...Twoje Bieszczady - serwis dla wszystkich którym Bieszczady w duszy grają...

Bieszczady


Terenwka w Bieszczadach

Bieszczady 4x4


Polecamy:

4x4 w Bieszczadach
Gospodarstwo Aleksa
Swobodne wycieczki
Chata Smerek
Werchowyna
Magiczne Bieszczady
Panorama Solina
Kolejowy Smolnik
Czadzie Sioło


Cerkwie i cmentarze

Cerkwie drewniane w Bieszczadach
Cerkwie murowane
Kapliczki w Bieszczadach
Dawne cmentarze, cerkwie i cerkwiska
Ikonostas
O ikonie słów kilka
Bojkowszczyzna Zachodnia. Ochrona zasobów kulturowych - działania praktyczne (pdf)

Cmentarze żydowskie (kirkuty)
Cmentarze ewangelickie Bandrów i Stebnik (Steinfels); cm. gr.kat. w Stebniku
Cmentarze wojskowe w Komańczy
Cmentarz wojskowy w Lesku

Kościół w Woli Michowej
Kościół w Komańczy

Obelisk UPA

Miejscowości

Baligród i okolice
Bóbrka
Buk k.Terki
Bystre k.Czarnej
Cisna i okolice
Czarna i okolice
Daszówka
Duszatyn
Dwernik i Dwerniczek
Glinne
Jankowce
Kalnica k.Baligrodu
Komańcza i okolice
- Mogiła - legenda
- drewniany kościółek
- klasztor Nazaretanek
Lutowiska
Łupków
Mików
Muczne
Myczkowce
Nasiczne
Olszanica
Orelec
Prełuki
Rajskie
Roztoki Górne
Rzepedź
Sękowiec i okolice
Serednie Małe
Smolnik nad Osławą
Solinka
Solina i okolice
- bieszczadzkie zapory
- tajemnica zatoki
Stefkowa
Terka
Uherce Mineralne
Ustjanowa
Ustrzyki Górne
Wetlina
Wola Matiaszowa
Wola Michowa
Wołosate
Zatwarnica
Zwierzyń

Dawne wsie

Balnica
Beniowa
Bereźnica Niżna
Bukowiec
Caryńskie
Choceń
Dydiowa
Dźwiniacz Górny
Hulskie
Huczwice
Jawornik
Jaworzec
Kamionki
Krywe
Łokieć
Łopienka
- rys historyczny Łopienki
- Chrystus Bieszczadzki
Łuh
Rabe k.Baligrodu
Rosolin
Ruskie
Sianki
Skorodne
Sokoliki
Sokołowa Wola
Studenne
Tarnawa Niżna i Wyżna
Tworylne
- Tworylczyk
Tyskowa
Zawój
Zubeńsko
Żurawin

» Cerkwie drewniane | Cerkiew w Smolniku n.Sanem

Cerkiew greckokatolicka w Smolniku n.Sanem, obecnie kościół rzymskokatolicki pw. Wniebowzięcia NMP

Cerkiew greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła w Smolniku nad Sanem, położona jest na wzgórzu ok. 300 metrów od szosy Ustrzyki Górne - Lutowiska. Przy szosie znajduje się tablica z oznakowanym dojazdem - 1200m "betonówką". Obiekt znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej.

Cerkiew w Smolniku nad Sanem Cerkiew w Smolniku, 2002
foto: P. Szechyński

Świątynia stoi samotnie pośród starodrzewiu, obok znajduje się cmentarz cerkiewny oraz grzebalny z zachowanymi kilkoma nagrobkami. Niegdyś obiekt ten znajdował się w centrum wsi a Smolnik stanowił jedną całość z Procisnem. Po przejściu frontu w 1944 roku wieś włączono do ZSRR. We wsi powstał kołchoz, mieszkańcy zaczęli odbudowywać swoje domy.

W 1951 roku Smolnik powrócił do Polski - bez mieszkańców, których przesiedlono do obwodu nikołajewskiego. Wszystkie domy rozebrano w latach 50 i 60 ubiegłego stulecia. Ocalała jedynie cerkiew. Obecny Smolnik znajduje się w kierunku północnym od ówczesnego w miejscu przysiółka Syhły, przy szosie do Lutowisk.

