» Trasy samochodowe | Zabytki Pogórza

Szlakiem zabytków architektury po Pogórzu Bieszczadów

Proponowana trasa krajoznawcza prowadzi przez Wschodniobeskidzki Obszar Chronionego Krajobrazu malowniczymi dolinami rzek i potoków w sąsiedztwie Jeziora Solińskiego i pozwala na szybkie poznanie podczas wycieczki samochodowej lub rowerowej najcenniejszych - ocalałych po ostatniej wojnie - zabytków architektury drewnianej bądź murowanej. Nasz krótki opis zawiera jedynie ich wyszczególnienie (bez kapliczek przydrożnych), natomiast bliższe informacje zawarte są w t. I, z. 2 Katalogu zabytków sztuki w Polsce PAN z 1982 r. lub w przewodnikach regionalnych. Podczas tej wycieczki będziemy mogli podziwiać cenne pamiątki przeszłości po współżyjących z sobą zgodnie przez stulecia cywilizacjach wschodu i zachodu, tj. bizantyjskiej i łacińskiej. Wskutek deportacji dawnych mieszkańców tych ziem po 1945 r. z krajobrazu Bieszczadów zniknęło wiele bezcennych zabytków przeszłości. Zachęcamy do poznania tych ocalałych.

Cerkiew w Michniowcu
foto: Tomasz Ostrowski

Lesko - murowany późnogotycki rzymskokatolicki kościół parafialny p.w. nawiedzenia NMP z ok. 1530 r. z późnobarokowym wnętrzem z poł. XVIII w., murowany zamek Kmitów z lat 1538-1555, kilkakrotnie remontowany i rozbudowywany, dawna synagoga z pocz. XVIII w.

Hoczew - murowany barokowy rzymskokatolicki kościół par. p.w. św. Anny z 2 ćw. XVIII w. konsekrowany w 1745 r., otoczony murem o kształcie ośmioboku z 4 kapliczkami, dzwonnicą od wschodu i bramą od zach. z późnobarokowym wyposażeniem wnętrza). Na rozdrożu dróg prywatny warsztat rzeźbiarski z galerią artysty Zdzisława Pękalskiego.

Średnia Wieś - jednonawowy drewniany kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP z 2 poł. XVI w. wykonany w konstrukcji zrębowej i wzmiankowany w 1607 r. z polichromią z I poł. XVIII w. z późnobarokowymi ołtarzami, obok resztki parku dworskiego.

Bereska - murowany rzymskokatolicki kościół filialny z I poł. XIX w. wzniesiony wówczas jako kaplica unicka, rozbudowany w 1970r., ruina murowanej trójdzielnej cerkwi unickiej p.w. Przemienienia Pańskiego z 1868 r., odnawianej w 1920r., resztki parku podworskiego.

Bereźnica Wyżna - drewniana dawna filialna cerkiew unicka p.w. św. Mikołaja Cudotwórcy fundacji Mikołaja Krajewskiego z 1839 r., obecnie rzymskokatolicki kościół fil. p.w. Matki Boskiej. We wnętrzu duża część ikonostasu z ikonami z XVII w., polichromią i cmentarzem obok cerkwi.

Myczków - murowany neogotycki jednonawowy kościół murowany z 1900r. z dwu wieżową fasadą i murowana dwudzielna unicka cerkiew z 1900 r. z wieżą w fasadzie, obie budowle z fundacji Jana Nepomucena Zatorskiego, właściciela wsi.

Cerkiew w Polańczyku
foto: P. Szechyński

Polańczyk - murowana cerkiew unicka p.w. św. Paraskiewy z 1907 r. użytkowana dziś jako rzymskokatolicki kościół par. p.w. Matki Boskiej Królowej Polski. Wyposażenie wnętrza przeniesione zostało z cerkwi w Łopience. W ołtarzu głównym znajduje się ikona Matki Bożej z Dzieciątkiem (kopia obrazu z Werchraty-Krechowa k. Żółkwi) z 1 poł. XVIII w. wzmiankowana w 1756 r. Dziś jest tutaj sanktuarium Matki Bożej. Obok murowana parawanowa dzwonnica z 1863r.

Górzanka - drewniana trójdzielna unicka cerkiew p.w. św. Paraskiewy z 1838 r. konstrukcji zrębowej z fundacji Piotra Glajzera, dziedzica wsi położona w otoczeniu pomnikowych dębów. Wewnątrz ikonostas z większością ikon. Dziś rzymskokatolicki kościół parafialny.

Polana - drewniana dwudzielna unicka cerkiew p.w. św. Mikołaja Cudotwórcy z 1790 r. z polichromią z 1937 r., użytkowana od 1970 r. jako rzymskokatolicki kościół parafialny.

Czarna - drewniana trójdzielna unicka cerkiew par. p.w. św. Dymitra Męczennika z 1834 r. z ikonostasem cofniętym na ścianę i zabytkowym wyposażeniem z XIX w., dziś rzymsko-kat. kościół par. p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego.)

