...Twoje Bieszczady - serwis dla wszystkich którym Bieszczady w duszy grają...

Bieszczady


Terenwka w Bieszczadach

Bieszczady 4x4


Polecamy:

4x4 w Bieszczadach
Gospodarstwo Aleksa
Swobodne wycieczki
Chata Smerek
Werchowyna
Magiczne Bieszczady
Panorama Solina
Kolejowy Smolnik
Czadzie Sioło


Cerkwie i cmentarze

Cerkwie drewniane w Bieszczadach
Cerkwie murowane
Kapliczki w Bieszczadach
Dawne cmentarze, cerkwie i cerkwiska
Ikonostas
O ikonie słów kilka
Bojkowszczyzna Zachodnia. Ochrona zasobów kulturowych - działania praktyczne (pdf)

Cmentarze żydowskie (kirkuty)
Cmentarze ewangelickie Bandrów i Stebnik (Steinfels); cm. gr.kat. w Stebniku
Cmentarze wojskowe w Komańczy
Cmentarz wojskowy w Lesku

Kościół w Woli Michowej
Kościół w Komańczy

Obelisk UPA

Miejscowości

Baligród i okolice
Bóbrka
Buk k.Terki
Bystre k.Czarnej
Cisna i okolice
Czarna i okolice
Daszówka
Duszatyn
Dwernik i Dwerniczek
Glinne
Jankowce
Kalnica k.Baligrodu
Komańcza i okolice
- Mogiła - legenda
- drewniany kościółek
- klasztor Nazaretanek
Lutowiska
Łupków
Mików
Muczne
Myczkowce
Nasiczne
Olszanica
Orelec
Prełuki
Rajskie
Roztoki Górne
Rzepedź
Sękowiec i okolice
Serednie Małe
Smolnik nad Osławą
Solinka
Solina i okolice
- bieszczadzkie zapory
- tajemnica zatoki
Stefkowa
Terka
Uherce Mineralne
Ustjanowa
Ustrzyki Górne
Wetlina
Wola Matiaszowa
Wola Michowa
Wołosate
Zatwarnica
Zwierzyń

Dawne wsie

Balnica
Beniowa
Bereźnica Niżna
Bukowiec
Caryńskie
Choceń
Dydiowa
Dźwiniacz Górny
Hulskie
Huczwice
Jawornik
Jaworzec
Kamionki
Krywe
Łokieć
Łopienka
- rys historyczny Łopienki
- Chrystus Bieszczadzki
Łuh
Rabe k.Baligrodu
Rosolin
Ruskie
Sianki
Skorodne
Sokoliki
Sokołowa Wola
Studenne
Tarnawa Niżna i Wyżna
Tworylne
- Tworylczyk
Tyskowa
Zawój
Zubeńsko
Żurawin

Ukraińska Powstańcza Armia | UPA - zamiast wstępu

I. Zamiast wstępu

Odzyskanie niepodległości przez Polskę, łączyło się z problemem mniejszości narodowych, których w II Rzeczypospolitej było sporo, ale najliczniejszą grupę stanowili Ukraińcy. Pod koniec lat trzydziestych XX wieku było ich około 5 milionów.

tryzub Niestety polityka narodowościowa Polski w stosunku do Ukraińców nie była prawidłowa co zaostrzało i tak skomplikowaną sytuację. Ukraińcy zamieszkiwali przede wszystkim tereny wiejskie, a w miastach zamieszkiwał ich niewielki procent.

Elementy wybuchowe niosła ze sobą także polonizacja ziem wschodnich. Polegało to na wprowadzeniu osadnictwa wojskowego w pasie przygranicznym. Preferowano Polaków do obsadzania stanowisk we wszelkich urzędach na kresach wschodnich. Natomiast ograniczano prawa Ukraińcom, likwidowano ukraińskie szkoły.

Stosunek Polaków do Ukraińców czy odwrotnie wynikał z różnych uwarunkowań. W czasie zaborów władze austriackie umiejętnie podsycały nienawiść pomiędzy nacjami. Umiejętnie wykorzystywały fakt dążenia Ukrainy do niepodległości, aby zaostrzyć konflikt pomiędzy Polską a Ukrainą. Pamięć tamtych czasów i wydarzeń była wciąż żywa, narosło sporo uprzedzeń i nienawiści. Pogłębiła to wszystko próba utworzenia niepodległego państwa ukraińskiego i walki polsko-ukraińskie w latach 1918-1919.

