...Twoje Bieszczady - serwis dla wszystkich którym Bieszczady w duszy grają...

Bieszczady


Terenwka w Bieszczadach

Bieszczady 4x4


Polecamy:

4x4 w Bieszczadach
Gospodarstwo Aleksa
Swobodne wycieczki
Chata Smerek
Werchowyna
Magiczne Bieszczady
Panorama Solina
Kolejowy Smolnik
Czadzie Sioło


Cerkwie i cmentarze

Cerkwie drewniane w Bieszczadach
Cerkwie murowane
Kapliczki w Bieszczadach
Dawne cmentarze, cerkwie i cerkwiska
Ikonostas
O ikonie słów kilka
Bojkowszczyzna Zachodnia. Ochrona zasobów kulturowych - działania praktyczne (pdf)

Cmentarze żydowskie (kirkuty)
Cmentarze ewangelickie Bandrów i Stebnik (Steinfels); cm. gr.kat. w Stebniku
Cmentarze wojskowe w Komańczy
Cmentarz wojskowy w Lesku

Kościół w Woli Michowej
Kościół w Komańczy

Obelisk UPA

Miejscowości

Baligród i okolice
Bóbrka
Buk k.Terki
Bystre k.Czarnej
Cisna i okolice
Czarna i okolice
Daszówka
Duszatyn
Dwernik i Dwerniczek
Glinne
Jankowce
Kalnica k.Baligrodu
Komańcza i okolice
- Mogiła - legenda
- drewniany kościółek
- klasztor Nazaretanek
Lutowiska
Łupków
Mików
Muczne
Myczkowce
Nasiczne
Olszanica
Orelec
Prełuki
Rajskie
Roztoki Górne
Rzepedź
Sękowiec i okolice
Serednie Małe
Smolnik nad Osławą
Solinka
Solina i okolice
- bieszczadzkie zapory
- tajemnica zatoki
Stefkowa
Terka
Uherce Mineralne
Ustjanowa
Ustrzyki Górne
Wetlina
Wola Matiaszowa
Wola Michowa
Wołosate
Zatwarnica
Zwierzyń

Dawne wsie

Balnica
Beniowa
Bereźnica Niżna
Bukowiec
Caryńskie
Choceń
Dydiowa
Dźwiniacz Górny
Hulskie
Huczwice
Jawornik
Jaworzec
Kamionki
Krywe
Łokieć
Łopienka
- rys historyczny Łopienki
- Chrystus Bieszczadzki
Łuh
Rabe k.Baligrodu
Rosolin
Ruskie
Sianki
Skorodne
Sokoliki
Sokołowa Wola
Studenne
Tarnawa Niżna i Wyżna
Tworylne
- Tworylczyk
Tyskowa
Zawój
Zubeńsko
Żurawin

» Cerkwie drewniane | Cerkiew w Bystrem

Cerkiew greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła w Bystrem

Cerkiew w Bystrem k.Czarnej znajduje się przy końcu wsi w kierunku północnym. Dojazd przez Czarną Górną i Lipie - dalej zgodnie ze znakami Szlaku Architektury Drewnianej. Po drodze warto zwrócić uwagę na krzyże przydrożne oraz zachowane tu i ówdzie przykłady starszej zabudowy wsi.

Cerkiew w Bystrem Cerkiew w Bystrem
foto: T. Ostrowski

Obiekt znajduje się po prawej stronie drogi, otoczony jest starodrzewiem. Teren częściowo ogrodzony, przed cerkwią okazała - murowana - dzwonnica parawanowa z 1939 roku.

Pierwsza cerkiew w Bystrem została wybudowana około roku 1607, następną zbudowano w roku 1681. Istniała do końca XIX wieku.

Obecna cerkiew powstała w latach 1901-1902 i przyjęła wezwanie (podobnie jak poprzednie) św. Michała Archanioła. Projektantem cerkwi był prawdopodobnie lwowski architekt Wasyl Nahirny. Zaprojektował również podobne cerkwie w Lipiu oraz Lutowiskach (obydwie obecnie nie istnieją).

