...Twoje Bieszczady - serwis dla wszystkich którym Bieszczady w duszy grają...

Bieszczady


Terenwka w Bieszczadach

Bieszczady 4x4


Polecamy:

Gospodarstwo Aleksa
Chata Smerek
Magiczne Bieszczady
Werchowyna
Panorama Solina
Kolejowy Smolnik
Czadzie Sioło
4x4 w Bieszczadach


Cerkwie i cmentarze

Cerkwie drewniane w Bieszczadach
Cerkwie murowane
Kapliczki w Bieszczadach
Dawne cmentarze, cerkwie i cerkwiska
Ikonostas
O ikonie słów kilka
Bojkowszczyzna Zachodnia. Ochrona zasobów kulturowych - działania praktyczne (pdf)

Cmentarze żydowskie (kirkuty)
Cmentarze ewangelickie Bandrów i Stebnik (Steinfels); cm. gr.kat. w Stebniku
Cmentarze wojskowe w Komańczy
Cmentarz wojskowy w Lesku

Kościół w Woli Michowej
Kościół w Komańczy

Obelisk UPA

Miejscowości

Baligród i okolice
Bóbrka
Buk k.Terki
Bystre k.Czarnej
Cisna i okolice
Czarna i okolice
Daszówka
Duszatyn
Dwernik i Dwerniczek
Glinne
Jankowce
Kalnica k.Baligrodu
Komańcza i okolice
- Mogiła - legenda
- drewniany kościółek
- klasztor Nazaretanek
Lutowiska
Łupków
Mików
Muczne
Myczkowce
Nasiczne
Olszanica
Orelec
Prełuki
Rajskie
Roztoki Górne
Rzepedź
Sękowiec i okolice
Serednie Małe
Smolnik nad Osławą
Solinka
Solina i okolice
- bieszczadzkie zapory
- tajemnica zatoki
Stefkowa
Terka
Uherce Mineralne
Ustjanowa
Ustrzyki Górne
Wetlina
Wola Matiaszowa
Wola Michowa
Wołosate
Zatwarnica
Zwierzyń

Dawne wsie

Balnica
Beniowa
Bereźnica Niżna
Bukowiec
Caryńskie
Choceń
Dydiowa
Dźwiniacz Górny
Hulskie
Huczwice
Jawornik
Jaworzec
Kamionki
Krywe
Łokieć
Łopienka
- rys historyczny Łopienki
- Chrystus Bieszczadzki
Łuh
Rabe k.Baligrodu
Rosolin
Ruskie
Sianki
Skorodne
Sokoliki
Sokołowa Wola
Studenne
Tarnawa Niżna i Wyżna
Tworylne
- Tworylczyk
Tyskowa
Zawój
Zubeńsko
Żurawin

» Dawne wsie | Tarnawa Niżna i Wyżna

Tarnawa Niżna i Wyżna

Tarnawa Niżna i Wyżna - dolina Górnego Sanu od zawsze była terenem zainteresowania możnowładców. Ziemie te stykały się bezpośrednio z pasem lasów i ziem granicznych należących do króla.

Tarnawa Niżna Tarnawa Niżna
foto: P. Szechyński

Władysław Warneńczyk darował ziemie nad Górnym Sanem rycerzowi z Turki który był członkiem jednej z wypraw. Zanko Wołoch, bo to o nim mowa otrzymał ziemię zwaną Thernowe polye, nadanie obejmowało obszar od potoku Halicz (Bukowiec) po wieś Żurawin. Zanko pozbył się swoich ziem za 100 florenów nie zasiedlając tam żadnych mieszkańców. Potomkowie nabywców przyjęli nazwisko Ternowskich. Ziemia ta była przedmiotem sporów pomiędzy Kmitami, właścicielami wsi Żurawin, a właścicielami Ternowy. Ciągła ekspansja w górną część doliny Sanu zakończyła się wykupieniem przez Kmitów w 1533 roku spornych terenów i włączeniu ich do państwa sobieńskiego.

