...Twoje Bieszczady - serwis dla wszystkich którym Bieszczady w duszy grają...

Bieszczady


Terenwka w Bieszczadach

Bieszczady 4x4


Polecamy:

Gospodarstwo Aleksa
Chata Smerek
Magiczne Bieszczady
Werchowyna
Panorama Solina
Kolejowy Smolnik
Czadzie Sioło
4x4 w Bieszczadach


Cerkwie i cmentarze

Cerkwie drewniane w Bieszczadach
Cerkwie murowane
Kapliczki w Bieszczadach
Dawne cmentarze, cerkwie i cerkwiska
Ikonostas
O ikonie słów kilka
Bojkowszczyzna Zachodnia. Ochrona zasobów kulturowych - działania praktyczne (pdf)

Cmentarze żydowskie (kirkuty)
Cmentarze ewangelickie Bandrów i Stebnik (Steinfels); cm. gr.kat. w Stebniku
Cmentarze wojskowe w Komańczy
Cmentarz wojskowy w Lesku

Kościół w Woli Michowej
Kościół w Komańczy

Obelisk UPA

Miejscowości

Baligród i okolice
Bóbrka
Buk k.Terki
Bystre k.Czarnej
Cisna i okolice
Czarna i okolice
Daszówka
Duszatyn
Dwernik i Dwerniczek
Glinne
Jankowce
Kalnica k.Baligrodu
Komańcza i okolice
- Mogiła - legenda
- drewniany kościółek
- klasztor Nazaretanek
Lutowiska
Łupków
Mików
Muczne
Myczkowce
Nasiczne
Olszanica
Orelec
Prełuki
Rajskie
Roztoki Górne
Rzepedź
Sękowiec i okolice
Serednie Małe
Smolnik nad Osławą
Solinka
Solina i okolice
- bieszczadzkie zapory
- tajemnica zatoki
Stefkowa
Terka
Uherce Mineralne
Ustjanowa
Ustrzyki Górne
Wetlina
Wola Matiaszowa
Wola Michowa
Wołosate
Zatwarnica
Zwierzyń

Dawne wsie

Balnica
Beniowa
Bereźnica Niżna
Bukowiec
Caryńskie
Choceń
Dydiowa
Dźwiniacz Górny
Hulskie
Huczwice
Jawornik
Jaworzec
Kamionki
Krywe
Łokieć
Łopienka
- rys historyczny Łopienki
- Chrystus Bieszczadzki
Łuh
Rabe k.Baligrodu
Rosolin
Ruskie
Sianki
Skorodne
Sokoliki
Sokołowa Wola
Studenne
Tarnawa Niżna i Wyżna
Tworylne
- Tworylczyk
Tyskowa
Zawój
Zubeńsko
Żurawin

» Rozmaitości bieszczadzkie | Mogiła

Mogiła - niemy świadek zbrodni (przekaz ludowy)

Ma Komańcza swoje legendy, swoje zaczarowane i okryte tajemnicą miejsca. Takim miejscem jest górujące nad wsią wzniesienie Mogiła* 609m n.p.m.(łem. Mohyła). Opowiadają, że dawno, dawno temu w obronnym dworzyszczu w Komańczy żył kniaź wraz z żoną i dwoma córkami.

Mogiła (Mohyła) Mogiła (Mohyła)
foto: P. Szechyński

Pochodził z pewnością ze starego rodu kniaziów wołoskich, gospodarujących przez długie lata w królewskiej wsi Komańcza jeszcze od początku XVI wieku, a którego protoplastami byli Jarosław Iwankowicz i Iwanko Lenkawa. Był człowiekiem majętnym, jego sołectwo obejmowało kilka łanów ziemi uprawnej i na wygon bydła, las, młyn, stępy, folusz, karczmę, sadzawki rybne, barcie.

Jako osoba urzędowa był zobowiązany także do pobierania wszelakich opłat, danin, czynszów i kar pieniężnych, od których to pewną część zachowywał dla siebie. Mieszkała z nimi pospołu również matka kniazia, a świekra jego żony. Konflikty i napięcia pomiędzy kobietami są - jak okazuje się - tak stare, jak stara jest instytucja małżeństwa. Nie działo się dobrze na dworze kniazia. Świekra wciąż wypominała synowej jej niskie pochodzenie, a wnuczki traktowała wręcz jak przybłędy lub znajdy.

