...Twoje Bieszczady - serwis dla wszystkich którym Bieszczady w duszy graj±...

Bieszczady





» Cmentarze i cerkwiska | Wo³osate

Wo³osate - cmentarz oraz cerkwisko

Wo³osate, wie¶ królewska (dawniej: Wo³oschatka) zosta³a za³o¿ona w roku 1557 przez Tymko Kobrzynowicza - kniazia i osad¼cê, który otrzyma³ przywilej na za³o¿enie miejscowo¶ci. Pocz±tki by³y skromne - oprócz kniazia w Wo³osatem osiedli³o siê jeszcze dwóch kmieci (1565r.), z czasem jednak dolinê potoku nad którym za³o¿ono wie¶ zaczêto zagospodarowywaæ i po czasie przynosi³a ona zyski kniaziowi oraz starostwu.

Cmentarz w Wo³osatem Cmentarz w Wo³osatem, 2006
foto: P. Szechyñski

W roku 1785 ludno¶æ Wo³osatego liczy³a 386 mieszkañców z czego 365 by³a grekokatolikami. Parafia greckokatolicka podlega³a wówczas dekanatowi ¿ukotyñskiemu. Katolików rzymskich by³o wówczas we wsi tylko 5, mieli sw± parafiê w Polanie a ponadto Wo³osate zamieszkiwa³o 6 ¯ydów.

W roku 1852 dokonano szczegó³owych pomiarów wsi i sporz±dzono plan katastralny oraz dokumenty w³asno¶ciowe, dziêki którym powsta³ obraz pokazuj±cy ¿ycie wsi w owym okresie. Przeprowadzony w roku 1854 spis ludno¶ci wykaza³ 460 osób, natomiast w roku 1921 Wo³osate zamieszkiwa³o ju¿ 819 osób a 10 lat pó¼niej liczba ta przekroczy³a tysi±c i wynosi³a dok³adnie 1084 osoby.

Cmentarz w Wo³osatem Cmentarz w Wo³osatem, 2006
foto: P. Szechyñski

Najwcze¶niejsza wzmianka o popie z Wo³osatego pochodzi z 1676 roku, zatem ju¿ w tym okresie istnia³a tu cerkiew parafialna. Siedzib± parafii greckokatolickiej Wo³osate by³o do koñca XVIII wieku, pocz±tkiem wieku XIX parafiê tutejsz± zlikwidowano a Wo³osate zosta³o przy³±czone do parafii w Ustrzykach Górnych - proboszcz parafii ustrzyckiej mieszka³ jednak do po³owy XXw. w Wo³osatem.

Ostatnia cerkiew filialna pw. Wielkiego Mêczennika Dymitra wzniesiona zosta³a w roku 1837. By³ to obiekt drewniany, trójdzielny, w charakterystycznym dla tego rejonu stylu bojkowskim z dachami namiotowymi (brogowymi) na poszczególnych czê¶ciach budowli. Na ikonostasie znajdowa³ siê napis z którego mo¿na by³o odczytaæ nazwisko proboszcza Joanna Bandrowskiego z dat± 1778r.

Od pocz±tków XX wieku podejmowano w Wo³osatem dzia³ania maj±ce na celu kszta³towanie ¶wiadomo¶ci politycznej i narodowo¶ciowej tutejszej ludno¶ci. W 1904 roku proboszczem ustrzyckim by³ Mychai³o Skrocki - podjêto wtedy próbê za³o¿enia czytelni Towarzystwa im. M. Kaczkowskiego, poprzez któr± popularyzowano opcjê starorusiñsk±. W 1914 roku za ks. K. Fediwa we wsi istnia³a czytelnia "Pro¶wyty", stawiaj±ca sobie za cel budzenie ukraiñskiej ¶wiadomo¶ci narodowej.

cerkiew w Wo³osatem Cerkiew pw. Wielkiego Mêczennika Dymitra w Wo³osatem
(fot. Ukraiñskie cerkwie drewniane, geneza i rozwój form". Lwów 1937)

Liczba wiernych:

  • 1890r. - 673,
  • 1918r. - 910,
  • 1938r. - 1194.

Diacy:

  • 1887r. - Micha³ Dudycz,
  • 1884-1892r. - Antoni Maniawski; syn diaka z Maniowa,
  • 1899r. - Dymitr Bandrowski
  • 1924r. - Józef Wêdzi³ocz.