Zabudowania po dawnym Igloopolu w Tarnawie Niżnej Zabudowania po dawnym Igloopolu w Tarnawie Niżnej w roku 2004
foto: P. Szechyński

Przyglądając się temu obszarowi można wysunąć wniosek że wsie takie jak Łokieć, Sokoliki, Tarnawa Niżna i Wyżna, Bukowiec, Beniowa i Sianki powstały na terenie o nazwie Ternowa. Piotr Kmita w 1537 roku wydaje dokument lokacyjny Waśkowi Ilnickiemu dla wsi Ternowa Niżna i Wyżna. Wyżej wymieniony zapłacił za dwa kniaźstwa 100 grzywien. Miały one powstać na surowym korzeniu. Mimo że funkcjonowały dwie nazwy, wsie te funkcjonowały jako jeden organizm i miały jednego właściciela. Dopiero Śmierć Barbary z Herburtów przypieczętowała rozdział obu wsi. Tarnawa Niżna przypadła rodzinie Stadnickich, natomiast Tarnawa Wyżna Stanisławowi Herburtowi i Janowi Barzemu.

Tarnawy Niżna Nieczynny punkt kasowy BdPN w Tarnawie Niżnej, 2016
foto: P. Szechyński

Pod koniec XVIII wieku Tarnawa Niżna i Wyżna należała do klucza szandrowieckiego który był częścią dóbr rodziny Mniszchów. Okazuje się że Tarnawie na przełomie XVIII/XIX wieku mieszkała szlachta zagrodowa.

W 1799 r. mieszkało we wsi 17 mężczyzn stanu szlacheckiego. Można wymienić takie nazwiska: Sikorscy, Ławrowscy, Broniewicze, Gdowscy, Komarniccy. Nie wiadomo kiedy literka "e" została zamieniona na "a" w nazwie wsi, ale to najprawdopodobniej zasługa kartografów austriackich, którzy tworzyli mapy rejonu Bieszczadów.

Tarnawy Niżna Tarnawa Niżna, 2016
foto: P. Szechyński

W roku 1939 (listopad) teren ten zajęły wojska niemieckie i sowieckie. Na Sanie zrobiono wówczas granicę, która rodzieliła wieś na dwie części. Wschodnia część przypadła sowietom, którzy wysiedlili 800 metrowy pas i rozebrali stojące tam budynki. Niemcy zajęli zachodnią część. Z polskiej czyli zachodniej części ludność została wysiedlona do ZSRR w czerwcu 1946 roku. Po wysiedleniu mieszkańców wszystkie domy i cerkwie w obu wsiach zostały zniszczone. Z Tarnawy Wyżnej wysiedlono wówczas 114 właścicieli domów (do ZSRR) z Niżej 92. Zabudowania dworskie Tarnawy Wyżej rozebrano już w 1939 - podczas oczyszczania pasa, natomiast Tarnawy Niżnej najprawdopodobniej podczas wysiedleń. Po stronie ukraińskiej zachowała się ruina dzwonnicy cerkiewnej.

Właściciele wsi:

  • 1444 - Zanko Wołoszyn z Turki
  • 1469-1479- Jaczko i Melko ze Stronnego, Iwaszko, Hryczko i Jurko Ternowscy
  • 1479 -Fiedor Tatomir ze Stronnego
  • 1504 - Jaczko i Kost Ternowscy
  • 1505 - Kost Ternowski
  • 1533 - Iwan i Michał Ternowscy
  • 1533 -Piotr Kmita
  • 1553-1579 - Barbara z Herburtow
  • 1580 - podział wsi

Tarnawa Niżna:

  • 1580 - Jędrzej, Jan, Jerzy i Krzysztof Stadniccy
  • 1589 - Stadniccy
  • 1662 - Stadniccy oraz Jan Dwernicki i Remigian Sikorski
  • 1676 - A. Kopystyński, R. Sikorski
  • 1769 - Ossolińscy
  • 1773 - Mniszchowie, jeden folwark należał do Sikorskich
  • 1785 - A.Sikorski (folwark w T.N)
  • 1786 - J.Mniszech
  • 1797 - P.Krechowiecki
  • 1797 - W.Ławrowski (folwark T.N)
  • 1852 - W.Kieszkowski
  • 1862-1867 - H.Kieszkowski
  • 1878 - W.Ławrowski
  • 1893 - A.Ławrowska i E. Turowska
  • 1903 - F.Turowski i wspólnicy
  • 1930 - S. Rosen.

