...Twoje Bieszczady - serwis dla wszystkich którym Bieszczady w duszy grają...

Bieszczady


Terenwka w Bieszczadach

Bieszczady 4x4


Polecamy:

Gospodarstwo Aleksa
Werchowyna
Chata Smerek
Magiczne Bieszczady
Panorama Solina
Kolejowy Smolnik
Czadzie Sioło
4x4 w Bieszczadach


Cerkwie i cmentarze

Cerkwie drewniane w Bieszczadach
Cerkwie murowane
Kapliczki w Bieszczadach
Dawne cmentarze, cerkwie i cerkwiska
Ikonostas
O ikonie słów kilka
Bojkowszczyzna Zachodnia. Ochrona zasobów kulturowych - działania praktyczne (pdf)

Cmentarze żydowskie (kirkuty)
Cmentarze ewangelickie Bandrów i Stebnik (Steinfels); cm. gr.kat. w Stebniku
Cmentarze wojskowe w Komańczy
Cmentarz wojskowy w Lesku

Kościół w Woli Michowej
Kościół w Komańczy

Obelisk UPA

Miejscowości

Baligród i okolice
Bóbrka
Buk k.Terki
Bystre k.Czarnej
Cisna i okolice
Czarna i okolice
Daszówka
Duszatyn
Dwernik i Dwerniczek
Glinne
Jankowce
Kalnica k.Baligrodu
Komańcza i okolice
- Mogiła - legenda
- drewniany kościółek
- klasztor Nazaretanek
Lutowiska
Łupków
Mików
Muczne
Myczkowce
Nasiczne
Olszanica
Orelec
Prełuki
Rajskie
Roztoki Górne
Rzepedź
Sękowiec i okolice
Serednie Małe
Smolnik nad Osławą
Solinka
Solina i okolice
- bieszczadzkie zapory
- tajemnica zatoki
Stefkowa
Terka
Uherce Mineralne
Ustianowa
Ustrzyki Górne
Wetlina
Wola Matiaszowa
Wola Michowa
Wołosate
Zatwarnica
Zwierzyń

Dawne wsie

Balnica
Beniowa
Bereźnica Niżna
Bukowiec
Caryńskie
Choceń
Dydiowa
Dźwiniacz Górny
Hulskie
Huczwice
Jawornik
Jaworzec
Kamionki
Krywe
Łokieć
Łopienka
- rys historyczny Łopienki
- Chrystus Bieszczadzki
Łuh
Rabe k.Baligrodu
Rosolin
Ruskie
Sianki
Skorodne
Sokoliki
Sokołowa Wola
Studenne
Tarnawa Niżna i Wyżna
Tworylne
- Tworylczyk
Tyskowa
Zawój
Zubeńsko
Żurawin

Ukraińska Powstańcza Armia | Zbrodnie popełnione przez UPA

VI. Zbrodnie popełnione przez Ukraińska Powstańczą Armię w latach 1944-1947

W tej części opracowania o UPA, przedstawię kilka zbrodni masowych dokonanych przez UPA na terenie Bieszczadów lub na ich pograniczu. Pomijam zbrodnie dokonane na pojedynczych osobach, a także te, które wiążą się z walkami pomiędzy Wojskiem Polskim, MO, UB, czy też innymi formacjami wojskowymi jak WOP i KBW.

Pomnik pamięci 42 Polaków zamordowanych w Baligrodzie Pomnik pamięci 42 Polaków zamordowanych w Baligrodzie przez bandy* UPA 6 sierpnia 1944 roku. Tablica zawiera nazwiska wszystkich mieszkańców, którzy zginęli tego dnia
* - pisownia oryginalna
foto: P. Szechyński

Zbrodnia w Seredniem

Pierwsza ze zbrodni została dokonana jeszcze podczas trwania II wojny światowej w małej, ale jakże ciekawej miejscowosci Serednie Małe, położonej niedaleko Polany, na zboczach pasma Otrytu. W marcową noc z 29 na 30, rozegrała się tragedia mieszkańców Małego Seredniego. Miejscowość była zamieszkana przez tzw. szlachtę zagrodową. Bojówki SKW OUN zjawiają się w wiosce z zamiarem wymordowania mieszkających tam Polaków.

W tą straszną dla rodzin polskich noc, wymordowano następujące rodziny:
Michalskich, Jastrzębskich i Cichońskich. Zabito także Emila Kwiatkowskiego. Z rąk UPA zgineli jeszcze Józef Skowroński, Aniela Radwańska z synem, Mieczysław i Stefania Wiśniewscy.

W sumie zamordowanych przez UPA mieszkańców Seredniego było 16. Zbiorowa mogiła mieszkanców znajduje się na cmentarzu w pobliskiej Polanie.