Przy cerkwi znajdowa³a siê drewniana dzwonnica konstrukcji zrêbowo-szkieletowej, sta³a w odleg³o¶ci 55 metrów od cerkwi, istnia³a jeszcze w 1852 roku.

Cerkiew zosta³a spalona wraz ze wszystkimi, opustosza³ymi zabudowaniami wsi w roku 1947, pozosta³a po niej jedynie podmurówka. Mieszkañcy zostali wysiedleni w roku 1946, kilka rodzin przeniesiono do Ustrzyk Górnych, gdzie stacjonowa³ oddzia³ WP dowodzony przez p³k Jana Gerharda.

plan wsi wo³osate Tablica z planem wsi, obok cmentarza
foto: P. Szechyñski

Cmentarz cerkiewny znajdowa³ siê wokó³ cerkwi. Powierzchnia w roku 1852 wynosi³a 18 arów i taka pozosta³a do naszych czasów, wcze¶niej cmentarz by³ prawdopodobnie mniejszy. Po roku 1946 zosta³ bardzo dotkliwie zdewastowany - nie zachowa³ siê ani jeden nagrobek, który by³by w ca³o¶ci.

W roku 1991 podczas obozu Spo³ecznej Komisji Opieki nad Zabytkami Sztuki Cerkiewnej przy ZG Towarzystwa Opieki nad Zabytkami w Warszawie zosta³ odnowiony. Najlepiej zachowanym nagrobkiem jest otoczona ¿elaznym p³otkiem mogi³a rocznej córeczki proboszcza ustrzyckiego Mychai³a Skrockiego. Wszystkie pozosta³e nagrobki pozbawione s± inskrypcji. Jeden grób ziemny posiada wspó³cze¶nie umiesczon± tabliczkê na drewnianym krzy¿u. W roku 1994 cmentarz zosta³ ogrodzony drewnianym p³otem przez BdPN oraz wolontariusza z Amerykañskiego Korpusu Pokoju - Kirka Henwooda.

Obecnie cmentarz i cerkwisko stanowi± punkt pocz±tkowy ¶cie¿ki historyczno-przyrodniczej Wo³osate - Tarnica (kolor zielony). ¦cie¿ka po miniêciu cmentarza dochodzi do tablicy z historycznym planem wsi wg stanu na rok 1852, po czym ³ak± kieruje siê w stronê lasu gdzie ³±czy siê ze szlakiem niebieskim.

wo³osate - cmentarz Cmentarz w Wo³osatem, 2014
foto: P. Szechyñski
wo³osate - cmentarz Cmentarz w Wo³osatem, 2014
foto: P. Szechyñski
wo³osate - cmentarz Cmentarz w Wo³osatem, 2014
foto: P. Szechyñski

Czê¶æ zachowanych nagrobków (stan na 09/2007):

Grób rocznej córeczki proboszcza Mychai³a Skrockiego Grób rocznej córeczki proboszcza Mychai³a Skrockiego, piaskowcowy nagrobek otoczony jest kutym ¿elaznym ogrodzeniem. Inskrypcja:
Olga Maria Skrockaja * 31/5 1906 † 20/3 1907
(fot. P. Szechyñski)
wo³osate - betonowy nagrobek Betonowy nagrobek, bez inskrypcji
(fot. P. Szechyñski)
wo³osate - grób ziemny Grób ziemny z drewnianym krzy¿em i tabliczk± z inskrypcj± (fonet.):
† Tut spocziwajut †
Biganicz D.M 1896 - 1945
Biganicz P.D 1941 - 1942

(fot. P. Szechyñski)
betonowy nagrobek w wo³osatem Betonowy nagrobek zwieñczony charakterystycznie wygiêtym, kutym ¿elaznym krzy¿em, bez inskypcji
(fot. P. Szechyñski)
kamienne nagrobki - wo³osate Kamienne nagrobki we wschodniej czê¶ci cmentarza, bez inskrypcji
(fot. P. Szechyñski)
miejsce po cerkwi w wo³osatem Cerkwisko, fragmenty podmurówki dawnej cerkwi
(fot. P. Szechyñski)

Wiêcej aktualnych zdjêæ: cmentarz w Wo³osatem - zdjêcia

opracowanie: Piotr Szechyñski

Literatura:

1. Augustyn M., "Nazewnictwo wsi Wo³osate", Bieszczad nr 6, Ustrzyki Dolne 1999.
2. Kryciñski S., "Bieszczady, S³ownik Historyczno-Krajoznawczy, cz.1, Gmina Lutowiska", UG - Warszawa 1995,
3. Kryciñski S., "Cerkwie w Bieszczadach", Warszawa 1991.
4. "Ukraiñskie cerkwie drewniane, geneza i rozwój form", Lwów 1937.
5. Michniewscy M i A., Duda M, "Cerkwie drewniane Karpat", Pruszków 2003.
6. "S³ownik Geograficzny Królewstwa Polskiego i innych krajów s³owiañskich", Warszawa 1880.