Tarnawa Wyżna:

  • 1580- S. Herburt i J. Barzy
  • 1589 - S. i E. Herburtowie
  • 1663 - Stadniccy
  • 1773 - Mniszchowie
  • 1786 - J. Mniszech
  • 1828 - S. Kieszkowski
  • 1844-1879 - H. Kieszkowski
  • 1895 - Leib Rand
  • 1903-1930 - Mendel Rand
  • 1931-1938 - W. Kosturkiewicz
Pozostałości po dawnym Igloopolu - Tarnawa Niżna Pozostałości po dawnym Igloopolu w Tarnawie Niżnej, 2004
foto: P. Szechyński

Dziś Tarnawa Niżna jest punktem wypadowym w dolinę Górnego Sanu - do punktu widokowego na Sianki ukraińskie i obelisku symbolizującego źródła Sanu oraz do Dźwiniacza Górnego (cmentarze, torfowiska). Po drodze z Tarnawy Niżnej do Bukowca znajdują się ciekawe, udostępnione turystom torfowiska, po których można spacerować po specjalnych pomostach. Tuż przed Tarnawą od strony Mucznego zachowały się filary dawnego mostu kolejki wąskotorowej.

Pozostałości po dawnym Igloopolu - Tarnawa Niżna Pozostałości po dawnym Igloopolu w Tarnawie Niżnej, 2016
foto: P. Szechyński

Obecnie mieszka tu kilkanaście osób w kilku zabudowaniach. Wybudowano również murowany kościół rzymskokatolicki. W miejscowości nie ma zasięgu sieci komórkowych. Telefony przestawiaja się tu automatycznie na czas ukraiński - o godzinę do tyłu. Jedyne miejsca, gdzie można złapać słaby sygnał, to charakterystyczny ostry zakręt na końcu wsi oraz najbliższe wzgórze z kilkoma starymi drzewami (pierwszy podjazd za zakrętem).

Potok Roztoki - Tarnawa Niżna Potok Roztoki w Tarnawie Niżnej w pobliżu ujścia do Sanu
foto: P. Szechyński

Nieopodal "Bazy nad Roztokami" (dawny hotelik BdPN "Nad Roztokami", obecnie zamknięty) można było nabyć bilet do parku oraz wniesć opłatę za parking w Bukowcu, dokąd można dojechać samochodem (kiepska droga na końcowym odcinku). Obecnie bilety kupuje się w punkcie kasowym na parkingu w Bukowcu. Bilety na ścieżkę do Dźwiniacza można natomiast kupić w barze Bazy nad Roztokami. Noclegi w Tarnawie, to pokoiki oferowane przez hotelik (warunki turystyczne, sklepik, bar i restauracja) oraz kilka kwater w pobliskich domach. W oddalonym o 5 km Mucznem oferta noclegowa jest znacznie bogatsza: agroturystyka, domki letniskowe, hotel a ponadto m.in. sklep i karczma, jazdy konne, dania z dziczyzny, pstrągi prosto ze stawu, parking i inne.

Kiedyś w Tarnawie Niżnej było duże (jak na tamte warunki) gospodarstwo Igloopolu, po którym zostały obecnie tylko budynki, które są stopniowo rozbierane i przerabiane, między innymi na stajnie dla koni huculskich. W okresie działalności w oborach trzymano ok. 900 sztuk bydła oraz ponad 1200 owiec.

Stajnie - Tarnawa Niżna Stanica konna BdPN w Tarnawie Niżnej, 2016
foto: P. Szechyński

Część budynków dziś służy jako stajnia, pierwotnie głównie dla koni prywatnych, obecnie znajduje się tu Stanica Konia Huculskiego BdPN. Stanica czynna jest sezonowo od maja do września w godzinach 9.00 - 17.00. W okolicy Tarnawy wyznakowanych jest kilka szlaków konnych, na których wprawieni "koniarze" mogą pojeździć. Dla początkujących jest jazda w ujeżdżalni lub na padoku w cenie 60 zł/ 45 minut, oprowadzanie dzieci na koniu: 20 zł / 2 kółka + 5 zł każde kolejne kółko, jazda terenowa w grupie pod opieką instruktora to koszt 70-100 zł/godzina a wycieczka do szałasu. Stanica oferuje również przejażdżki bryczką (5 osobową) w cenie od 250 zł w zależności od trasy.