Zbrodnie w Baligrodzie

10 lipca 1944 roku (data nie jest do końca pewna, natomiast fakt mordu tak) UPA zamordowała w lesie pod Baligrodem mieszkańców Średniej Wsi.

Zostali aresztowani przez UPA i doprowadzeni do lasu pod Baligrodem, gdzie już były zwłoki 10 mężczyzn. Wśród aresztowanych byli: ojciec i dwóch braci Gryzieckich, dwóch braci Gefertów, M. Kucharek, J. Podgórski, T. Sobik, A. Bober, M. Materna, Gorlicki i Michnowicz. Zostali oni zamordowani, udało się uciec tylko Gryzieckiemu.

6 sierpnia w Baligrodzie doszło do zamordowania 42 mieszkańców Baligrodu.

Symboliczna mogiła 42 Polaków w Baligrodzie Cmentarz w Baligrodzie. Symboliczna mogiła 42 Polaków zamordowanych 6 sierpnia 1944 roku
foto: P. Szechyński

6 sierpnia jako miasteczko "niczyje", Baligród odwiedzili uzbrojeni ludzie. Mieszkańcy obserwowali przybyszów z zaciekawieniem. To sotnia "Burłaki" weszła do Baligrodu. Upowcy sprawnie rozbiegli się pomiędzy domami w poszukiwaniu Polakow. Tych, którym nie udało się uciec czy też schować zgromadzono na rynku. Następnie wyprowadzono ich poza zabudowania i wymordowano. Zginęły 42 osoby. W centrum Baligrodu znajduje się obecnie pomnik upamiętniający to wydarzenie.

W wyniku dotychczasowego śledztwa prowadzonego przez IPN, ustalono, iż:

Atak oddziałów UPA nastapił w dniu 6 sierpnia 1944r, a jego celem była na polska ludność wsi Baligród; pow. Sanok zgromadzona na Mszy Św. w miejscowym kościele. W wyniku akcji o charakterze pacyfikacyjnym zamordowano 41 osób narodowości polskiej, w tym 10-ciu mężczyzn, którzy opuścili pomieszczenie kościoła. Wspomnianym nakazano położenie się twarzą do ziemi, po czym w tej pozycji zostali rozstrzelani. Pozostałe osoby zostały rozstrzelane w pobliżu własnych domów, gdzie zostały schwytane przez napastników.

Dotychczasowe ustalenia wskazują na to, iż opisaną zbrodnię sprowokowali miejscowi księża greckokatoliccy, którzy nawoływali do zabijania Polaków, Żydów i bolszewików. Wśród napastników rozpoznano członków policji ukraińskiej z Baligrodu oraz Ukraińców - mieszkańców sąsiednich w stosunku do Baligrodu wiosek. Zbrodnia w Baligrodzie była zaskoczeniem dla Polaków, gdyż przed napadem na plebani u księdza rzymskokatolickiego w Baligrodzie odbyło się spotkanie z delegacją ukraińską ze wsi Stężnica, której przewodził tamtejszy ksiądz greckokatolicki. W jego trakcie spisano protokół, z którego treści wynikało, iż ludność polska na tym terenie może się czuć bezpiecznie. Przedstawione wyżej okoliczności wskazują na to, iż strona ukraińska nie dotrzymała przyjętego zobowiązania.

Nazwiska zamordowanych 6.08.1944 przez UPA w Baligrodzie:

Berda Wojciech (ur. 1892), Binik Franciszek (1890), Buczkowski Feliks (1883), Chorzępa Michał (1894), Czelaga Albert (1900), Dracz Stanisław (1881), Głogowski Tomasz (1898), Hańczuk Tomasz (1909), Jankowski Kazimierz (1925), Kaczor Jan (1875), Kapyrka Michał (1874), Kilarecki Stanisław (1923), Kopacz Antoni (1906), Kopczyński Piotr (1895), Kopczyński Władysław (1923), Kornaga Tadeusz (1927), Kinal Stanisław (1911), Kowalczyk Jan (1910), Kwiatkowski Wilhelm (1901), Kordas Adam (1903), Lubiński Jan (1881), Olszanicki Jan (1911), Olszanicki Władysław (1909), Ochman Michał (1920), Prek Zygmunt (1915), Pilszak Adam (1903), Różycki Michał (1864), Różycki Tomasz (1912), Różycki Filip Jan (1876), dr Schlarp Stefan (1892), Socha Edward (1910), Słotwiński Stanisław (1922), Słotwiński Władysław (1926), Szpot Jan (1894), Szpot Józef (1869), Szpot Jan (1901), Szybowski Józef (1902), Szybowski Michał (1873), Tarzyński Józef (1875), Wojczyński Wacław (1880), Wolański Roman (1901), Chorzępa Bronisław (1923).