» Praktyczne «

Kamera w Czaszynie

Noclegi
Schroniska
Schroniska PTSM
Bazy namiotowe i chatki
Harcerskie bazy i hoteliki

Mapa Bieszczady - wersja online
Mapy Bieszczadów - recenzje
Mapy wycinkowe - recenzje
Przewodniki
Ciekawe wydawnictwa

Szlaki turystyczne - opisy
Szlaki turystyczne - wykaz
Czasy przej¶æ
¦cie¿ki przyrodnicze - wykaz
Regulamin BdPN
Punkty kasowe BdPN

Bieszczadzka Kolejka Le¶na
Jazdy konne
Rejsy po Zalewie Soliñskim
Wyci±gi narciarskie
Muzea
Informacja turystyczna
Przewodnicy
Przewo¼nicy (Bus)
Przej¶cia graniczne
Traperska przygoda - tabory

» Warto wiedzieæ «

Z psem w Bieszczady
Zagroda pokazowa ¿ubrów
Wêdkarskie eldorado na Sanie
Park Gwiezdnego Nieba Bieszczady
Karpackie niebo
Sery w Bieszczadach
Wypa³ wêgla drzewnego
Jaskinie
Snowgliding w Bieszczadach
Bieszczadzkie szybowiska
Bieszcz. Centrum Nordic Walking

Trochê historii
Podzia³ (granice) Bieszczadów
Losy bieszczadzkiej ludno¶ci
Ró¿ne plany rozwoju Bieszczadów
Na wynios³ych po³oninach BdPN
Nie tylko Wysokie
Sieæ wodna
Geocaching

Fauna Bieszczadów
Flora Bieszczadów

Le¶ny Kompleks Promocyjny "Lasy Bieszczadzkie"

Ukraiñska Powstañcza Armia
Karol Wojty³a w Bieszczadach
Bieszczady pó³ wieku temu
Bieszczady w filmie

Polowanie w Bieszczadach

Reporta¿e

Rozmaito¶ci bieszczadzkie

» Cerkwie i cmentarze «

Cerkwie drewniane w Bieszczadach
Cerkwie murowane
Kapliczki w Bieszczadach
Dawne cmentarze, cerkwie i cerkwiska
Ikonostas
O ikonie s³ów kilka
Bojkowszczyzna Zachodnia. Ochrona zasobów kulturowych - dzia³ania praktyczne (pdf)

Cmentarze ¿ydowskie (kirkuty)
Cmentarze ewangelickie Bandrów i Stebnik (Steinfels); cm. gr.kat. w Stebniku
Cmentarze wojskowe w Komañczy
Cmentarz wojskowy w Lesku