Stajnie w Tarnawie, teren po Igloopolu Stajnie w Tarnawie, teren po Igloopolu, 2002
foto: P. Szechyński

Za zabudowaniami po Igloopolu, na górce, mieścił się spory hotel. Obiekt był dłuższy czas opuszczony i zamknięty. W związku z tym odbył się przetarg na jego rozbiórkę i obecnie po budynku hotelu nie ma śladu. Prowadząca do niego asfaltowa dróżka powoli zarasta. Dyrekcja BdPN planowała utworzyć w Tarnawie wzorcową wioskę Bieszczadzkiego Parku Narodowego, gdzie turyści mieli znaleźć ciszę i spokój. Wszystko miało zostać przebudowane i zagospodarowane na potrzeby Parku w przeciągu najbliższych lat. Na razie skończyło się na planach.

San, Tarnawy Niżna San w Tarnawie Niżnej, będący w tym miejscu granicą państwa. Z lewej Ukraina z prawej Polska
foto: P. Szechyński

Z Tarnawy Niżnej wyznaczono ścieżkę dydaktyczną, oraz konną, prowadzącą przez torfowiska Dźwiniacz i Łokieć, do starego cmentarza w Dźwiniaczu. Odległość tam i z powrotem wynosi 7 km, jednak niekoniecznie trzeba wracać do Tarnawy, można przejść dalej przez Młyniszcze i Czerenną i wyjść w Mucznem, jednak jest to odległość dość spora.

Obecnie Muczne i Tarnawa Niżna to jedyne zamieszkane wsie na terenie "bieszczadzkiego worka", a kiedyś (przed II wojną światową) było ich znacznie więcej, bo jeszcze osiem oprócz w/w, a dokładnie były to: Sianki, Beniowa, Sokoliki Górskie, Bukowiec, Tarnawa Wyżna, Dydiowa, Łokieć oraz Dźwiniacz Górny. Zamieszkiwała je ludność głównie bojkowska. Po wielu z nich pozostały ślady jedynie w postaci ruin cerkwi i zaniedbanych cmentarzy.

Na terenie znajdującej się za Kiczerą Dydiowską (799 m n.p.m) dawnej Dydiowej, znajduje się bacówka, która obecnie jest własnością prywatną. Na północnych stokach Kiczery Dydiowskiej, znajduje się jedna z dłuższych i głębszych bieszczadzkich jaskiń (26m długości i 15m głębokości), zwana Dydiowską Jamą.

P. Szechyński, Zbigniew Jantoń

Zobacz także:

Galeria zdjęć - Tarnawa Niżna i Muczne
Tarnawa Niżna - Dźwiniacz Górny
Torfowisko wysokie Tarnawa
Pichurów - punkt widokowy k.Tarnawy
Cmentarz w Dźwiniaczu Górnym
W Dolinie Górnego Sanu - ścieżka historyczno-przyrodnicza
Muczne

Literatura:

1. Kryciński S., Bieszczady Słownik Historyczno-Krajoznawczy cz.I Gmina Lutowiska
2. Krygowski W., "Bieszczady i Pogórze"
3. Krukar W., Mapa "Bieszczady Wysokie", wyd. Ruthenus
4. Informacje własne.

