielkim stoku, najstarsza część cmentarza znajduje się od strony potoku. W górnej części stoją dwa częściowo zniszczone nagrobki Hawryły i Amelii Zawojskich - fundatorów kaplicy i cmentarza. Ponadto znajduje się tu kilka kamiennych nagrobków, krzyże drewniane oraz nagrobki wykonane bądź wyremontowane w czasach późniejszych. Teren cmentarza porastają wielkie łany barwinka pospolitego, charakterystycznej dla tego typu miejsc rośliny o zimnozielonych liściach.

Cmentarz w Bereźnicy Niżnej:

16. Cmentarz w Bereźnicy Niżnej. Po lewej stronie pionowa belka krzyża w miejscu zbiorowej mogiły części zamordowanych w 1945r., 2014.
17. Nagrobki Amelii (z lewej) oraz Hawryły (z prawej) Zawojskich, 2014
18. Nagrobek Amelii Zawojskiej, 2014.

19. Cmentarz w Bereźnicy Niżnej, nagrobek Hawryły Zawojskiego, 2014.
20. Uszkodzony krzyż na nagrobku Hawryły Zawojskiego, 2014
21. Cmentarz i porastający go barwinek pospolity, 2014.

22. Groby Paraski Waszczur (z lewej, 1881 - 1944) i Dmitro Waszczura, który zginął 2 października 1945 (1900 - 1945), 2014.
23. Nagrobki w najmłodszej części cmentarza, od lewej: Wasyl Wójtów, Katarzyna Zawojska i Jan Zawojski, 2014.
24. Piotr Iwaniczko, zm. 22.06.1941, przeżył 76 lat, 2014.

25. Najstarsza część cmentarza. Piotr Zawojski (1850 - 1930), 2014.
26. Inskrypcje bardzo nieczytelne, 2014.
27. Wójtów - inskrypcje praktycznie nieczytelne, 2014.

28. Stary krzyż Dmitro Waszczura, który znajduje się naprzeciw jego grobu. Napis cyrylicą: Tut spocziwaje Dmitro Waszczur 1900 - 1945, 2014.
29. Fragment nagrobka pozbawiony krzyża, 2014.
30. Drewniany krzyż, 2014.

31. Drewniany krzyż na granicy cmentarza i drogi, 2014.
32. Cmentarz w Bereźnicy Niżnej, 2014.
33. Kapliczka NMP na cmentarzu w Bereżnicy Niżnej, 2014.