Brenzberg, krzyż i obelisk Brenzberg, krzyż i obelisk, 2014
foto: P. Szechyński

Mord w Mucznem - 15 sierpnia 1944

15 sierpnia 1944 roku w Mucznem zostało wymordowanych 74 Polaków. Byli to uciekinierzy przed falą represji i przed frontem. Bestialskiego mordu ukraińscy zwyrodnialcy dokonali przy pomocy kos, siekier i wideł - była to tzw. cicha egzekucja, bez jednego wystrzału a dokonano jej w leśniczówce zwanej Brenzberg. We wrześniu 2010 na Jeleniowatym, w miejscu tragedii (leśniczówka obecnie nie istnieje), ustawiono pomnik oraz drewniany krzyż. W roku 2014 oddana została ścieżka przyrodniczo-historyczna Leśniczówka Brenzberg

Ze wspomnień Alozjego Wiluszyńskiego mieszkańca Tarnawy Wyżnej: "Przyszedł dzień 15.08.1944 r. We dworze w Tarnawie Wyżnej kwaterował sztab UPA, a we wsi pancerna jednostka niemiecka. Kowpak (dowódca oddziału partyzantki radzieckiej) w tym dniu odszedł z całym oddziałem na południe. W Mucznem, w budynku, który nazywaliśmy "nadleśnictwo" zatrzymało się 74 osoby narodowości polskiej, które uchodziły przed zalewem represji i linią frontu. UPA czując się bezkarnie otoczyła budynek i wszyscy zostali zabici. Było tam dużo kobiet i dzieci. Pastwiono się nad oficerami. Wszyscy chyba mieli odrąbane głowy. Na koniec upowcy zapowiedzieli, że przez tydzień zwłoki mają leżeć nie pochowane - dla ostrzeżenia innych Lachów."

W postępowaniach dotyczących ataków UPA na Rudkę i Baligród jedynymi źródłami dowodowymi pozostają zeznania świadków, gdyż w tamtym okresie czasu na tamtym terenie nie działały żadne ośrodki władzy. Okupujący je Niemcy nie podejmowali żadnych czynności w związku z opisanymi napadami.

opracowanie: Z. Jantoń, P. Szechyński

Literatura:

1. Motyka G., "Tak było w Bieszczadach".
2. Bata A., "Bieszczady. Szlakiem Walk z bandami UPA".
3. Instytut Pamięci Narodowej - "Zbrodnie nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej w latach 1939 - 1948 w świetle śledztw prowadzonych przez prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej".
4. Informacje własne.

Praktyczne

Kamera w Czaszynie

Schroniska
Schroniska PTSM
Bazy namiotowe i chatki
Harcerskie bazy i hoteliki
Noclegi

Mapa Bieszczady - wersja online
Mapy Bieszczadów - recenzje
Mapy wycinkowe - recenzje
Przewodniki
Ciekawe wydawnictwa

Szlaki turystyczne - opisy
Szlaki turystyczne - wykaz
Czasy przejść
Ścieżki przyrodnicze - wykaz
Regulamin BdPN
Punkty kasowe BdPN

Bieszczadzka Kolejka Leśna
Jazdy konne
Rejsy po Zalewie Solińskim
Wyciągi narciarskie
Muzea
Informacja turystyczna
Przewodnicy
Przewoźnicy (Bus)
Przejścia graniczne
Traperska przygoda - tabory

Warto wiedzieć

Z psem w Bieszczady
Zagroda pokazowa żubrów
Wędkarskie eldorado na Sanie
Park Gwiezdnego Nieba Bieszczady
Karpackie niebo
Sery w Bieszczadach
Wypał węgla drzewnego
Jaskinie
Snowgliding w Bieszczadach
Bieszczadzkie szybowiska
Bieszcz. Centrum Nordic Walking

Trochę historii
Podział (granice) Bieszczadów
Losy bieszczadzkiej ludności
Różne plany rozwoju Bieszczadów
Na wyniosłych połoninach BdPN
Nie tylko Wysokie
Sieć wodna
Geocaching

Fauna Bieszczadów
Flora Bieszczadów

Leśny Kompleks Promocyjny "Lasy Bieszczadzkie"

Ukraińska Powstańcza Armia
Karol Wojtyła w Bieszczadach
Bieszczady pół wieku temu
Bieszczady w filmie