Tarnawa Niżna Tarnawa Niżna
foto: P. Szechyński
Tarnawa Niżna, kościół Kościół w Tarnawie Niżnej, 2016
foto: P. Szechyński
Tarnawa Niżna, krzyż przydrożny Krzyż przydrożny w Tarnawie Niżnej na zakręcie, 2016
foto: P. Szechyński
Tarnawa Niżna, zakręt Zakręt w Tarnawie Niżnej, gdzie można złapać sygnał sieci komórkowych. Widoczne na wprost (na środku zdjęcia) zalesione wzgórze jest już po stronie ukraińskiej
foto: P. Szechyński
Tarnawa Niżna Tarnawa Niżna, zabudowania po Igoopolu. Widoczne na wprost zalesione wzgórze jest już po stronie ukraińskiej
foto: P. Szechyński
Tarnawa Niżna stanica konna Tarnawa Niżna, stanica konna BdPN, 2016
foto: P. Szechyński
Baza nad Roztokami Tarnawa Niżna, "Baza nad Roztokami", 2016
foto: P. Szechyński
Tarnawa Tarnawa Niżna, jeden z niezamieszkałych budynków, 2016
foto: P. Szechyński
Tarnawa Niżna, stajnie Zabudowania pod dawnym Igloopolu, 2014
foto: P. Szechyński
Tarnawa Niżna Tarnawa Niżna, stajnie, 2014
foto: P. Szechyński
Tarnawa Niżna Filary mostu kolejki przed Tarnawą, 2014
foto: P. Szechyński
Pozostałości po dawnym Igloopolu - Tarnawa Niżna Hotelik nad Roztokami w Tarnawie Niżnej, rok 2004
foto: P. Szechyński
Pozostałości po dawnym Igloopolu - Tarnawa Niżna Pozostałości po dawnym Igloopolu w Tarnawie Niżnej, rok 2002. Większości z tych budynków obecnie nie ma.
foto: P. Szechyński
Praktyczne

Kamera w Czaszynie

Schroniska
Schroniska PTSM
Bazy namiotowe i chatki
Harcerskie bazy i hoteliki
Noclegi

Mapa Bieszczady - wersja online
Mapy Bieszczadów - recenzje
Mapy wycinkowe - recenzje
Przewodniki
Ciekawe wydawnictwa

Szlaki turystyczne - opisy
Szlaki turystyczne - wykaz
Czasy przejść
Ścieżki przyrodnicze - wykaz
Regulamin BdPN
Punkty kasowe BdPN

Bieszczadzka Kolejka Leśna
Jazdy konne
Rejsy po Zalewie Solińskim
Wyciągi narciarskie
Muzea
Informacja turystyczna
Przewodnicy
Przewoźnicy (Bus)
Przejścia graniczne
Traperska przygoda - tabory

Warto wiedzieć

Z psem w Bieszczady
Zagroda pokazowa żubrów
Wędkarskie eldorado na Sanie
Park Gwiezdnego Nieba Bieszczady
Karpackie niebo
Sery w Bieszczadach
Wypał węgla drzewnego
Jaskinie
Snowgliding w Bieszczadach
Bieszczadzkie szybowiska
Bieszcz. Centrum Nordic Walking

Trochę historii
Podział (granice) Bieszczadów
Losy bieszczadzkiej ludności
Różne plany rozwoju Bieszczadów
Na wyniosłych połoninach BdPN
Nie tylko Wysokie
Sieć wodna
Geocaching

Fauna Bieszczadów
Flora Bieszczadów

Leśny Kompleks Promocyjny "Lasy Bieszczadzkie"

Ukraińska Powstańcza Armia
Karol Wojtyła w Bieszczadach
Bieszczady pół wieku temu
Bieszczady w filmie