Michniowiec - drewniana trójdzielna cerkiew unicka p.w. Narodzenia NMP z 1863 r. wzniesiona w konstrukcji zrębowej z nawą na rzucie ośmioboku z dzwonnicą z 1904 r.

Cerkiew w Żłobku (Żołobku) z 1830r.
foto: P. Szechyński

Żłobek - drewniana dwudzielna unicka cerkiew fil. p.w. Narodzenia NMP z 1830 r. wykonana w konstrukcji zrębowej i obita gontem, dziś rzymsko-kat. kościół fil.

Rabe - drewniana unicka cerkiew p.w. z 1858 r.

Hoszów - drewniana cerkiew greckokatolicka p.w. z lat 1900-1925 wzniesiona w tzw. narodowym stylu ukraińskim.

Bandrów - unikalna zabudowa wsi z drewnianymi domami konstrukcji zrębowej węgłowanymi na obłap lub jaskółczy ogon - rzadkość w Bieszczadach, drewniana cerkiew greckokatolicka p.w. św. Michała Archanioła z 1825 r. (przeniesiona w 1974 r. z Jasienia.

Cerkiew w Hoszowie
foto: P. Szechyński

Jasień - murowany rzymskokatolicki kościół par. z 2 ćw. XVIII w. z dzwonnicą kościelną i z barokowym wystrojem wnętrza, a także cenną ikoną Matki Bożej z Rudek z I poł. XVI w. - dziś sanktuarium Matki Bożej.

Ustrzyki Dolne - murowana dwudzielna greckokatolicka cerkiew par. p.w. Zaśnięcia NMP z 1847 r. z murowaną z kamienia dzwonnicą obok, neogotycki kościół murowany p.w. Matki Boskiej Królowej Polski z lat 1909-11 z ikoną Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 2 poł. XVII w., kirkut ze stellami nagrobnymi z napisami hebrajskimi i płaskorzeźbami z XIX-XX w.

Równia - najciekawsza na trasie drewniana trójdzielna dawna cerkiew greckokatolicka p.w. Matki Boskiej Opieki z 1700-1750 r. wzniesiona w konstrukcji zrębowej i nakryta wyjątkowo pięknymi kopułami podbitymi gontem.

Cerkiew w Równi
foto: P. Szechyński

Ustjanowa - drewniana trójdzielna cerkiew greckokatolicka p.w. św. Paraskiewy z 1791 r. w konstrukcji zrębowej z dachami krytymi gontem, od 1971 r. kościół rzymsko-kat. p.w. NMP.

Łobozew - we wsi jednonawowy kościół drewniany konstrukcji zrębowej z poł. XIX w. p.w. Najświętszego Serca Jezusa, murowany dwór Leszczyńskich z końca XIX w. otoczony pozostałościami dawnego parku dworskiego.

Bóbrka - murowana cerkiew greckokatolicka z 1937 r., wykończona w latach 1970-73 jako rzymskokatolicki kościół parafialny p.w. Serca Jezusa, w pobliżu greckokatolicka kapliczka murowana z 1 poł. XIX wieku.

Orelec - drewniana cerkiew greckokatolicka p.w. Narodzenia św. Anny z ok. 1740 r. konstrukcji zrębowej użytkowana dziś jako fil. kościół rzymsko-kat. p.w. św. Józefa, w odl. 1 km pomnik przyrody "Kamień w Orelcu".

Uherce - murowany barokowy rzymskokatolicki kościół parafialny z 1757 r. z wolnostojącą dzwonnicą otoczony unikalnym murem obronnym z otworami strzelniczymi, obok dwór murowany z 1830 r. z resztkami drzew po dawnym parku podworskim.

Myczkowce - murowana greckokatolicka cerkiew fil. p.w. św. Jerzego z 1910-12 r., dziś rzymskokatolicki kościół par. p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej., obok ruiny spichlerza dworskiego z I poł. XIX w.

Zwierzyń - murowana cerkiew fil. greckokatolicka p.w. Zmartwychwstania Chrystusa z 1750 - 1799 r.., dziś rzymsko-kat. kościół fil. p.w. św. Jana Chrzciciela, drewniany dom nr. 18 w konstrukcji zrębowej z poł. XIX w., cmentarz obok cerkwi z nagrobkiem malarza Antoniego Stroińskiego, właściciela wsi w poł. XIX w.

Glinne - na średniowiecznym kurhanie przy drodze do przysiółka Kostryń znajduje się oryginalna kapliczka słupowa z XVII-XVIII w., nieco dalej przy szosie pomnik przyrody "Kamień Leski", o którym A. Fredro napisał "Bajendę, albo opowieść o Kamieniu nad Liskiem".

Lesko - z Glinnego do miasta można przejechać rowerem przez źródełka za znakami zielonego szlaku pieszego górskiego prowadzącego z Krysowej (BPN) do Zagórza.

Stanisław Orłowski - Stowarzyszenie Przewodników Turystycznych "Karpaty"