...Twoje Bieszczady - serwis dla wszystkich którym Bieszczady w duszy grają...

Bieszczady


Terenwka w Bieszczadach

Bieszczady 4x4


Polecamy:

Gospodarstwo Aleksa
Chata Smerek
Magiczne Bieszczady
Werchowyna
Panorama Solina
Kolejowy Smolnik
Czadzie Sioło
4x4 w Bieszczadach


Cerkwie i cmentarze

Cerkwie drewniane w Bieszczadach
Cerkwie murowane
Kapliczki w Bieszczadach
Dawne cmentarze, cerkwie i cerkwiska
Ikonostas
O ikonie słów kilka
Bojkowszczyzna Zachodnia. Ochrona zasobów kulturowych - działania praktyczne (pdf)

Cmentarze żydowskie (kirkuty)
Cmentarze ewangelickie Bandrów i Stebnik (Steinfels); cm. gr.kat. w Stebniku
Cmentarze wojskowe w Komańczy
Cmentarz wojskowy w Lesku

Kościół w Woli Michowej
Kościół w Komańczy

Obelisk UPA

Miejscowości

Baligród i okolice
Bóbrka
Buk k.Terki
Bystre k.Czarnej
Cisna i okolice
Czarna i okolice
Daszówka
Duszatyn
Dwernik i Dwerniczek
Glinne
Jankowce
Kalnica k.Baligrodu
Komańcza i okolice
- Mogiła - legenda
- drewniany kościółek
- klasztor Nazaretanek
Lutowiska
Łupków
Mików
Muczne
Myczkowce
Nasiczne
Olszanica
Orelec
Prełuki
Rajskie
Roztoki Górne
Rzepedź
Sękowiec i okolice
Serednie Małe
Smolnik nad Osławą
Solinka
Solina i okolice
- bieszczadzkie zapory
- tajemnica zatoki
Stefkowa
Terka
Uherce Mineralne
Ustjanowa
Ustrzyki Górne
Wetlina
Wola Matiaszowa
Wola Michowa
Wołosate
Zatwarnica
Zwierzyń

Dawne wsie

Balnica
Beniowa
Bereźnica Niżna
Bukowiec
Caryńskie
Choceń
Dydiowa
Dźwiniacz Górny
Hulskie
Huczwice
Jawornik
Jaworzec
Kamionki
Krywe
Łokieć
Łopienka
- rys historyczny Łopienki
- Chrystus Bieszczadzki
Łuh
Rabe k.Baligrodu
Rosolin
Ruskie
Sianki
Skorodne
Sokoliki
Sokołowa Wola
Studenne
Tarnawa Niżna i Wyżna
Tworylne
- Tworylczyk
Tyskowa
Zawój
Zubeńsko
Żurawin

» Rozmaitości bieszczadzkie | Stare domy

Stare domy ożywają w Orelcu

Gdyby ktoś dziesięć lat temu powiedział, że będąc nauczycielami rozpoczynającymi pracę w bieszczadzkiej szkole i nie mając złamanego grosza kupimy stuletni drewniany dom i postawimy go od nowa na dziewiczej łące w dolinie u stóp Żukowa pomyślelibyśmy, że jest to bajka. A jednak nasza historia związana z przenoszeniem i odrestaurowywaniem drewnianych domów oraz pomysłem na ich "drugie życie" tak właśnie się zaczęła.

Zagroda magija

Bieszczady to nasz dom od urodzenia. Góry i dziedzictwo kulturowo-przyrodnicze Karpat od dzieciństwa nas fascynowało. Potem przyszedł czas na studia. Całkiem przypadkiem trafiliśmy wówczas do Bydgoszczy i Torunia. Zauroczyło nas miasto, jednak tylko na moment - krajobrazy piękne, ale jak dla nas zbyt dużo nieba nad głową i brak ukochanych gór, bukowych lasów... Tam też zostały przez nas zauważone wyraźne różnice w mentalności ludzi. Postanowiliśmy wówczas wrócić w Bieszczady.

Na początku zaczęliśmy pracę w małych wiejskich szkołach jako nauczyciele języka polskiego i muzyki. Cały czas jednak szukaliśmy pomysłu na życie. Wiedzieliśmy, że lubimy pracę z ludźmi oraz nowe wyzwania. Dziedzictwo kulturowe regionu zawsze nas inspirowało i zachwycało swym niezgłębionym bogactwem. Wiele godzin spędzonych w skansenie, ulubione ciepło i zapach starego drewna w pewnym momencie wydały owoc.