Polowanie w Bieszczadach

Reportaże

Rozmaitości bieszczadzkie

Wyprawy piesze

Tarnica z Wołosatego
Halicz z Wołosatego
Bukowe Berdo z Mucznego
Krzemień
Szeroki Wierch
Połonina Caryńska
Połonina Wetlińska
Smerek (wieś) - Smerek - Połonina Wetlińska - Brzegi Górne
Cisna - Jasło - Smerek (wieś)
Przysłup - Jasło
Suche Rzeki - Smerek
Dwernik-Kamień
Pętla: Wetlina - Riaba Skała - Czerteż - Kremenaros - Rawki - Dział - Wetlina
Mała i Wielka Rawka z p. Wyżniańskiej
Ścieżka "Berehy Górne"
Chryszczata z Komańczy
Chryszczata z Jeziorka Bobrowego
Szlak Huczwice - Chryszczata
Wołosań z Żubraczego
Jaworne - Kołonice - Jabłonki
Krąglica
Hyrlata
Szlak graniczny Łupków - Balnica
Przełęcz nad Roztokami - Ruske
Przełęcz nad Roztokami - Okrąglik - Jasło
Jasło i Okrąglik ze Strzebowisk
Łopiennik
Ścieżka Jeleni Skok z Cisnej (wieża widokowa)
Opołonek i Kińczyk Bukowski
Ścieżka dendrologiczno-historyczna w Berehach
Przysłup Caryński z Bereżek
Bukowiec - Sianki - Źródła Sanu
Tarnawa Niżna - Dźwiniacz Górny
Brenzberg - ścieżka
Krutyjówka - ścieżka
Tworylne i Krywe z Rajskiego
Terka - Studenne
Otaczarnia w Bukowcu
Rajskie - Studenne (most)
Przysłup - Krywe
Korbania z Bukowca
Korbania z Łopienki i Tyskowej
Suliła
Wola Michowa - Balnica szl. żółtym
Z Balnicy do Osadnego
Do Solinki z Żubraczego
Zwierzyń - Myczków
Tyskowa i Radziejowa ze Stężnicy
Lasumiła - najgrubsza jodła
Jodła k.Pszczelin - opis ścieżki
Stare Procisne, ścieżka
Dwernik - Procisne, ścieżka
Przez bieszczadzki las - ścieżka Nasiczne - Sękowiec
Kopalnia ropy Polana - Ostre
Holica z Ustianowej - ścieżka
Hylaty - ścieżka hist-przyrodnicza
Huczwice - ścieżka geologiczna
Komańcza - ścieżka dydaktyczna
Jawornik - ścieżka
Gminny szlak Baligród
Bukowy Dwór - ścieżka przyrodnicza
Po ekomuzeum w krainie bobrów
Dolina Potoku Zwór

Warto zobaczyć

Wodospady i kaskady
Jeziorka Duszatyńskie
Jeziorko Bobrowe
Sine Wiry
"Gołoborze" i dolina Rabskiego
Rezerwat "Przełom Osławy"
Rezerwat "Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku"
Torfowisko "Tarnawa"
Torfowisko "Wołosate"
Jaskinie w Nasicznem
Grota w Rosolinie
Rezerwat "Hulskie"
Młyn w Hulskiem
Pichurów - punkt widokowy
Przełęcz Wyżna - pkt. widokowy
Przełęcz Żebrak
Zagroda pokazowa żubrów
Mini-zoo w Lisznej i Myczkowcach
Kamień leski
Koziniec kamieniołom
Skałki Myczkowieckie
Kolejowy Smolnik
Ogród biblijny w Myczkowcach
Miniatury cerkwi Myczkowce
Entomo-zieleniec Myczkowce
MBL Sanok - skansen w Sanoku
Park miejski w Sanoku
Zielony domek w Ustrzykach G.
Muzeum Historii Bieszczad
Klasztor w Zagórzu
Droga krzyżowa w Zagórzu
Sanktuarium w Jasieniu
Ekomuzeum Hołe
Pomnik Tołhaja
Most podwieszany w Dwerniczku
XIX-wieczny most kolejki
Radoszyckie źródełko
- legenda o radoszyckim źródełku
Nowe pomniki przyrody w dolinie Osławy i Kalniczki
Góry Słonne
Rezerwat Sobień
Rezerwat "Polanki"
Góry Słonne - pkt. widokowy

Ski-tour

Hyrlata (1103 m) zimą
Matragona (990 m) zimą
Osina (963m n.p.m.)
Płasza, Kurników Beskid, Okrąglik

Rowerem

Trasy rowerowe

Samochodem

Trasy samochodowe
Stan dróg w Bieszczadach
Parkingi

Słowacja i Ukraina

Zalew Starina (Słowacja)

Projekt Rozłucz
Jasienica Zamkowa
Stara Sól
Bieszczady Wschodnie - relacja z wyjazdu 2005
Czarnohora, relacja z wyjazdu 2006

 

Serwis nasz i współpracujący z nami reklamodawcy
zbierają i przechowują tzw. pliki cookies zarówno do np. statystyk,
jak i w celach reklamowych. Korzystając z naszych stron bez zmiany ustawien przegladarki będą one zapisane w pamięci urządzenia. Przeglądając nasz serwis ZGADZASZ się na wykorzystywanie tych plików. Szczegółowe informacje na temat cookies
znajdują się w naszej Polityce prywatności

© Twoje Bieszczady 2001-2023