Cerkiew w Chrewcie Dla porównania - cerkiew w stylu bojkowskim w Chrewcie z 1670r. (wg innych źródeł z 1708r.) Rozebrana dopiero w latach 50 XXw. w związku z budową zbiornika solińskiego - byłaby najstarszą tego typu cerkwią w Polsce

"Pierwsza znana wzmianka potwierdzająca istnienie cerkwi w Smolniku pochodzi z końca lat 80. XVI w. i zawarta jest w rejestrze poborowym ziemi sanockiej z 1589 r.3 W dokumencie tym co prawda nie wymieniono jej expressis verbis lecz wspomniano o popostwie do którego należały grunty orne o areale 3/4 łana. Na tej podstawie można z całą pewnością stwierdzić, że funkcjonowanie popostwa musiało implikować istnienie cerkwi. Przypuszczać można, że tę pierwotną cerkiew smolnicką wzniesiono niedługo po powstaniu wsi i osadzeniu jej na prawie wołoskim, co miało miejsce w okresie po 1530 a przed 1580 r.4 Jak świadczy zapis w aktach powizytacyjnych dekanatu zatwarnickiego z 1795 r. drugą drewnianą świątynią w Smolniku była cerkiew powstała w 1602 r., a jej pierwszym parochem był Jan Hryniewiecki. Niektórzy autorzy przypuszczają, że właśnie z tą datą należy wiązać powstanie obecnie istniejącej cerkwi w Smolniku lecz wydaje się, że istniejące źródła nie pozwalają na wyciągnięcie tak śmiałych wniosków. Nie wiemy co było przyczyną zniszczenia pierwszego budynku cerkwi w Smolniku, ale domniemywać można, że mogło to być skutkiem przypadkowego pożaru, zniesienia budynku przez powódź lub innej klęski elementarnej. Ta druga cerkiew smolnicka podobnie jak kolejna została wzniesiona na obszarze dworskim centralnej części Procisnego, które początkowo stanowiło jedną gminę katastralną ze wsią Smolnik. Od początków swojego istnienia aż do 1697 r. cerkiew w Smolniku była świątynią prawosławną. Dopiero na skutek decyzji władyki przemyskiego Innocentego Winnickiego z 1697 r. cała prawosławna eparchia przemyska została włączona w struktury Kościoła unickiego. Odtąd cerkiew smolnicka funkcjonowała jako świątynia unicka (grekokatolicka)" (Gliwa M.)

Cerkiew w Smolniku Cerkiew greckokatolicka w Smolniku, 2005
foto: P. Szechyński

Drugą cerkiew spalili prawdopodobnie w roku 1672 Tatarzy. Obecny obiekt ulokowano jednak na nowym miejscu, na wzgórzu co miało zapewnić świątyni większe bezpieczeństwo względem rzeki (porzednie stały niżej, na obszarze dworskim Procisnego). Drewniany budynek został wzniesiony w stylu tzw. bojkowskim (archaicznym). Cerkwie tego typu znajdowały się dawniej jeszcze m.in. w Caryńskiem, Sokolikach, Stuposianch czy Chrewcie. Wszystkie zostały rozebrane lub zniszczone a obiekt w Smolniku jest jedynym zachowanym w Bieszczadach i jednym z trzech zachowanych w Polsce. Tym drugim jest cerkiew z Grąziowej stojąca w sanockim skansenie a trzecim cerkiew w Liskowatem. Budowę oficjalnie ukończono 1 sierpnia 1791 a świątynię konsekrowano w roku 1792.

Smolnicka cerkiew w stylu bojkowskim jest obiektem trójdzielnym (babiniec, nawa i prezbiterium) o konstrukcji zrębowej, osadzona na kamiennej podmurówce. Dachy nad sanktuarium, nawą i babińcem namiotowe z załomem, zwieńczone są tzw. makowicami. Nad sanktuarium i nawą znajdują się kopuły brogowe, zrębowe z załomem, natomiast nad babińcem sklepienie kolebkowe. Część środkowa - nawa - jest większa od babińca i prezbiterium. Wszystkie trzy części na planie kwadratu.

W latach 1890 - 1938 liczba wiernych przedstawiała się następująco:

Wierni i parochowie:

  • 1890r. - 368, paroch ks. Paweł Stukacz
  • 1918r. - 449, paroch ks. Joan Zając
  • 1938r. - 604, paroch ks. Wasyl Tryceckyj

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich z 1889 r., podaje liczbę wiernych greckokatolickich na poziomie 371 osób a ogółem ludność Smolnika jako 337 Rusinów, 160 Polaków, 26 Niemców i 1 osobę innej narodowości. Uposażenie ówczesnego kapelana wynosiło 43 morgi roli.