Stare jest piękne

I tak przypadkiem, pewnego dnia zaczęliśmy zwracać szczególną uwagę na regionalną architekturę drewnianą. To był początek pasji, która przerodziła się w nasz swoisty sposób na życie - przenoszenie starych domów. Nieraz zastanawialiśmy się jak dziwne jest to, że człowiek idąc przez życie często funkcjonuje niczym ślepiec i do pewnego momentu kompletnie nie zauważa wielu otaczających go zdarzeń, ludzi, okoliczności, czy jak w tej historii - budownictwa. Aby przejrzeć, potrzebni są ludzie, którzy nas nakierują, zainspirują.

W naszym przypadku był to Aleksy Wójcik - ojciec chrzestny pomysłu przenoszenia domów w Bieszczadach. To on po trosze zainspirował nas do działania i to właśnie spotkanie z nim skłoniło nas do pogłębienia idei nazwanej przez nas rebuildingiem.

Film w technice Timelapse, prezentujący przenoszenie starych chat

Pierwszy dom - prawdopodobnie z ok. 1910 r. - znaleźliśmy w Zagórzu. Stał przy samej ulicy, ale mimo wcześniejszych wielokrotnych przejazdów obok niego, nigdy go nie widzieliśmy. Był dla nas objawieniem. Decyzja kupna zapadła natychmiast i bez głębszego zastanowienia. Krótka rozmowa z właścicielem odnośnie do ceny, telefony w poszukiwaniu ekipy, która taki dom potrafi rozebrać belka po belce, a następnie przewieźć na przygotowane miejsce i na nowo postawić. Oczywiście wszystkie procedury budowlane, pozwolenia na budowę obowiązują w takim przypadku tak samo jak przy budowie budynków murowanych. Istotne jest dokładne zmierzenie długości i szerokości domu przed rozbiórką, ponieważ jest on składany na nowych fundamentach, które muszą być dopasowane do wymiarów belek.

Rozłożenie domu zazwyczaj trwa kilka dni. Każda ze ścian zostaje oznaczona, zaś wszystkie belki ponumerowane, tak aby później można je było łatwo odnaleźć w stercie starego drewna. Ponowne złożenie budynku zajmuje trochę więcej czasu - około 3 - 4 tygodni. Wówczas wymienia się elementy zepsute, którymi są najczęściej belki pod oknami czy też znajdujące się po północnej stronie. Następnie stawiana jest nowa więźba dachowa, okna i pokrycie dachu. W Zagrodzie Magija w Orelcu wykorzystaliśmy starą, jeszcze przedwojenną, grubą dachówkę.

Zagroda magija

Trudna szkoła budowania

Nie na darmo funkcjonuje powiedzenie, że pierwszy dom buduje się dla wroga, drugi dla przyjaciela, a trzeci dla siebie. Tak też było i w naszym przypadku. Prace przy pierwszej chacie okazały się być dla nas niezwykle istotną, a czasem i bolesną szkołą budowania. Nabyte doświadczenie zostało wykorzystane przy przenoszeniu drugiego domu z Bzianki koło Haczowa. Następnie znaleźliśmy piękną, ponad 150-letnią stodołę w Wesołej, w opłakanym już stanie, gdyż pokryty strzechą dach w połowie już nie istniał. To był ostatni moment na jej uratowanie. Dziś w Wesołej Stodole nad naszym potokiem odbywają się koncerty, biesiady, spektakle teatralne i warsztaty rękodzielnicze.

Ostatni dom przeniesiony został do oreleckiej Zagrody w 2011 roku z pobliskiego Leska - także uratowany, gdyż na jego miejscu stanął nowy budynek murowany. Często los drewnianych domów jest jednakowy - przeszkadzają, bo zajmują miejsce potrzebne pod nowy dom. Rozbierane stają się materiałem na opał.

Zagroda magija

Wnętrze przeniesionej chaty można zaplanować i wykończyć według własnych przeróżnych pomysłów. W naszych domach wykorzystaliśmy wiele materiałów ze starych domów - dachówkę, przepaloną cegłę z komina, pięknie wypalone przez słońce deski szalunkowe, stare sprzęty, które już dawno przestałyby istnieć. Można powiedzieć, że króluje u nas wysmagana słońcem i deszczem stara deska szalunkowa. Przeczyszczona promienieje niezwykłymi barwami i przecierkami nadając wnętrzu specyficzny klimat. W Zagrodzie otrzymała drugie życie zmieniając swoje pierwotne funkcje.