Ko¶ció³ w Woli Michowej
Ko¶ció³ w Komañczy

Obelisk UPA

» Wyprawy piesze «

Tarnica z Wo³osatego
Halicz z Wo³osatego
Bukowe Berdo z Mucznego
Krzemieñ
Szeroki Wierch
Po³onina Caryñska
Po³onina Wetliñska
Smerek (wie¶) - Smerek - Po³onina Wetliñska - Brzegi Górne
Cisna - Jas³o - Smerek (wie¶)
Suche Rzeki - Smerek
Dwernik-Kamieñ
Pêtla: Wetlina - Riaba Ska³a - Czerte¿ - Kremenaros - Rawki - Dzia³ - Wetlina
Ma³a i Wielka Rawka z p. Wy¿niañskiej
¦cie¿ka "Berehy Górne"
Chryszczata z Komañczy
Chryszczata z Jeziorka Bobrowego
Szlak Huczwice - Chryszczata
Wo³osañ z ¯ubraczego
Jaworne - Ko³onice - Jab³onki
Kr±glica
Hyrlata
Szlak graniczny £upków - Balnica
Prze³êcz nad Roztokami - Ruské
Prze³êcz nad Roztokami - Okr±glik - Jas³o
Jas³o i Okr±glik ze Strzebowisk
£opiennik
¦cie¿ka Jeleni Skok z Cisnej (wie¿a widokowa)
Opo³onek i Kiñczyk Bukowski
¦cie¿ka dendrologiczno-historyczna w Berehach
Przys³up Caryñski z Bere¿ek
Bukowiec - Sianki - ¬ród³a Sanu
Tarnawa Ni¿na - D¼winiacz Górny
Brenzberg - ¶cie¿ka
Krutyjówka - ¶cie¿ka
Tworylne i Krywe z Rajskiego
Terka - Studenne
Otaczarnia w Bukowcu
Rajskie - Studenne (most)
Przys³up - Krywe
Korbania z Bukowca
Korbania z £opienki i Tyskowej
Suli³a
Wola Michowa - Balnica szl. ¿ó³tym
Z Balnicy do Osadnego
Do Solinki z ¯ubraczego
Zwierzyñ - Myczków
Tyskowa i Radziejowa ze Stê¿nicy
Lasumi³a - najgrubsza jod³a
Jod³a k.Pszczelin - opis ¶cie¿ki
Stare Procisne, ¶cie¿ka
Dwernik - Procisne, ¶cie¿ka
Przez bieszczadzki las - ¶cie¿ka Nasiczne - Sêkowiec
Kopalnia ropy Polana - Ostre
Holica z Ustianowej - ¶cie¿ka
Hylaty - ¶cie¿ka hist-przyrodnicza
Huczwice - ¶cie¿ka geologiczna
Komañcza - ¶cie¿ka dydaktyczna
Jawornik - ¶cie¿ka
Gminny szlak Baligród
Bukowy Dwór - ¶cie¿ka przyrodnicza
Po ekomuzeum w krainie bobrów
Dolina Potoku Zwór

» Warto zobaczyæ «

Wodospady i kaskady
Jeziorka Duszatyñskie
Jeziorko Bobrowe
Sine Wiry
"Go³oborze" i dolina Rabskiego
Rezerwat "Prze³om Os³awy"
Rezerwat "¦nie¿yca wiosenna w Dwerniczku"
Torfowisko "Tarnawa"
Torfowisko "Wo³osate"
Jaskinie w Nasicznem
Grota w Rosolinie
Rezerwat "Hulskie"
M³yn w Hulskiem
Pichurów - punkt widokowy
Prze³êcz Wy¿na - pkt. widokowy
Prze³êcz ¯ebrak
Zagroda pokazowa ¿ubrów
Mini-zoo w Lisznej i Myczkowcach
Kamieñ leski
Koziniec kamienio³om
Ska³ki Myczkowieckie
Ogród biblijny w Myczkowcach
CKE Myczkowce; miniatury cerkwi
Entomo-zieleniec Myczkowce
MBL Sanok - skansen w Sanoku
Park miejski w Sanoku
Zielony domek w Ustrzykach G.
Muzeum Historii Bieszczad
Klasztor w Zagórzu
Droga krzy¿owa w Zagórzu
Sanktuarium w Jasieniu
Ekomuzeum Ho³e
Pomnik To³haja
Most podwieszany w Dwerniczku
XIX-wieczny most kolejki
Radoszyckie ¼róde³ko
- legenda o radoszyckim ¼róde³ku
Nowe pomniki przyrody w dolinie Os³awy i Kalniczki
Góry S³onne
Rezerwat Sobieñ
Rezerwat "Polanki"
Góry S³onne - pkt. widokowy

» Ski-tour;

Hyrlata (1103 m) zim±
Matragona (990 m) zim±
Osina (963m n.p.m.)
P³asza, Kurników Beskid, Okr±glik

» Rowerem «

Trasy rowerowe

» Samochodem «

Trasy samochodowe
Stan dróg w Bieszczadach
Parkingi

» S³owacja i Ukraina «

Zalew Starina (S³owacja)

Projekt Roz³ucz
Jasienica Zamkowa
Stara Sól
Bieszczady Wschodnie - relacja z wyjazdu 2005
Czarnohora, relacja z wyjazdu 2006


Serwis nasz i wspó³pracuj±cy z nami reklamodawcy
zbieraj± i przechowuj± tzw. pliki cookies zarówno do np. statystyk,
jak i w celach reklamowych. Korzystaj±c z naszych stron bez zmiany ustawien przegladarki bêd± one zapisane w pamiêci urz±dzenia. Przegl±daj±c nasz serwis ZGADZASZ siê na wykorzystywanie tych plików. Szczegó³owe informacje na temat cookies
znajduj± siê w naszej Polityce prywatno¶ci

© Twoje Bieszczady 2001-2022