» Miejscowości | Ustrzyki Górne

Ustrzyki Górne

Ustrzyki Górne (d. Ustryki) to niewielka osada u ujścia potoku Terebowiec do Wołosatki, leżąca na trasie obwodnicy bieszczadzkiej pomiędzy Berehami Górnymi, a Bereżkami. Nazwa pochodzi właśnie od ujścia rzeki (ustje ryki) i nawiązuje do miejsca gdzie jedna rzeka wpada do innej.

Ustrzyki Górne latem
foto: Mirek Piela

Pierwsze wzmianki o Ustrzykach Górnych pochodzą z roku 1529, natomiast jako istniejąca wieś datowane są one na rok 1580. Jeszcze przed rokiem 1529 w dobrach Stuposian mieszkańcy wykarzcowali część lasu, jako miejsce pod przyszłą osadę.

W roku 1589 wg regestru podatkowego w Ustrzykach wykazano 10 łanów osiadłych przez kmieci, półtora łana w posiadaniu sołtysa, 3/4 łana popa, młyn jedno kołowy i jednego zagrodnika. Wówczas wieś była już opodatkowana, zatem minał 24 letni okres wolnizny, stąd też wniosek, że Ustrzyki musiały być zasiedlone już przed rokiem 1565.

Ustrzyki Górne zimą, Kremenaros
foto: P. Szechyński

Podczas I wojny światowej wojska rosyjskie wybudowały drogę z Ustrzyk Górnych na Rawki. Po I rozbiorze Polski wieś została przejęta przez austriacki zarząd państwowy, a w 1819 roku Ustrzyki Górne zostały sprzedane w ręce prywatne. Od roku 1912 do rozpoczęcia II wojny światowej wieś była własnością dr Feiwela Adlersberga.W czasie II wojny wieś znajdowała się pod okupacją niemiecką. Niemcy wypalali tu wówczas węgiel drzewny a także produkowali klocki bukowe, z których pozyskiwano gaz drzewny do silników. Po roku 1944 Ustrzyki były pod kontrolą UPA.

Ustrzyki Górne zimą
foto: P. Szechyński

Przed wojną Ustrzyki Górne liczyły około 130 zagród, stała tu również drewniana cerkiew. Prawie wszyscy mieszkańcy zostali wysiedleni na Ukrainę w 1946 roku. Kilkanaście rodzin (57 osób), które uniknęły deportacji zostało wysiedlonych w 1947 roku na Ziemie Zachodnie w ramach akcji "Wisła". Zabudowania Ustrzyk spaliła UPA a konkretnie sotnia "Bira", celem niedopuszczenia do zasiedlenia wsi przez Polaków. Wówczas nie został tu ani jeden mieszkaniec. Początkiem lat 50.XXw była tu placówka WOP. W latach 60.XX zaczęły powstawać pierwsze zabudowania pracowników leśnych. Wkrótce powstała także restauracja "Pod Pulpitem", która szybko stała się "kultową". Dziś to już historia.

Ustrzyki Górne zimą
foto: P. Szechyński

Ustrzyki Górne leżą niemal w sercu Bieszczadzkiego Parku Narodowego, którego dyrekcja ma tu swoją siedzibę. Ponadto znajduje się tu duża placówka Straży Graniczej, kościół, poczta, wyciąg narciarski (obecnie nieczynny), sklep i kilka obiektów gastronomicznych. Z dobrym jedzeniem jest tu jednak krucho i prawdziwi smakosze, aby porządnie zjeść będa musieli udać się do innych miejscowości. Noclegi dla turystów oferuje m.in. Terebowiec (dawny "Hotelik Biały"), schronisko PTTK "Kremenaros", zajazd "Pod Caryńską", schronisko przy stacji GOPR, Dom Rekolekcyjny, Hotel "Górski" oraz camping PTTK.

Ustrzyki Górne, droga od strony Wołosatego
foto: M.Piela

Kościół rzymskokatolicki powstał w Ustrzykach Górnych dosć późno, bo dopiero w połowie lat 80.XXw. Ale też i nie bardzo było dla kogo go wcześniej budować. Nabożeństwa przed wybudowaniem kościoła odbywały się w niewielkiej drewnianej kaplicy. Konsekracja nowo wybudowanego kościoła odbyła się 3 sierpnia 1986 roku. Jest to siedziba parafii pw. św. Anny, do której należą ponadto: kościół w Pszczelinach, kaplice w Mucznem i Tarnawie Niżnej. Kilka lat później wybudowano Archidiecezjalny Dom Rekolekcyjny im. Jana Pawła II, którego baza noclegowa liczy ponad 80 miejsc.

Ustrzyki Górne
foto: M. Piela

Ustrzyki Górne, centrum
foto: M. Piela

Ze względu na atrakcyjne położenie Ustrzyki Górne są chętnie i bardzo często odwiedzane przez turystów. Miejscowość stanowi doskonałą bazę wypadową na bieszczadzkie szlaki i ścieżki, ceną jest duży tłok w sezonie. Najmniej uczęszczanym szlakiem będzie odcinek szlaku czerwonego, prowadzący z Ustrzyk Górnych na przełęcz pod Tarnicą, skąd w 15 minut można wyjść na ten najwyższy bieszczadzki szczyt. Opis szlaku: Ustrzyki Górne - Szeroki Wierch - Tarnica Warto zobaczyć również pobliskie Wołosate (5 km), skąd prowadzą szlaki na Tarnicę i dalej: Tarnica z Wołosatego. Po drodze do Wołosatego ciekawe torfowisko wysokie a w samym Wołosatem stary cmentarz i miejsce po cerkwi: Cmentarz w Wołosatem

Ustrzyki Górne, potok Wołosaty
foto: P. Szechyński

Warto wspomnieć również, że istnieje tu Ośrodek Muzealny PTTK (muzeum) poświęcony turystyce górskiej w Karpatach Wschodnich i Huculsczyźnie. Czynne w lipcu i sierpniu w godz. 17:00 - 19:00. Wstęp wolny. Ponadto latem w Ośrodku działa Terenowy Referat Weryfikacyjny Górskiej Odznaki Turystyczej PTTK. Więcej o Ośrodku i ekspozycji: Zielony Domek - muzeum w Ustrzykach Górnych

Dla turysty pieszego będzie to idealne miejsce na rozpoczęcie przygody z Bieszczadami.