W wyniku tych spraw ukraińscy działacze narodowi postanowili utworzyć organizację skupiającą ludzi myślących o Wolnej Ukrainie. Zaowocowało to zwołaniem do Wiednia w dniach 27.I - 3.II.1929.r. czołowych działaczy nacjonalistycznych. W czasie obrad powołano do życia OUN (Organizację Ukraińskich Nacjonalistów). Kongres ów zatwierdził jej program, statut i strukturę organizacyjną. Celem OUN było dążenie do odzyskania, budowy, obrony i powiększenia niezależnego, zjednoczonego ukraińskiego państwa narodowego.

W odezwie I Kongresu OUN można przeczytać: "W ogniu walk wzrosło w narodzie ukraińskim niezłomne pragnienie woli i ostatecznie ukształtował się ideał Niepodległego Soborowego Państwa Ukraińskiego, który w obliczu trudnych warunków kategorycznie wzywa Nację Ukraińską do dalszego prowadzenia walki aż do ostatecznego zwycięstwa. Mając na celu odrodzenie, uporządkowanie, obronę oraz poszerzenie Niepodległego Soborowego Narodowego Państwa Ukraińskiego, ukraińscy nacjonaliści dążyć będą do skupienia twórczych sił wewnątrz Nacji, oraz do wzmocnienia jej obronności na zewnątrz. Tylko całkowite usunięcie wszystkich okupantów z ziem ukraińskich stworzy możliwości dla szerszego rozwoju Nacji Ukraińskiej w granicach własnego państwa."

Jak podaje G. Motyka, pułkownik Mychajło Kołodzinśkyj, ochotnik armii włoskiej na wojnie abisyńskiej, napisał w tym czasie: "chcemy nie tylko opanować ukraińskie miasta, ale stratować ziemię wroga, zdobyć wrogie stolice i na ich zgliszczach oddać salut Imperium Ukraińskiemu. Chcemy wygrac wojnę wielką i okrutną, wojnę, która zrobi nas władcami Europy Wschodniej".

Nowa organizacja miała przygotować naród ukraiński do powstania przeciwko "zaborcom" ich ziem. Jakie miało być owo państwo dobitnie pokazuje hymn OUN, który powstał na przełomie lat 1931/32:

"Do boju nas prowadzi chwała poległych żołnierzy
Dla nas najwyższym prawem i rozkazem
Zjednoczone państwo ukraińskie
Silne i jedne od Sanu po Kaukaz."

Państwo to miało obejmować ziemię współczesnej Ukrainy, Podlasie, ziemię chełmską, rzeszowską i krakowską aż do Krynicy - czyli tzw. Zakerzonie, południowe białoruskie Polesie, część południową Rosji po Wołgę, Kubań, część Kazachstanu, obwód Preszowski na Słowacji, północną część Węgier, Rumunii i Mołdawii. Kolonie tego państwa miały obejmowac ponadto Zełenyj Kłyn nad Amurem.

Krew i ziemia - flaga UPA:

flaga UPA

W systemie gospodarczym nowego państwa miała obowiązywać zasada autarkizmu, co miało dać Ukrainie pozycję mocarstwową. Ustrój gospodarczy miał być zaprzeczeniem komunizmu i kapitalizmu. Miał się opierać na współpracy pracodawców i pracobiorców, podobnie jak we włoskim faszyzmie. Miał istnieć sektor państwowy, prywatny i społeczny a gospodarka miała opierać się na systemie planowania i podlegac kontroli państwa. Ponieważ gro społeczeństwa stanowili chłopi, na ziemiach II RP łaknący ziemi, uważano w OUN, że cała wielka własność ziemska wraz z majątkiem ruchomym musi przejść w ręce chłopów ukraińskich. Ziemie tzw. "kolonistów", czyli obcej narodowości podlegałyby konfiskacie wraz z całym majątkiem. Uczyniono tak na Wołyniu w roku 1943, na podstawie Rozporządzenia Komandyra Ukrajinskoji Powstanskoji Armiji Kłyma Sawura z 15.08.1943.

W latach 30 wzrosła działalność OUN która dokonała wielu zamachów, sabotaży i akcji terrorystycznych. Ukraińcy współpracowali także z Niemcami, szkolili tam swoje kadry, otrzymywali pieniądze oraz materiały propagandowe. Wierzyli że u boku Niemców stworzą swoje wolne państwo. Utworzyli dwa bataliony "Nachtigall" , "Roland", oraz dywizję SS "Galizien". Wszystkie te jednostki krwawo zapisały się mordując Polaków.