Mogiła (Mohyła) Na zboczach Mogiły, rok 1990
foto: P. Szechyński

Kniaź, człowiek surowy, gwałtowny i dumny nierad słuchał się matki. Z latami jednak konflikt rósł i rósł, aż przerodził się w otwartą nienawiść. Piękna, choć uboga żona nie znajdowała zrozumienia w oczach męża. Łzy stały się jej chlebem powszednim; dzień - katorgą, a noc - koszmarem. Lata mijały, aż stało się coś najgorszego. Dla postronnego świadka mogło się wydawać, że stosunki między świekrą a synową na pewien czas uległy poprawie. Była to jednak tylko gra. W niedzielne popołudnie wszyscy zasiedli do stołu. Stół był suto zastawiony, jak na kniazia i dzień świąteczny przystało. Po posiłku dziewczynki poczuły się źle. Udały się do swojej komnaty. Również i żona kniazia nie czuła się najlepiej; przepraszając biesiadników, wstała od stołu i poszła do swojej sypialni. Nie było w tym nic dziwnego.

Mogiła (Mohyła) Widok z Mogiły na Komańczę, rok 1990
foto: P. Szechyński

Obiad był suty, tłusty, a przy tym i ciężkostrawny. Nikogo nie zdziwiło więc ich odejście od stołu. Mijały godziny. Zbliżał się wieczór. Kniaź zaglądnął do sypialni. Żona leżała w łóżku, jakby spała. Gdy nadszedł czas kolacji, przy stole zasiadł pan domu, jego matka, dworzanie. Nie pojawiła się tylko pani domu. Nie pojawiły się również córki. Kniaź ceniący sobie porząde i punktualność, nie znoszący sprzeciwu, ani babskich fochów, ruszył gniewnie w stronę sypialni. Gdy chwycił białe ramię żony - krew odpłynęła mu z przerażenia! Ciało było zimne jak lód. Tknięty złym przeczuciem pobiegł do komnaty córek.
- Hospody! - wyrwało mu się z drżących ust. - "Nie żyją! Nie żyją!" - przemknęło mu przez myśl.

Wrócił do żony, jakby chciał upewnić się o niedorzeczności swego odkrycia. On kniaź, człowiek twardy, nie raz z obowiązku stawiający się konno na wojenne wyprawy za Karpaty, gdzie w krwawych potyczkach i bitwach wojennego rzemiosła, obyty był ze śmiercią, upadł na kolana i płakał jak dziecko. Trwał tak całe godziny. Późną nocą weszła do sypialni matka.
- Głupcze, nie płacz! Na co czekasz! Bierz ciała i zakop je! - wrzasnęła.
Wziął kniaź zaufanego dworaka i pod osłoną nocy zaniósł ciała na wzgórze za gościńcem. I odtąd pagórek stał się dla kniazia cmentarzem, stał się mogiłą.

Tajemnicy nie udało się długo utrzymać w murach grodziska. Na wiadomość o uknutym podstępnie przez matkę zbiorowym otruciu, wśród kmieci dało się wyczuwać nastrój gniewu i oczekiwania od kniazia, jako osoby z urzędu przewodzącej ławie sądowniczej, sprawiedliwego wyroku i surowej kary. Jednakże, kniaź wyraźnie "podcięty" nieszczęściem, nie był nawet zdolny do przekazania sprawy w ręce krajnika ze Szczawnego, jako wyższej władzy sądowniczej, tylko wygnał matkę z dworu. Ludzie często widywali go na pagórku. Nic i nikt nie utulił żalu kniazia. Nie dochowawszy się syna, był ostatnim w tej linii rodu. Popadł w ruinę stary, opuszczony dwór. W późniejszych czasach Komańczą władali już kniaziowie z drugiej gałęzi rodu, którzy zaczęli pisać się Kumanieccy z Kulczyc, a za zasługi wojenne zostali nobilitowani i przyjęci do herbu Leliwa. Oni też w XVIII wieku wznieśli na nowo w tym miejscu murowany dwór, który przetrwał do 1945 roku.

Po wojnie w miejscu dworu i okalającego go parku wybudowano kompleks budynków szkoły. Dziś pozostała tylko góra Mogiła o karkołomnych stromych zboczach, niemy świadek tragicznej zbrodni, rzucająca ponury cień w kierunku, gdzie niegdyś stało dworzyszcze kniazia.