Z Ustrzyk Górnych możemy wyruszyć następującymi trasami:

- szlakiem czerwonym z Ustrzyk Górnych przez Połoninę Caryńską, Berehy, Połoninę Wetlińską do Smereka i dalej oraz w stronę przeciwną: przez Szeroki Wierch, Tarnicę, Kopę Bukowską i Halicz (Połonina Bukowska) do Wołosatego:

• Ustrzyki Górne - Połonina Caryńska (1297 m n.p.m), ok.2½ h,
• Ustrzyki G. - Siodło pod Tarnicą, ok. 3 h + ¼ h na szczyt Tarnicy szlakiem żółtym (łącznikowym),
• Ustrzyki G. - Wołosate, przez Halicz, Rozsypaniec, ok. 6½ h.

Przed wejściem na szlaki należy wykupić bilet wstępu na teren BdPN. Punkt kasowy w Ustrzykach Górnych znajduje się przy szlaku czerwonym na Połoninę Caryńską (za mostkiem nad Wołosatym) oraz przy szlaku czerwonym na Szeroki Wierch, bilety można nabyć również online.

- szlakiem niebieskim (granicznym), biegnącym wzdłuż południowej granicy od Łupkowa, przez Okrąglik, Riabą Skałę, Kremenaros i Wielką Rawkę, oraz w stronę przeciwną przez Wołosate i Bukowe Berdo:

• Ustrzyki G. - Wielka Rawka, ok.3½ h,
• Wielka Rawka - Kremenaros (zbieg trzech granic), ok. ¾ h,
• Kremenaros - Rabia Skała, ok. 5½ h.
• Riaba Skała - Okrąglik, ok. 3½ h.

Z Wielkiej Rawki prowadzi także szlak żółty (łacznikowy) na Małą Rawkę (¼ h), a dalej zielony przez Dział do Wetliny oraz na Przełęcz Wyżniańską.

• Ustrzyki Górne - Wołosate, ok.1½ h,
• Wołosate - Siodło pod Tarnicą, ok. 2 h,
• Siodło pod Tarnicą - Bukowe Berdo, ok. 2¼ h.
• Bukowe Berdo - Widełki, ok. 2 h.
• Widełki - schronisko studenckie "Koliba" na Przysłupie Caryńskim, ok. 2 ¼ h.

Z Bukowego Berda można także zejść szlakiem żółtym do Mucznego, ok. 1 ¼ h.

Oprócz wymienionych szlaków znajdują się tu również znakowane ścieżki przyrodnicze:

• Ścieżka przyrodnicza Ustrzyki Górne - Szeroki Wierch "Śnieżyca Wiosenna". Kolor zielony. Prowadzi wzdłuż odcinka czerwonego szlaku z Ustrzyk Górnych na Tarnicę, nie wchodząc na sam szczyt Tarnicy. Czas przejścia około 3 h.
• Ścieżka przyrodnicza "Buk", Ustrzyki Górne - Połonina Caryńska. Kolor zielony. Prowadzi wzdłuż czerwonego szlaku Ustrzyki Górne - Berehy Górne (Brzegi Górne). Czas przejścia około 3-4 godziny.
• Ścieżka przyrodnicza "Salamandra", Ustrzyki Górne - Wołosate. Kolor zielony. Biegnie doliną Wołosatki, min. torfowisko wysokie "Wołosate". Czas przejścia 2 ½ h.
• Ścieżka przyrodniczo-historyczna Wołosate-Tarnica "Orlik Krzykliwy". Kolor zielony. Rozpoczyna bieg przy cmentarzu w Wołosatem (resztki cerkwi, kilka grobów). Czas przejścia około 3 godziny.

Zobacz także:

Noclegi w Ustrzykach Górnych
Tam, gdzie kolejka już nie dojeżdża, cz.II Ustrzyki Górne - Widełki

P. Szechyński

Literatura:

Bieszczady - Słownik Historyczno-Krajoznawczy cz.1 gm. Lutowiska.
"Ustrzyki Górne i okolice", mapa wyd. Ruthenus.

Ustrzyki Górne, schronisko PTTK i siedziba straży granicznej, lata 70.XX
foto: Witold Wróbel

Ustrzyki Górne
foto: M. Piela

Ustrzyki Górne
foto: M. Piela

Ustrzyki Górne - Kremenaros
foto: P. Szechyński

Ustrzyki Górne zimą, z lewej kościół rzymskokatolicki
foto: P. Szechyński

Ustrzyki Górne zimą, przystanek
foto: P. Szechyński

Kościół rzymskokatolicki w Ustrzykach Górnych
foto: P. Szechyński

Placówka Straży Granicznej w Ustrzykach Górnych
foto: P. Szechyński

Ustrzyki Górne - droga do Wołosatego
foto: P. Szechyński