Mykoła Ściborśkyj w książce "Nacjokratija" ujmował rzecz podobnie. Odrzucał demokrację i propagował faszyzm, jako ustrój bardziej rozwinięty. Faszyzm to przede wszytkim nacjonalizm - miłość do ojczyzny i poczucie patriotyzmu doprowadzone do samopoświęcenia i kultu ofiarnego fanatyzmu. Przy zarządzaniu państwem: "Dyktatura faszyzmu to nie tylko metoda kierowania. Jest to synteza jego światopoglądu społecznego, zgodnie z którym zdolnymi do kierowania są jednostki oraz kierownicza mniejszość." OUN dążąca do budowy państwa opartego o chora miłość do ojczyzny (nacjonalizm zbudowany na szowinizmie - nienawiści do obcych) chciała to uczynić w sprzyjającej chwili dziejowej. A taką chwilą miała być spodziewana wojna obalająca ład wersalski. Miało to nastąpić podczas wojny niemiecko-polskiej w roku 1939, ale przeszkodził im Stalin i Hitler, którzy zawarli pakt Ribbentrop - Mołotow. Po raz drugi nacjonaliści ukraińscy sądzili że uda się to latem 1941, podczas inwazji Niemiec na ZSRR.

Niemcy nie spełniły oczekiwań Ukraińców. Dlatego też OUN przeszła do konspiracji. 14.10.1942r. powstało zbrojne ramię OUN - Ukraińska Powstańcza Armia.

Nieco inne światło na problem rzuca śledztwo IPN, niestety wydaje się że Instytut Pamięci Narodowej traktuje to zagadnienie dość płytko a co gorsza niezbyt obiektywnie. Podczas konferencji "Zbrodnie nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej w latach 1939 - 1948 w świetle śledztw prowadzonych przez prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej", która odbyła się w Warszawie, 1 lipca 2003 roku, podano następujące przyczyny zaognienia konfliktu:

Dotychczas zebrany materiał dowodowy pozwala na wyciągnięcie pewnych ogólnych wniosków:
Niemal wszyscy zeznający świadkowie wskazują na to, iż do wybuchu II wojny światowej ludność polska i ukraińska na terenie obecnej Polski południowo-wschodniej, żyła zgodnie. Mieszkańcy tych ziem wspólnie obchodzili święta, uczęszczali na uroczystości religijne wzajemnie do kościoła i cerkwi, zawierali pomiędzy sobą małżeństwa. Jedynie w nielicznych miejscach funkcjonowało pojęcie "Ukrainiec", gdyż nawet osoby tej narodowości mówili o sobie - "Rusini". Z dowodów zgromadzonych w śledztwach w żaden sposób nie wynika, aby władze II Rzeczpospolitej, w odczuciu tamtejszej ludności, którąkolwiek z narodowości faworyzowały lub dyskryminowały. Konflikt pomiędzy obiema narodowościami pojawił się w czasie okupacji niemieckiej. W wielu zeznaniach Polacy wskazują, iż policja ukraińska w służbie niemieckiej była szczególnie okrutna wobec Polaków, aktywnie uczestnicząc w antypolskich akcjach organizowanych przez władze niemieckie. Również władze administracyjne najniższego szczebla opanowane przez Ukraińców, częściej wyznaczały Polaków niż Ukraińców do wyjazdu na przymusowe roboty do Niemiec. Ponadto Ukraińcy prowadzący sklepy utrudniali Polakom dokonywanie zakupów produktów żywnościowych i przemysłowych.

Godła Niemiec i Ukrainy w środku zdjęcie ukraińskiego poety Tarasa Szewczenki Fotografia godeł Niemiec i Ukrainy w środku zdjęcie ukraińskiego poety Tarasa Szewczenki (1944 r.)
źródło: IPN

Opisane wydarzenia połączone z aktywną antypolską agitacją prowadzoną w cerkwiach przez część księży greckokatolickich, rodziły wzajemną nieufność i wrogość. Dotychczasowe drobne spory sąsiedzkie przekształcały się w antagonizmy, które nabierały charakteru waśni narodowościowych. Zeznający w postępowaniach świadkowie wskazują na to, iż od początku 1944r. na teren dzisiejszego Podkarpacia zaczęli napływać nacjonalistyczni emisariusze, których zadaniem było poróżnienie Polaków i Ukraińców. Miało to stworzyć podstawę do późniejszego formowania ukraińskich oddziałów militarnych. W tym samym czasie zaczęły przybywać ze wschodu kilku lub kilkunastoosobowe grupy uzbrojonych Ukraińców, w oparciu o które z części miejscowej ludności tworzono pododdziały, których zbrodnicza działalność jest przedmiotem prowadzonych śledztw.