Cerkiew w Bystrem Cerkiew w Bystrem, 2003
foto: P. Szechyński

Jest to budowla drewniana, osadzona na podmurówce z kamienia łamanego, orientowana (prezbiterium skierowane ku wschodowi), trójdzielna, o konstrukcji zrębowej. Zaliczana jest do tzw. narodowego stylu ukraińskiego, który nawiązuje do cerkwi huculskich. Główne cechy cerkwi tego typu to: rozmieszczenie na planie krzyża greckiego (ale też cerkwie trójdzielne na planie podłużnym) i jedna lub trzy kopuły główne. W Bieszczadach zachowały się do dziś cztery takie obiekty, oprócz Bystrego są to Chmiel, Hoszów i Hoszowczyk.

Cerkiew w Bystrem Opasanie cerkwi wsparte na wystających belkach zrębu

Prezbiterium cerkwi zamknięte jest trójbocznie, posiada 2 zakrystie - północna i południową. Nawa na planie prostokąta, babiniec (przednawie) kwadratowy, trzy kopuły główne (na osi podłużnej) na ośmiobocznych tamburach* oraz dwie boczne nad przybudówkami przylegającymi do nawy (niektóre źródła wymieniają je jako kryłosy, jednak nie są to typowe kryłosy) - wszystkie zwieńczone latarniami pozornymi, hełmami i krzyżami. Cerkiew kryta jest blachą - pierwotnie gontem. Całość obiega opasanie na rysiach (rysie - ozdobne, wystające belki zrębu).

Liczba wiernych przed II wojną światową kształtowała się następująco:

- rok 1890 - 467
- rok 1918 - 501
- rok 1938 - 697

Cerkiew w Bystrem Cerkiew w Bystrem w roku 2010
foto: P. Szechyński

Greckokatolicka cerkiew filialna pw. św. Michała Archanioła należała do dekanatu żukowskiego, była filią parafii w Michniowcu. Została opuszczona w roku 1951, kiedy to tereny te wróciły do Polski w ramach wymiany z ZSRR. Przez krótki czas nowi mieszkańcy użytkowali ją jako kościół rzymskokatolicki, odbyło się kilka mszy. Nie zaakceptowały tego ówczesne władze i obiekt został zamknięty.

Cerkiew w Bystrem, wnętrze Cerkiew w Bystrem, 2023
foto: M. Piela

Cerkiew zachowała się do dnia dzisiejszego w dużej mierze dzięki powstałemu w roku 1985 Bieszczadzkiemu Oddziałowi Towarzystwa Opieki nad Zabytkami. Jego celem było m.in. ratowanie niszczejącej bystrzańskiej cerkwi. Zabiegi i starania o rozpoczęcie remontu zaczęły się już w roku 1983. Wówczas uporządkowano m.in. wnętrze cerkwi, zabepieczono przedmioty wyposażenia (te, które jeszcze się ostały) oraz zorganozowano stałą ekspozycję fotograficzną, która dotyczyła zabytków cerkiewnych.

W roku 1991 występowały w cerkwi zespoły z Ukrainy, natomiast w roku 1993 odbył się tu Festiwal Kultury Karpackiej. Rok 1993 to również zabepieczenie dachu świątyni oraz remont cerkiewnej dzwonnicy. Środki na ten cel w wysokości 30mln złotych (przed denominacją) przekazał Wojewódzki Konserwator Zabytków, natomiast prace remontowe prowadziła firma S. Potomskiego z Ustrzyk Dolnych.

Cerkiew w Bystrem, wnętrze Cerkiew w Bystrem, 2023
foto: M. Piela

W roku 1994 cerkiew w Bystrem została wciągnięta do programu prac interwencyjnych "Zabytki cerkiewne" - śrdoki na ten cel przeznaczył Generalny Konserwator Zabytków. Po licznych apelach Oddziału Bieszczadzkiego do Wojewódzkiego oraz Generalnego Konserwatora zabytków, przyznano na remont cerkwi 300mln złotych (przed denominacją). Końcem lipca 1994 roku do Bystrego przyjechał przewodniczący Komisji Opieki nad Zabytkami Sztuki Cerkiewnej celem omówienia zakresu prac. Remontu podjęła się firma Jetika z Krosna. Obiekt przekazano do remontu 24.08.1994. Podczas prowadzonych prac wymieniona została w całości blacha z pokrycia kopuły i dachu nad prezbiterium, wymieniono obicie deskowe, zakonserwowano okna i krzyż na kopule, co pozwoliło zlikwidować przecieki nad ikonostasem.