Cerkiew bojkowska w Smolniku Cerkiew bojkowska w Smolniku, 2013
foto: P. Szechyński

Cerkiew została odnowiona w roku 1921, wówczas pokryto ją blachą. Po ponownym włączeniu do Polski (1951) była opuszczona i nieużytkowana, co sprzyjało kradzieżom i dewastacji. Rozebrano także drewnianą dzwonnicę. W 1969 r. wyremontowany został dach - blachę zamieniono na gonty. Od lat 70 XXw. interesowała się nią parafia rzymskokatolicka w Lutowiskach celem przejęcia. Formalnie została jej przekazana w roku 1973 a w roku 1974 obiekt poświęcił biskup przemyski Ignacy Tokarczuk i od tego czasu pełni funkcję kościoła rzymskokatolickiego pw. Wniebowzięcia NMP (filia parafii w Lutowiskach). Msze święte w niedzielę o godzinie 9.30.

Wewnątrz zachowała się polichromia z XVIII wieku oraz obraz Wniebowzięcia Matki Boskiej z 1748r. Dwie ikony ze smolnickiej cerkwi znajdują się obecnie w Muzeum Sztuki Ukraińskiej w Lwowie: Zaśnięcie Marii Panny z 1547 roku oraz Matka Boska Hodegetria, również z okolic roku 1547. Ikony Apostołów z rzędu Deesis znajdują się w muzeum w Łańcucie, natomiast Przy cerkwi prowadzone są obecnie prace konserwatorsko-remontowe.

21 czerwca 2013 cerkiew w Smolniku nad Sanem została wpisana na listę UNESCO.

Cmentarz obok cerkwi w Smolniku Cmentarz obok cerkwi w Smolniku, 2005
foto: P. Szechyński

Obok cerkwi znajduje się niewielki cmentarz. Zachowało się zaledwie kilka dawnych nagrobków. Pierwotnie był tu cmentarz cerkiewny - z którego nie zachował się żaden nagrobek oraz cmentarz grzebalny. Od roku 1852 oba cmentarze połączone ze sobą zajmowały 28 arów. Przed 1890r. ich powierzchnia wzrosła do 40a. W Smolniku pochowany został m.in. ks. Józef Czyżyłowicz, proboszcz z Ożomli i dziekan w Sądowej Wiszni. Po roku 1951 cmentarz został opuszczony i sukcesywnie dewastowany. Ostatecznej dewastacji dokonano w latach 1980-1981. W 1982 roku jeden z nagrobkowych krzyży żeliwnych został przeniesiony do przysiółka Chmiela - Otryt Górny i umieszczony na drzewie przy ścieżce do Chaty Socjologa. W 1988 odnowiono trzy z czterech zachowanych nagrobków podczas obozu zorganizowanego przez Społeczną Komisję Opieki nad Zabytkami Sztuki Cerkiewnej przy ZG TOZ w Warszawie. Przy wejściu na teren świątyni drewniana, współczesna kapliczka.

opracowanie oraz zdjęcia: P. Szechyński

Literatura:

1. Gliwa M., "Na granicy światów. Cerkiew w Smolniku nad Sanem na tle losów mieszkańców Bieszczadów Zachodnich w XXw."
2. Kryciński S., "Cerkwie w Bieszczadach", Warszawa 1995.
3. Słownik Historyczno-Krajoznawczy Bieszczady - Gmina Lutowiska, Ustrzyki G. - Warszawa 1995.
4. Michniewscy M. i A., Duda M., "Cerkwie drewniane Karpat (Polska i Słowacja)", wyd. Rewasz, Pruszków 2003.
5. "Ukraińskie cerkwie drewniane, geneza i rozwój form", Lwów 1937.