Skrzynia skarbów

Od momentu zakupu pierwszej chaty z Zagórza, w naszej dolinie stanęło pięć budynków. Często właściciele chcący się pozbyć "drewnianego kłopotu" z terenu swojej posesji sami się do nas zgłaszają z prośbą o jego zabranie. Nabyte (już dziesięcioletnie) doświadczenie w przenoszeniu starych drewnianych domów owocuje dziś również na płaszczyźnie doradztwa i technicznej pomocy wielu innym osobom planującym zakup i postawienie regionalnej chaty. Zdarza się, że nasi zagrodowi goście zauroczeni ciepłem drewna przekonują się do niego jako budulca tak bardzo, iż postanawiają kupić takowy dom, przenieść go i zamieszkać w nim. Mamy już sporo znajomych, którym pomogliśmy tego dokonać.

Im dłużej żyjemy w Bieszczadach coraz bardziej jesteśmy przekonani o konieczności chronienia i nieustannego przypominania o przebogatej skrzyni skarbów, jaką mamy w regionie. Skrzyni z tradycjami, lokalnym wzornictwem, regionalnym budownictwem, których z każdym rokiem niestety ubywa. Mamy nadzieję, że również inni pójdą razem z nami i dołączą do grupy zapaleńców, po trosze nawet szaleńców przenoszących drewniane chaty i nadających im nowe życie. Bo przecież to, co było, cała tradycja, łączy się z tym, co jest - naszym życiem, teraźniejszością, tworząc nową jakość dla przyszłych pokoleń.

Janusz Demkowicz

Janusz Demkowicz - właściciel bieszczadzkiej Zagrody Magija (www.zagrodamagija.pl), nauczyciel muzyki, organizator różnorodnych imprez kulturalnych, muzyk grupy Tołhaje (www.tolhaje.pl), a także koordynator warsztatów szkoleniowych, współtwórca ekomuzeum "W krainie bobrów" w Orelcu oraz pomysłodawca wielu innych działań i przedsięwzięć z zakresu edukacji kulturowej. Propagator przenoszenia drewnianych chat w ramach inicjatywy Chata 2.0 - odrestaurowywania regionalnej architektury Karpat.

Tekst pochodzi z pierwszego numeru czasopisma BIESZCZADNIK, które można nabyć na www.bieszczadnik.info lub w salonach prasowych EMPIK.

Praktyczne

Kamera w Czaszynie

Schroniska
Schroniska PTSM
Bazy namiotowe i chatki
Harcerskie bazy i hoteliki
Noclegi

Mapa Bieszczady - wersja online
Mapy Bieszczadów - recenzje
Mapy wycinkowe - recenzje
Przewodniki
Ciekawe wydawnictwa

Szlaki turystyczne - opisy
Szlaki turystyczne - wykaz
Czasy przejść
Ścieżki przyrodnicze - wykaz
Regulamin BdPN
Punkty kasowe BdPN

Bieszczadzka Kolejka Leśna
Jazdy konne
Rejsy po Zalewie Solińskim
Wyciągi narciarskie
Muzea
Informacja turystyczna
Przewodnicy
Przewoźnicy (Bus)
Przejścia graniczne
Traperska przygoda - tabory

Warto wiedzieć

Z psem w Bieszczady
Zagroda pokazowa żubrów
Wędkarskie eldorado na Sanie
Park Gwiezdnego Nieba Bieszczady
Karpackie niebo
Sery w Bieszczadach
Wypał węgla drzewnego
Jaskinie
Snowgliding w Bieszczadach
Bieszczadzkie szybowiska
Bieszcz. Centrum Nordic Walking

Trochę historii
Podział (granice) Bieszczadów
Losy bieszczadzkiej ludności
Różne plany rozwoju Bieszczadów
Na wyniosłych połoninach BdPN
Nie tylko Wysokie
Sieć wodna
Geocaching

Fauna Bieszczadów
Flora Bieszczadów

Leśny Kompleks Promocyjny "Lasy Bieszczadzkie"

Ukraińska Powstańcza Armia
Karol Wojtyła w Bieszczadach
Bieszczady pół wieku temu
Bieszczady w filmie