Cerkiew w Bystrem, wnętrze Cerkiew w Bystrem, 2023
foto: M. Piela

Większość wyposażenia świątyni udało się uratować.

W 1962 roku wywieziono go do Łańcuta, gdzie obecnie jest udostępnione zwiedzającym w muzeum, są to m.in. ikony: Wniebowstąpienie, Chrzest Chrystusa, Matka Boska Eleusa, Ukrzyżowanie - wszystkie z XVIII wieku, św. Mikołaj - z XIXw., obrazy: Matka Boska Leżajska i Jan Chrzciciel - obie XIXw., figury: Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz anioła - XIXw., krzyże (ręczny i stojący) z XVIII wieku oraz krucyfiks, feretron** i palka*** z XIX wieku. Wewnątrz cerkwi zachowała się do dziś uszkodzona rama ikonostasu. Obiektem nadal opiekuje się Bieszczadzki Oddział TonZ.

Cerkiew w Bystrem, wnętrze Cerkiew w Bystrem
foto: M. Piela

W roku 2012 zawiązała się społeczna inicjatywa ratowania cerkwi, której celem jest wsparcie działań Bieszczadzkiego Oddziału Towarzystwa Opieki nad Zabytkami. Wiosną 2011 wniosek o dotację na remont cerkwi złożył Starosta Powiatu Bieszczadzkiego (przedstawiciel Skarbu Państwa) do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Pomimo, że zostały wówczas przyznane pieniądze w kwocie 70 tys. zł, okazało się że z powodów proceduralnych nie mogą zostać wykorzystane. W lipcu 2011 BO TOnZ wystąpił o przejęcie cerkwi na własność (nastąpiło to miesiąc później), sądząc że pieniądze na remont będą. Niestety. W roku 2013 Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków przeznaczył 70.000 zł na rzecz renowacji części obiektu. Na wiosnę 2013 r. podobna dotacja wyniosła 40.000 zł (remont na kopułach, wymiana daszku okapowego, gzymsów podokapowych oraz szalunku). Obecnie trwa remont i zabezpieczanie świątyni.

Naprzeciw cerkwi znajduje się niewielki cmentarz z zachowanymi kilkunastoma nagrobkami. Zachowało się tu 13 nagrobków - 2 piaskowcowe, 8 zakończonych krzyżami żeliwnymi, 2 bez krzyży i jeden krzyż żeliwny. Więcej: cmentarz w Bystrem

Na zdjęciach (rok 2003): cerkiew w Bystrem. Zdjęcie 3 (górny rząd) - krzyż wieńczący jeden z nagrobków. Zdjęcie 4 (dolny rząd) - rysie, czyli ozdobne, wystające belki zrębu o różnej długości na których opiera się opasanie (daszek); stąd określenie "opasanie na rysiach".

Więcej zdjęć: cerkiew w Bystrem - zdjęcia

opracowanie: P. Szechyński

* tambur (od bębna) - oznacza fragment budowli w kształcie walca (w architekturze murowanej). W cerkwiach drewnianych nazywa się tak ośmioboczne konstrukcje na których osadzone są drewniane kopuły,
** feretron to malowany obustronnie obraz (lub rzeźba) używany podczas procesji. Na ogół w dolnej części ramy znajdują się otwory na drążki umożliwiające jego niesienie.
*** palka to kwadratowy, podwójny kawałek płótna, służący do przykrycia kielicha, aby chronił jego zawartość.