Cerkiew bojkowska w Smolniku nad Sanem Cerkiew w Smolniku, 2016
foto: P. Szechyński
Cerkiew w Smolniku - schody Schodki do cerkwi, 2016
foto: P. Szechyński
Dzwonnica w Smolniku nad Sanem Współczesna dzwonnica, 2016
foto: P. Szechyński
Cerkiew bojkowska w Smolniku nad Sanem Cerkiew bojkowska w Smolniku, 2013
foto: P. Szechyński
Wnętrze cerkwi w Smolniku Wnętrze cerkwi w Smolniku, obecnie kościół rzymskokatolicki, 2013
foto: P. Szechyński
Wnętrze cerkwi w Smolniku, żyrandol z poroży Wnętrze cerkwi w Smolniku, obecnie kościół rzymskokatolicki, 2013
foto: P. Szechyński
Cmentarz w Smolniku - nagrobek z rozetą Cmentarz w Smolniku, nagrobek z rozetą z 1905 r., 2016
foto: P. Szechyński
Smolnik nad Sanem, jeden z zachowanych nagrobków Smolnik nad Sanem, jeden z zachowanych nagrobków na cmentarzu grzebalnym, 2013
foto: P. Szechyński

Kilka zdjęć z roku 2005:

Na zdjęciach od lewej: (1) widoczne opasanie cerkwi oraz dachy namiotowe z załomem,
(2) widoczna większa nawa, natomiast okapy dachowe umiejscowione są w jednym poziomie,
(3) prace remontowe, opasanie na rysiach,
(4) makowica zakończona krzyżem greckim,
(5) opasanie cerkwi, ściany powyżej opasania kryte gontem,
(6) drzwi

Więcej zdjęć cerkwi: Cerkiew w Smolniku n.Sanem - galeria zdjęć
zdjęcia cmentarza: Cmentarz w Smolniku n.Sanem - galeria zdjęć

Praktyczne

Kamera w Czaszynie

Schroniska
Schroniska PTSM
Bazy namiotowe i chatki
Harcerskie bazy i hoteliki
Noclegi

Mapa Bieszczady - wersja online
Mapy Bieszczadów - recenzje
Mapy wycinkowe - recenzje
Przewodniki
Ciekawe wydawnictwa

Szlaki turystyczne - opisy
Szlaki turystyczne - wykaz
Czasy przejść
Ścieżki przyrodnicze - wykaz
Regulamin BdPN
Punkty kasowe BdPN

Bieszczadzka Kolejka Leśna
Jazdy konne
Rejsy po Zalewie Solińskim
Wyciągi narciarskie
Muzea
Informacja turystyczna
Przewodnicy
Przewoźnicy (Bus)
Przejścia graniczne
Traperska przygoda - tabory

Warto wiedzieć

Z psem w Bieszczady
Zagroda pokazowa żubrów
Wędkarskie eldorado na Sanie
Park Gwiezdnego Nieba Bieszczady
Karpackie niebo
Sery w Bieszczadach
Wypał węgla drzewnego
Jaskinie
Snowgliding w Bieszczadach
Bieszczadzkie szybowiska
Bieszcz. Centrum Nordic Walking

Trochę historii
Podział (granice) Bieszczadów
Losy bieszczadzkiej ludności
Różne plany rozwoju Bieszczadów
Na wyniosłych połoninach BdPN
Nie tylko Wysokie
Sieć wodna
Geocaching

Fauna Bieszczadów
Flora Bieszczadów

Leśny Kompleks Promocyjny "Lasy Bieszczadzkie"

Ukraińska Powstańcza Armia
Karol Wojtyła w Bieszczadach
Bieszczady pół wieku temu
Bieszczady w filmie

