» Cerkwie drewniane | Cerkiew w Turzańsku

Cerkiew prawosławna p.w. św. Michała Archanioła w Turzańsku

Cerkiew p.w. św. Michała Archanioła w Turzańsku, znajduje się w środkowej części wsi, po lewej stronie drogi - jadąc od Rzepedzi. Jest to jedyna droga dojazdu, w Rzepedzi należy skręcić zgodnie z drogowskazem na Turzańsk. Po minięciu zakładów drzewnych i przejechaniu mostu na rzece zaczyna się Turzańsk. Tuż za mostem, po prawej stronie warto zwrócić uwagę na ciekawy krzyż przydrożny.

Cerkiew w Turzańsku, 2011
foto: P. Szechyński

Pierwsza cerkiew w Turzańsku wzmiankowana była w roku 1526. Stojąca tu dziś cerkiew pochodzi z lat 1801-1803, wzniesiona została jako greckokatolicka i była wówczas cerkwią parafialną. Jest to świątynia drewniana, trójdzielna, zaliczana do cerkwi łemkowskiej typu północno-wschodniego w wariancie bezwieżowym, szalowana pionowo deskami.

Wszystkie pomieszczenia cerkwi są jednakowej wysokości, prezbiterium zamknięte trójbocznie. Od północy i południa znajdują się dwie zakrystie, również trójbocznie zamknięte. Zakrystia południowa została dodana później niż północna, prawdopodobnie w roku 1836, była używana jako przechowalnia świec (parafianie nie musieli nosić ich z domu). W tym samym roku od strony zachodniej (na przedłużeniu babińca) dobudowano również przedsionek o konstrukcji słupowo-ramowej, datowanie pochodzi z daty umieszczonej na jednej z jego belek.

Dzwonnica oraz cerkiew w Turzańsku, 2012
foto: P. Szechyński

Cerkiew była odnawiana w roku 1898 oraz 1913, pokryto ją wówczas blachą. Dach budowli jest wielopołaciowy o wspólnej kalenicy. Zwieńczenie stanowią trzy baniaste wieżyczki na sygnaturkę z pozornymi latarniami, makowiczkami i kutymi krzyżami. Środkowa jest wyższa i większa od pozostałych. Nad obiema zakrystiami znajdują się dzwonowate hełmy zakończone również baniastymi wieżyczkami z pozorną latarnią.

W trzech głównych częściach cerkwi ośmiopolowe kopuły natomiowe, w pozostałych pomieszeniach stropy. Na zewnątrz znajduje się gzyms dwustrefowy - podokapowy i nadokienny. Wewnątrz ikonostas z początku XIXw. z ikonami autorstwa Josypa Bukowczyka. Część ikon została skradziona i zastąpiono je kopiami. W strefie ikon namiestnych znajdują się ikony MB i Chrystusa. Ikona św. Mikołaja i chramowa ikona św. Michała Archanioła znajdują się w ołtarzach bocznych. Przed ikonostasem stopień o bogatym zdobeniu. Nad ikonostasem namalowana jest panorama gór.

Cerkiew w Turzańsku - wieżyczka z pozorną latarnią, 2012
foto: P. Szechyński

Prestoł (stół ołtarzowy przykryty jedwabnym lub lnianym obrusem) za ikonostasem posiada baldachim. Chorągwie procesyjne ręcznie haftowane, jest ich tu kilkanaście. Polichromia z roku 1898 i 1913. Carskie wrota ażurowe z często spotykanym motywem winorośli. Ołtarze boczne mają charakter barokowy. Na parapecie chóru malowidło przedstawiające św. Olgę pouczającą św. Włodzimierza oraz Łemko siejący zboże.

Po roku 1947 cerkiew była użytkowana przez parafię rzymskokatolicką w Komańczy. 10 sierpnia 1961 została zamknięta (tzw. "akcja na cerkwie" i zaplombowana przez pracowników Urzędu Wojewódzkiego w Rzeszowie. W roku 1963 oddano ją w użytkowanie prawosławnym i taką też funkcję (filialnej cerkwi prawosławnej Parafii Opieki Matki Bożej w Komańczy) pełni do dziś.

Liczba wiernych kształtowała się następująco: w roku 1890 - 617, w 1918 - 887 i w roku 1938 - 796.

21 czerwca 2013 cerkiew w Turzańsku została wpisana na listę UNESCO.

Obok cerkwi (na zachód od niej) znajduje się trójkondygnacyjna drewniana dzwonnica datowana na rok 1817. Dzwonnica wkomponowana jest w ogrodzenie. Zwieńczona dachem z baniastym hełmem.

Po drugiej stronie cmentarz cerkiewny z kilkunastoma nagrobkami, w tym dwa datowane na koniec XIXw. Teren otoczony kamiennym murkiem. W części południowej krzyż z roku 1988 postawiony na 1000 lecie Chrztu Rusi oraz z 1938 - na 950 lecie.

Więcej zdjęć:

cerkiew w Turzańsku - galeria zdjęć
cmentarz cerkiewny w Turzańsku - galeria zdjęć

Literatura:

1. Kryciński S., Cerkwie w Bieszczadach, Warszawa 1995.
2. Brykowski R., Drewniana architektura cerkiewna w Polsce, na Słowacji i Rusi Zakarpackiej, Wrocław 1986.
3. Bańkosz R., Cerkwie Szlaku Ikon, Krosno 2007.
4. M. i A. Michniewscy, M. Duda: Cerkwie drewniane Karpat - Polska i Słowacja, Pruszków 2003.

Cerkiew w Turzańsku w letni poranek, 2012
foto: P. Szechyński

Cerkiew w Turzańsku w letni poranek, 2012
foto: P. Szechyński

Cerkiew w Turzańsku przed remontem, 2003
foto: P. Szechyński