Literatura:

1. Michniewscy M i A., Duda M., Cerkwie drewniane Karpat - Polska i Słowacja, Pruszków 2003.
2. Kryciński S., Cerkwie w Bieszczadach, Warszawa 1991.
3. Michniewska M., Drewniane cerkwie w Karpatach (skrypt).
4. Remont cerkwi w Bystrem, Bieszczad nr 1, Michniowiec 1993.
5. Augustyn B., Remont cerkwi w Bystrem, Bieszczad nr 2, Michniowiec 1994.

cerkiew w Bystrem Cerkiew w Bystrem, 2023
foto: M. Piela
cerkiew w Bystrem Cerkiew w Bystrem, 2023
foto: M. Piela
cerkiew w Bystrem, wnętrze Cerkiew w Bystrem, 2023
foto: M. Piela
cerkiew w Bystrem Cerkiew w Bystrem, 2016
foto: P. Szechyński
cerkiew w Bystrem Cerkiew w Bystrem, 2010
foto: P. Szechyński
cerkiew w Bystrem Cerkiew w Bystrem, 2010
foto: P. Szechyński
dzwonnica w Bystrem Dzwonnica przy cerkwi w Bystrem, 2010
foto: P. Szechyński
Praktyczne

Kamera w Czaszynie

Schroniska
Schroniska PTSM
Bazy namiotowe i chatki
Harcerskie bazy i hoteliki
Noclegi

Mapa Bieszczady - wersja online
Mapy Bieszczadów - recenzje
Mapy wycinkowe - recenzje
Przewodniki
Ciekawe wydawnictwa

Szlaki turystyczne - opisy
Szlaki turystyczne - wykaz
Czasy przejść
Ścieżki przyrodnicze - wykaz
Regulamin BdPN
Punkty kasowe BdPN

Bieszczadzka Kolejka Leśna
Jazdy konne
Rejsy po Zalewie Solińskim
Wyciągi narciarskie
Muzea
Informacja turystyczna
Przewodnicy
Przewoźnicy (Bus)
Przejścia graniczne
Traperska przygoda - tabory

Warto wiedzieć

Z psem w Bieszczady
Zagroda pokazowa żubrów
Wędkarskie eldorado na Sanie
Park Gwiezdnego Nieba Bieszczady
Karpackie niebo
Sery w Bieszczadach
Wypał węgla drzewnego
Jaskinie
Snowgliding w Bieszczadach
Bieszczadzkie szybowiska
Bieszcz. Centrum Nordic Walking

Trochę historii
Podział (granice) Bieszczadów
Losy bieszczadzkiej ludności
Różne plany rozwoju Bieszczadów
Na wyniosłych połoninach BdPN
Nie tylko Wysokie
Sieć wodna
Geocaching

Fauna Bieszczadów
Flora Bieszczadów

Leśny Kompleks Promocyjny "Lasy Bieszczadzkie"

Ukraińska Powstańcza Armia
Karol Wojtyła w Bieszczadach
Bieszczady pół wieku temu
Bieszczady w filmie