Polowanie w Bieszczadach

Reportaże

Rozmaitości bieszczadzkie

Wyprawy piesze

Tarnica z Wołosatego
Halicz z Wołosatego
Bukowe Berdo z Mucznego
Krzemień
Szeroki Wierch
Połonina Caryńska
Połonina Wetlińska
Smerek (wieś) - Smerek - Połonina Wetlińska - Brzegi Górne
Cisna - Jasło - Smerek (wieś)
Przysłup - Jasło
Suche Rzeki - Smerek
Dwernik-Kamień
Pętla: Wetlina - Riaba Skała - Czerteż - Kremenaros - Rawki - Dział - Wetlina
Mała i Wielka Rawka z p. Wyżniańskiej
Ścieżka "Berehy Górne"
Chryszczata z Komańczy
Chryszczata z Jeziorka Bobrowego
Szlak Huczwice - Chryszczata
Wołosań z Żubraczego
Jaworne - Kołonice - Jabłonki
Krąglica
Hyrlata
Szlak graniczny Łupków - Balnica
Przełęcz nad Roztokami - Ruske
Przełęcz nad Roztokami - Okrąglik - Jasło
Jasło i Okrąglik ze Strzebowisk
Łopiennik
Ścieżka Jeleni Skok z Cisnej (wieża widokowa)
Opołonek i Kińczyk Bukowski
Ścieżka dendrologiczno-historyczna w Berehach
Przysłup Caryński z Bereżek
Bukowiec - Sianki - Źródła Sanu
Tarnawa Niżna - Dźwiniacz Górny
Brenzberg - ścieżka
Krutyjówka - ścieżka
Tworylne i Krywe z Rajskiego
Terka - Studenne
Otaczarnia w Bukowcu
Rajskie - Studenne (most)
Przysłup - Krywe
Korbania z Bukowca
Korbania z Łopienki i Tyskowej
Suliła
Wola Michowa - Balnica szl. żółtym
Z Balnicy do Osadnego
Do Solinki z Żubraczego
Zwierzyń - Myczków
Tyskowa i Radziejowa ze Stężnicy
Lasumiła - najgrubsza jodła
Jodła k.Pszczelin - opis ścieżki
Stare Procisne, ścieżka
Dwernik - Procisne, ścieżka
Przez bieszczadzki las - ścieżka Nasiczne - Sękowiec
Kopalnia ropy Polana - Ostre
Holica z Ustianowej - ścieżka
Hylaty - ścieżka hist-przyrodnicza
Huczwice - ścieżka geologiczna
Komańcza - ścieżka dydaktyczna
Jawornik - ścieżka
Gminny szlak Baligród
Bukowy Dwór - ścieżka przyrodnicza
Po ekomuzeum w krainie bobrów
Dolina Potoku Zwór

Warto zobaczyć

Wodospady i kaskady
Jeziorka Duszatyńskie
Jeziorko Bobrowe
Sine Wiry
"Gołoborze" i dolina Rabskiego
Rezerwat "Przełom Osławy"
Rezerwat "Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku"
Torfowisko "Tarnawa"
Torfowisko "Wołosate"
Jaskinie w Nasicznem
Grota w Rosolinie
Rezerwat "Hulskie"
Młyn w Hulskiem
Pichurów - punkt widokowy
Przełęcz Wyżna - pkt. widokowy
Przełęcz Żebrak
Zagroda pokazowa żubrów
Mini-zoo w Lisznej i Myczkowcach
Kamień leski
Koziniec kamieniołom
Skałki Myczkowieckie
Kolejowy Smolnik
Ogród biblijny w Myczkowcach
Miniatury cerkwi Myczkowce
Entomo-zieleniec Myczkowce
MBL Sanok - skansen w Sanoku
Park miejski w Sanoku
Zielony domek w Ustrzykach G.
Muzeum Historii Bieszczad
Klasztor w Zagórzu
Droga krzyżowa w Zagórzu
Sanktuarium w Jasieniu
Ekomuzeum Hołe
Pomnik Tołhaja
Most podwieszany w Dwerniczku
XIX-wieczny most kolejki
Radoszyckie źródełko
- legenda o radoszyckim źródełku
Nowe pomniki przyrody w dolinie Osławy i Kalniczki
Góry Słonne
Rezerwat Sobień
Rezerwat "Polanki"
Góry Słonne - pkt. widokowy

Ski-tour

Hyrlata (1103 m) zimą
Matragona (990 m) zimą
Osina (963m n.p.m.)
Płasza, Kurników Beskid, Okrąglik

Rowerem

Trasy rowerowe

Samochodem

Trasy samochodowe
Stan dróg w Bieszczadach
Parkingi

Słowacja i Ukraina

Zalew Starina (Słowacja)

Projekt Rozłucz
Jasienica Zamkowa
Stara Sól
Bieszczady Wschodnie - relacja z wyjazdu 2005
Czarnohora, relacja z wyjazdu 2006

 

Serwis nasz i współpracujący z nami reklamodawcy
zbierają i przechowują tzw. pliki cookies zarówno do np. statystyk,
jak i w celach reklamowych. Korzystając z naszych stron bez zmiany ustawien przegladarki będą one zapisane w pamięci urządzenia. Przeglądając nasz serwis ZGADZASZ się na wykorzystywanie tych plików. Szczegółowe informacje na temat cookies
znajdują się w naszej Polityce prywatności

© Twoje Bieszczady 2001-2024