Warto też dodać, iż źródłami dowodowymi dla prokuratorów prowadzących postępowania w sprawie zbrodni nacjonalistów ukraińskich popełnionych na szkodę ludności polskiej są:

  • dowody z zeznań bezpośrednich i pośrednich świadków, często pokrzywdzonych,
  • dowody z dokumentów, na które składają się:
  • sprawozdania Komendantów Powiatowych MO składane miejscowym Starostom,
  • sprawozdania Starostów składane Wojewodzie Rzeszowskiemu,
  • akta i księgi repertoryjne Prokuratur działających przy Sądach Okręgowych,
  • akta i księgi repertoryjne Wojskowej Prokuratury Rejonowej w Rzeszowie,
  • akta byłego Wojskowego Sądu Rejonowego w Rzeszowie,
  • akta Sądu i Prokuratury Grupy Operacyjnej "Wisła",
  • dokumenty wytworzone przez pododdziały Wojska Polskiego, zajmujące się zwalczaniem UPA w latach 40-tych XX wieku,
  • dokumenty zdobyte przez Wojsko Polskie i Milicję w trakcie zwalczania pododdziałów
  • UPA

Każde z wcześniej wymienionych śledztw, jest śledztwem wielowątkowym, obejmuje od kilkunastu do ponad stu zbrodni.

opracował: Zbigniew Jantoń

Literatura:

1. Instytut Pamięci Narodowej - "Zbrodnie nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej w latach 1939 - 1948 w świetle śledztw prowadzonych przez prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej".
2. Akcja "Wisła". Przyczyny, przebieg, konsekwencje. Materiały konferencji naukowej zorganizowanej 23-24 lutego 2007 w Przemyślu.
3. Kuźmicz Ł., "Zbrodnie bez kary", Rzeszów 2006.
Informacje własne

Praktyczne

Kamera w Czaszynie

Schroniska
Schroniska PTSM
Bazy namiotowe i chatki
Harcerskie bazy i hoteliki
Noclegi

Mapa Bieszczady - wersja online
Mapy Bieszczadów - recenzje
Mapy wycinkowe - recenzje
Przewodniki
Ciekawe wydawnictwa

Szlaki turystyczne - opisy
Szlaki turystyczne - wykaz
Czasy przejść
Ścieżki przyrodnicze - wykaz
Regulamin BdPN
Punkty kasowe BdPN

Bieszczadzka Kolejka Leśna
Jazdy konne
Rejsy po Zalewie Solińskim
Wyciągi narciarskie
Muzea
Informacja turystyczna
Przewodnicy
Przewoźnicy (Bus)
Przejścia graniczne
Traperska przygoda - tabory

Warto wiedzieć

Z psem w Bieszczady
Zagroda pokazowa żubrów
Wędkarskie eldorado na Sanie
Park Gwiezdnego Nieba Bieszczady
Karpackie niebo
Sery w Bieszczadach
Wypał węgla drzewnego
Jaskinie
Snowgliding w Bieszczadach
Bieszczadzkie szybowiska
Bieszcz. Centrum Nordic Walking

Trochę historii
Podział (granice) Bieszczadów
Losy bieszczadzkiej ludności
Różne plany rozwoju Bieszczadów
Na wyniosłych połoninach BdPN
Nie tylko Wysokie
Sieć wodna
Geocaching

Fauna Bieszczadów
Flora Bieszczadów

Leśny Kompleks Promocyjny "Lasy Bieszczadzkie"

Ukraińska Powstańcza Armia
Karol Wojtyła w Bieszczadach
Bieszczady pół wieku temu
Bieszczady w filmie