Polowanie w Bieszczadach

Reportaże

Rozmaitości bieszczadzkie

Wyprawy piesze

Tarnica z Wołosatego
Halicz z Wołosatego
Bukowe Berdo z Mucznego
Krzemień
Szeroki Wierch
Połonina Caryńska
Połonina Wetlińska
Smerek (wieś) - Smerek - Połonina Wetlińska - Brzegi Górne
Cisna - Jasło - Smerek (wieś)
Przysłup - Jasło
Suche Rzeki - Smerek
Dwernik-Kamień
Pętla: Wetlina - Riaba Skała - Czerteż - Kremenaros - Rawki - Dział - Wetlina
Mała i Wielka Rawka z p. Wyżniańskiej
Ścieżka "Berehy Górne"
Chryszczata z Komańczy
Chryszczata z Jeziorka Bobrowego
Szlak Huczwice - Chryszczata
Wołosań z Żubraczego
Jaworne - Kołonice - Jabłonki
Krąglica
Hyrlata
Szlak graniczny Łupków - Balnica
Przełęcz nad Roztokami - Ruske
Przełęcz nad Roztokami - Okrąglik - Jasło
Jasło i Okrąglik ze Strzebowisk
Łopiennik
Ścieżka Jeleni Skok z Cisnej (wieża widokowa)
Opołonek i Kińczyk Bukowski
Ścieżka dendrologiczno-historyczna w Berehach
Przysłup Caryński z Bereżek
Bukowiec - Sianki - Źródła Sanu
Tarnawa Niżna - Dźwiniacz Górny
Brenzberg - ścieżka
Krutyjówka - ścieżka
Tworylne i Krywe z Rajskiego
Terka - Studenne
Otaczarnia w Bukowcu
Rajskie - Studenne (most)
Przysłup - Krywe
Korbania z Bukowca
Korbania z Łopienki i Tyskowej
Suliła
Wola Michowa - Balnica szl. żółtym
Z Balnicy do Osadnego
Do Solinki z Żubraczego
Zwierzyń - Myczków
Tyskowa i Radziejowa ze Stężnicy
Lasumiła - najgrubsza jodła
Jodła k.Pszczelin - opis ścieżki
Stare Procisne, ścieżka
Dwernik - Procisne, ścieżka
Przez bieszczadzki las - ścieżka Nasiczne - Sękowiec
Kopalnia ropy Polana - Ostre
Holica z Ustianowej - ścieżka
Hylaty - ścieżka hist-przyrodnicza
Huczwice - ścieżka geologiczna
Komańcza - ścieżka dydaktyczna
Jawornik - ścieżka
Gminny szlak Baligród
Bukowy Dwór - ścieżka przyrodnicza
Po ekomuzeum w krainie bobrów
Dolina Potoku Zwór

Warto zobaczyć

Wodospady i kaskady
Jeziorka Duszatyńskie
Jeziorko Bobrowe
Sine Wiry
"Gołoborze" i dolina Rabskiego
Rezerwat "Przełom Osławy"
Rezerwat "Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku"
Torfowisko "Tarnawa"
Torfowisko "Wołosate"
Jaskinie w Nasicznem
Grota w Rosolinie
Rezerwat "Hulskie"
Młyn w Hulskiem
Pichurów - punkt widokowy
Przełęcz Wyżna - pkt. widokowy
Przełęcz Żebrak
Zagroda pokazowa żubrów
Mini-zoo w Lisznej i Myczkowcach
Kamień leski
Koziniec kamieniołom
Skałki Myczkowieckie
Kolejowy Smolnik
Ogród biblijny w Myczkowcach
Miniatury cerkwi Myczkowce
Entomo-zieleniec Myczkowce
MBL Sanok - skansen w Sanoku
Park miejski w Sanoku
Zielony domek w Ustrzykach G.
Muzeum Historii Bieszczad
Klasztor w Zagórzu
Droga krzyżowa w Zagórzu
Sanktuarium w Jasieniu
Ekomuzeum Hołe
Pomnik Tołhaja
Most podwieszany w Dwerniczku
XIX-wieczny most kolejki
Radoszyckie źródełko
- legenda o radoszyckim źródełku
Nowe pomniki przyrody w dolinie Osławy i Kalniczki
Góry Słonne
Rezerwat Sobień
Rezerwat "Polanki"
Góry Słonne - pkt. widokowy

Ski-tour

Hyrlata (1103 m) zimą
Matragona (990 m) zimą
Osina (963m n.p.m.)
Płasza, Kurników Beskid, Okrąglik

Rowerem

Trasy rowerowe

Samochodem

Trasy samochodowe
Stan dróg w Bieszczadach
Parkingi

Słowacja i Ukraina

Zalew Starina (Słowacja)

Projekt Rozłucz
Jasienica Zamkowa
Stara Sól
Bieszczady Wschodnie - relacja z wyjazdu 2005
Czarnohora, relacja z wyjazdu 2006

 

Serwis nasz i współpracujący z nami reklamodawcy
zbierają i przechowują tzw. pliki cookies zarówno do np. statystyk,
jak i w celach reklamowych. Korzystając z naszych stron bez zmiany ustawien przegladarki będą one zapisane w pamięci urządzenia. Przeglądając nasz serwis ZGADZASZ się na wykorzystywanie tych plików. Szczegółowe informacje na temat cookies
znajdują się w naszej Polityce prywatności

© Twoje Bieszczady 2001-2024