Polowanie w Bieszczadach

Reportaże

Rozmaitości bieszczadzkie

Wyprawy piesze

Tarnica z Wołosatego
Halicz z Wołosatego
Bukowe Berdo z Mucznego
Krzemień
Szeroki Wierch
Połonina Caryńska
Połonina Wetlińska
Smerek (wieś) - Smerek - Połonina Wetlińska - Brzegi Górne
Cisna - Jasło - Smerek (wieś)
Przysłup - Jasło
Suche Rzeki - Smerek
Dwernik-Kamień
Pętla: Wetlina - Riaba Skała - Czerteż - Kremenaros - Rawki - Dział - Wetlina
Mała i Wielka Rawka z p. Wyżniańskiej
Ścieżka "Berehy Górne"
Chryszczata z Komańczy
Chryszczata z Jeziorka Bobrowego
Szlak Huczwice - Chryszczata
Wołosań z Żubraczego
Jaworne - Kołonice - Jabłonki
Krąglica
Hyrlata
Szlak graniczny Łupków - Balnica
Przełęcz nad Roztokami - Ruske
Przełęcz nad Roztokami - Okrąglik - Jasło
Jasło i Okrąglik ze Strzebowisk
Łopiennik
Ścieżka Jeleni Skok z Cisnej (wieża widokowa)
Opołonek i Kińczyk Bukowski
Ścieżka dendrologiczno-historyczna w Berehach
Przysłup Caryński z Bereżek
Bukowiec - Sianki - Źródła Sanu
Tarnawa Niżna - Dźwiniacz Górny
Brenzberg - ścieżka
Krutyjówka - ścieżka
Tworylne i Krywe z Rajskiego
Terka - Studenne
Otaczarnia w Bukowcu
Rajskie - Studenne (most)
Przysłup - Krywe
Korbania z Bukowca
Korbania z Łopienki i Tyskowej
Suliła
Wola Michowa - Balnica szl. żółtym
Z Balnicy do Osadnego
Do Solinki z Żubraczego
Zwierzyń - Myczków
Tyskowa i Radziejowa ze Stężnicy
Lasumiła - najgrubsza jodła
Jodła k.Pszczelin - opis ścieżki
Stare Procisne, ścieżka
Dwernik - Procisne, ścieżka
Przez bieszczadzki las - ścieżka Nasiczne - Sękowiec
Kopalnia ropy Polana - Ostre
Holica z Ustianowej - ścieżka
Hylaty - ścieżka hist-przyrodnicza
Huczwice - ścieżka geologiczna
Komańcza - ścieżka dydaktyczna
Jawornik - ścieżka
Gminny szlak Baligród
Bukowy Dwór - ścieżka przyrodnicza
Po ekomuzeum w krainie bobrów
Dolina Potoku Zwór

Warto zobaczyć

Wodospady i kaskady
Jeziorka Duszatyńskie
Jeziorko Bobrowe
Sine Wiry
"Gołoborze" i dolina Rabskiego
Rezerwat "Przełom Osławy"
Rezerwat "Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku"
Torfowisko "Tarnawa"
Torfowisko "Wołosate"
Jaskinie w Nasicznem
Grota w Rosolinie
Rezerwat "Hulskie"
Młyn w Hulskiem
Pichurów - punkt widokowy
Przełęcz Wyżna - pkt. widokowy
Przełęcz Żebrak
Zagroda pokazowa żubrów
Mini-zoo w Lisznej i Myczkowcach
Kamień leski
Koziniec kamieniołom
Skałki Myczkowieckie
Kolejowy Smolnik
Ogród biblijny w Myczkowcach
Miniatury cerkwi Myczkowce
Entomo-zieleniec Myczkowce
MBL Sanok - skansen w Sanoku
Park miejski w Sanoku
Zielony domek w Ustrzykach G.
Muzeum Historii Bieszczad
Klasztor w Zagórzu
Droga krzyżowa w Zagórzu
Sanktuarium w Jasieniu
Ekomuzeum Hołe
Pomnik Tołhaja
Most podwieszany w Dwerniczku
XIX-wieczny most kolejki
Radoszyckie źródełko
- legenda o radoszyckim źródełku
Nowe pomniki przyrody w dolinie Osławy i Kalniczki
Góry Słonne
Rezerwat Sobień
Rezerwat "Polanki"
Góry Słonne - pkt. widokowy

Ski-tour

Hyrlata (1103 m) zimą
Matragona (990 m) zimą
Osina (963m n.p.m.)
Płasza, Kurników Beskid, Okrąglik

Rowerem

Trasy rowerowe

Samochodem

Trasy samochodowe
Stan dróg w Bieszczadach
Parkingi

Słowacja i Ukraina

Zalew Starina (Słowacja)

Projekt Rozłucz
Jasienica Zamkowa
Stara Sól
Bieszczady Wschodnie - relacja z wyjazdu 2005
Czarnohora, relacja z wyjazdu 2006

 

Serwis nasz i współpracujący z nami reklamodawcy
zbierają i przechowują tzw. pliki cookies zarówno do np. statystyk,
jak i w celach reklamowych. Korzystając z naszych stron bez zmiany ustawien przegladarki będą one zapisane w pamięci urządzenia. Przeglądając nasz serwis ZGADZASZ się na wykorzystywanie tych plików. Szczegółowe informacje na temat cookies
znajdują się w naszej Polityce prywatności

© Twoje Bieszczady 2001-2024