Polowanie w Bieszczadach

Reportaże

Rozmaitości bieszczadzkie

Wyprawy piesze

Tarnica z Wołosatego
Halicz z Wołosatego
Bukowe Berdo z Mucznego
Krzemień
Szeroki Wierch
Połonina Caryńska
Połonina Wetlińska
Smerek (wieś) - Smerek - Połonina Wetlińska - Brzegi Górne
Cisna - Jasło - Smerek (wieś)
Przysłup - Jasło
Suche Rzeki - Smerek
Dwernik-Kamień
Pętla: Wetlina - Riaba Skała - Czerteż - Kremenaros - Rawki - Dział - Wetlina
Mała i Wielka Rawka z p. Wyżniańskiej
Ścieżka "Berehy Górne"
Chryszczata z Komańczy
Chryszczata z Jeziorka Bobrowego
Szlak Huczwice - Chryszczata
Wołosań z Żubraczego
Jaworne - Kołonice - Jabłonki
Krąglica
Hyrlata
Szlak graniczny Łupków - Balnica
Przełęcz nad Roztokami - Ruske
Przełęcz nad Roztokami - Okrąglik - Jasło
Jasło i Okrąglik ze Strzebowisk
Łopiennik
Ścieżka Jeleni Skok z Cisnej (wieża widokowa)
Opołonek i Kińczyk Bukowski
Ścieżka dendrologiczno-historyczna w Berehach
Przysłup Caryński z Bereżek
Bukowiec - Sianki - Źródła Sanu
Tarnawa Niżna - Dźwiniacz Górny
Brenzberg - ścieżka
Krutyjówka - ścieżka
Tworylne i Krywe z Rajskiego
Terka - Studenne
Otaczarnia w Bukowcu
Rajskie - Studenne (most)
Przysłup - Krywe
Korbania z Bukowca
Korbania z Łopienki i Tyskowej
Suliła
Wola Michowa - Balnica szl. żółtym
Z Balnicy do Osadnego
Do Solinki z Żubraczego
Zwierzyń - Myczków
Tyskowa i Radziejowa ze Stężnicy
Lasumiła - najgrubsza jodła
Jodła k.Pszczelin - opis ścieżki
Stare Procisne, ścieżka
Dwernik - Procisne, ścieżka
Przez bieszczadzki las - ścieżka Nasiczne - Sękowiec
Kopalnia ropy Polana - Ostre
Holica z Ustianowej - ścieżka
Hylaty - ścieżka hist-przyrodnicza
Huczwice - ścieżka geologiczna
Komańcza - ścieżka dydaktyczna
Jawornik - ścieżka
Gminny szlak Baligród
Bukowy Dwór - ścieżka przyrodnicza
Po ekomuzeum w krainie bobrów
Dolina Potoku Zwór

Warto zobaczyć

Wodospady i kaskady
Jeziorka Duszatyńskie
Jeziorko Bobrowe
Sine Wiry
"Gołoborze" i dolina Rabskiego
Rezerwat "Przełom Osławy"
Rezerwat "Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku"
Torfowisko "Tarnawa"
Torfowisko "Wołosate"
Jaskinie w Nasicznem
Grota w Rosolinie
Rezerwat "Hulskie"
Młyn w Hulskiem
Pichurów - punkt widokowy
Przełęcz Wyżna - pkt. widokowy
Przełęcz Żebrak
Zagroda pokazowa żubrów
Mini-zoo w Lisznej i Myczkowcach
Kamień leski
Koziniec kamieniołom
Skałki Myczkowieckie
Kolejowy Smolnik
Ogród biblijny w Myczkowcach
Miniatury cerkwi Myczkowce
Entomo-zieleniec Myczkowce
MBL Sanok - skansen w Sanoku
Park miejski w Sanoku
Zielony domek w Ustrzykach G.
Muzeum Historii Bieszczad
Klasztor w Zagórzu
Droga krzyżowa w Zagórzu
Sanktuarium w Jasieniu
Ekomuzeum Hołe
Pomnik Tołhaja
Most podwieszany w Dwerniczku
XIX-wieczny most kolejki
Radoszyckie źródełko
- legenda o radoszyckim źródełku
Nowe pomniki przyrody w dolinie Osławy i Kalniczki
Góry Słonne
Rezerwat Sobień
Rezerwat "Polanki"
Góry Słonne - pkt. widokowy

Ski-tour

Hyrlata (1103 m) zimą
Matragona (990 m) zimą
Osina (963m n.p.m.)
Płasza, Kurników Beskid, Okrąglik

Rowerem

Trasy rowerowe

Samochodem

Trasy samochodowe
Stan dróg w Bieszczadach
Parkingi

Słowacja i Ukraina

Zalew Starina (Słowacja)

Projekt Rozłucz
Jasienica Zamkowa
Stara Sól
Bieszczady Wschodnie - relacja z wyjazdu 2005
Czarnohora, relacja z wyjazdu 2006

 

Serwis nasz i współpracujący z nami reklamodawcy
zbierają i przechowują tzw. pliki cookies zarówno do np. statystyk,
jak i w celach reklamowych. Korzystając z naszych stron bez zmiany ustawien przegladarki będą one zapisane w pamięci urządzenia. Przeglądając nasz serwis ZGADZASZ się na wykorzystywanie tych plików. Szczegółowe informacje na temat cookies
znajdują się w naszej Polityce prywatności

© Twoje Bieszczady 2001-2024