Polowanie w Bieszczadach

Reportaże

Rozmaitości bieszczadzkie

Wyprawy piesze

Tarnica z Wołosatego
Halicz z Wołosatego
Bukowe Berdo z Mucznego
Krzemień
Szeroki Wierch
Połonina Caryńska
Połonina Wetlińska
Smerek (wieś) - Smerek - Połonina Wetlińska - Brzegi Górne
Cisna - Jasło - Smerek (wieś)
Przysłup - Jasło
Suche Rzeki - Smerek
Dwernik-Kamień
Pętla: Wetlina - Riaba Skała - Czerteż - Kremenaros - Rawki - Dział - Wetlina
Mała i Wielka Rawka z p. Wyżniańskiej
Ścieżka "Berehy Górne"
Chryszczata z Komańczy
Chryszczata z Jeziorka Bobrowego
Szlak Huczwice - Chryszczata
Wołosań z Żubraczego
Jaworne - Kołonice - Jabłonki
Krąglica
Hyrlata
Szlak graniczny Łupków - Balnica
Przełęcz nad Roztokami - Ruske
Przełęcz nad Roztokami - Okrąglik - Jasło
Jasło i Okrąglik ze Strzebowisk
Łopiennik
Ścieżka Jeleni Skok z Cisnej (wieża widokowa)
Opołonek i Kińczyk Bukowski
Ścieżka dendrologiczno-historyczna w Berehach
Przysłup Caryński z Bereżek
Bukowiec - Sianki - Źródła Sanu
Tarnawa Niżna - Dźwiniacz Górny
Brenzberg - ścieżka
Krutyjówka - ścieżka
Tworylne i Krywe z Rajskiego
Terka - Studenne
Otaczarnia w Bukowcu
Rajskie - Studenne (most)
Przysłup - Krywe
Korbania z Bukowca
Korbania z Łopienki i Tyskowej
Suliła
Wola Michowa - Balnica szl. żółtym
Z Balnicy do Osadnego
Do Solinki z Żubraczego
Zwierzyń - Myczków
Tyskowa i Radziejowa ze Stężnicy
Lasumiła - najgrubsza jodła
Jodła k.Pszczelin - opis ścieżki
Stare Procisne, ścieżka
Dwernik - Procisne, ścieżka
Przez bieszczadzki las - ścieżka Nasiczne - Sękowiec
Kopalnia ropy Polana - Ostre
Holica z Ustianowej - ścieżka
Hylaty - ścieżka hist-przyrodnicza
Huczwice - ścieżka geologiczna
Komańcza - ścieżka dydaktyczna
Jawornik - ścieżka
Gminny szlak Baligród
Bukowy Dwór - ścieżka przyrodnicza
Po ekomuzeum w krainie bobrów
Dolina Potoku Zwór

Warto zobaczyć

Wodospady i kaskady
Jeziorka Duszatyńskie
Jeziorko Bobrowe
Sine Wiry
"Gołoborze" i dolina Rabskiego
Rezerwat "Przełom Osławy"
Rezerwat "Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku"
Torfowisko "Tarnawa"
Torfowisko "Wołosate"
Jaskinie w Nasicznem
Grota w Rosolinie
Rezerwat "Hulskie"
Młyn w Hulskiem
Pichurów - punkt widokowy
Przełęcz Wyżna - pkt. widokowy
Przełęcz Żebrak
Zagroda pokazowa żubrów
Mini-zoo w Lisznej i Myczkowcach
Kamień leski
Koziniec kamieniołom
Skałki Myczkowieckie
Kolejowy Smolnik
Ogród biblijny w Myczkowcach
Miniatury cerkwi Myczkowce
Entomo-zieleniec Myczkowce
MBL Sanok - skansen w Sanoku
Park miejski w Sanoku
Zielony domek w Ustrzykach G.
Muzeum Historii Bieszczad
Klasztor w Zagórzu
Droga krzyżowa w Zagórzu
Sanktuarium w Jasieniu
Ekomuzeum Hołe
Pomnik Tołhaja
Most podwieszany w Dwerniczku
XIX-wieczny most kolejki
Radoszyckie źródełko
- legenda o radoszyckim źródełku
Nowe pomniki przyrody w dolinie Osławy i Kalniczki
Góry Słonne
Rezerwat Sobień
Rezerwat "Polanki"
Góry Słonne - pkt. widokowy

Ski-tour

Hyrlata (1103 m) zimą
Matragona (990 m) zimą
Osina (963m n.p.m.)
Płasza, Kurników Beskid, Okrąglik

Rowerem

Trasy rowerowe

Samochodem

Trasy samochodowe
Stan dróg w Bieszczadach
Parkingi

Słowacja i Ukraina

Zalew Starina (Słowacja)

Projekt Rozłucz
Jasienica Zamkowa
Stara Sól
Bieszczady Wschodnie - relacja z wyjazdu 2005
Czarnohora, relacja z wyjazdu 2006


Serwis nasz i współpracujący z nami reklamodawcy
zbierają i przechowują tzw. pliki cookies zarówno do np. statystyk,
jak i w celach reklamowych. Korzystając z naszych stron bez zmiany ustawien przegladarki będą one zapisane w pamięci urządzenia. Przeglądając nasz serwis ZGADZASZ się na wykorzystywanie tych plików. Szczegółowe informacje na temat cookies
znajdują się w naszej Polityce prywatności

© Twoje Bieszczady 2001-2024