* - według badań etymologicznych słowo Mogiła (łem. Mohyła) jest dawną słowiańską postacią wyrazu wzgórze, pagórek, a dopiero później jego znaczenie przeszło na kurhan, a następnie pojęciem tym określano także usypywany kopiec grobu. Oprócz Komańczy w dalszej okolicy do dziś przechowały się Mogiły, jako nazwy gór lub określonych ich części: północny stok Wysokiego Gronia (905 m) w Woli Michowej, góra Mogiłki (1070 m) w Moczarnem, polana od północnego stoku szczytu Magury Stuposiańskiej (1016 m), czy choćby góra Mogiła (606 m) po zachodniej stronie Rymanowa Zdroju. Nazwę tę zapożyczyli Wołosi zniekształcając jako magurę, a Grecy jako magulę. Dlatego też często spotykana nazwa magura występuje na całym obszarze kolonizacji wołoskiej w Karpatach i potocznie oznacza odosobnione wzgórze, pagórek o zaokrąglonym kształcie, przeważnie z lasem usytuowanym na wzniesieniu.

Edward Orłowski

Komańcza - Mogiła Komańcza, widok na Mogiłę
foto: P. Szechyński
Praktyczne

Kamera w Czaszynie

Schroniska
Schroniska PTSM
Bazy namiotowe i chatki
Harcerskie bazy i hoteliki
Noclegi

Mapa Bieszczady - wersja online
Mapy Bieszczadów - recenzje
Mapy wycinkowe - recenzje
Przewodniki
Ciekawe wydawnictwa

Szlaki turystyczne - opisy
Szlaki turystyczne - wykaz
Czasy przejść
Ścieżki przyrodnicze - wykaz
Regulamin BdPN
Punkty kasowe BdPN

Bieszczadzka Kolejka Leśna
Jazdy konne
Rejsy po Zalewie Solińskim
Wyciągi narciarskie
Muzea
Informacja turystyczna
Przewodnicy
Przewoźnicy (Bus)
Przejścia graniczne
Traperska przygoda - tabory

Warto wiedzieć

Z psem w Bieszczady
Zagroda pokazowa żubrów
Wędkarskie eldorado na Sanie
Park Gwiezdnego Nieba Bieszczady
Karpackie niebo
Sery w Bieszczadach
Wypał węgla drzewnego
Jaskinie
Snowgliding w Bieszczadach
Bieszczadzkie szybowiska
Bieszcz. Centrum Nordic Walking

Trochę historii
Podział (granice) Bieszczadów
Losy bieszczadzkiej ludności
Różne plany rozwoju Bieszczadów
Na wyniosłych połoninach BdPN
Nie tylko Wysokie
Sieć wodna
Geocaching

Fauna Bieszczadów
Flora Bieszczadów

Leśny Kompleks Promocyjny "Lasy Bieszczadzkie"

Ukraińska Powstańcza Armia
Karol Wojtyła w Bieszczadach
Bieszczady pół wieku temu
Bieszczady w filmie

Polowanie w Bieszczadach

Reportaże

Rozmaitości bieszczadzkie

Wyprawy piesze

Tarnica z Wołosatego
Halicz z Wołosatego
Bukowe Berdo z Mucznego
Krzemień
Szeroki Wierch
Połonina Caryńska
Połonina Wetlińska
Smerek (wieś) - Smerek - Połonina Wetlińska - Brzegi Górne
Cisna - Jasło - Smerek (wieś)
Przysłup - Jasło
Suche Rzeki - Smerek
Dwernik-Kamień
Pętla: Wetlina - Riaba Skała - Czerteż - Kremenaros - Rawki - Dział - Wetlina
Mała i Wielka Rawka z p. Wyżniańskiej
Ścieżka "Berehy Górne"
Chryszczata z Komańczy
Chryszczata z Jeziorka Bobrowego
Szlak Huczwice - Chryszczata
Wołosań z Żubraczego
Jaworne - Kołonice - Jabłonki
Krąglica
Hyrlata
Szlak graniczny Łupków - Balnica
Przełęcz nad Roztokami - Ruske
Przełęcz nad Roztokami - Okrąglik - Jasło
Jasło i Okrąglik ze Strzebowisk
Łopiennik
Ścieżka Jeleni Skok z Cisnej (wieża widokowa)
Opołonek i Kińczyk Bukowski
Ścieżka dendrologiczno-historyczna w Berehach
Przysłup Caryński z Bereżek
Bukowiec - Sianki - Źródła Sanu
Tarnawa Niżna - Dźwiniacz Górny
Brenzberg - ścieżka
Krutyjówka - ścieżka
Tworylne i Krywe z Rajskiego
Terka - Studenne
Otaczarnia w Bukowcu
Rajskie - Studenne (most)
Przysłup - Krywe
Korbania z Bukowca
Korbania z Łopienki i Tyskowej
Suliła
Wola Michowa - Balnica szl. żółtym
Z Balnicy do Osadnego
Do Solinki z Żubraczego
Zwierzyń - Myczków
Tyskowa i Radziejowa ze Stężnicy
Lasumiła - najgrubsza jodła
Jodła k.Pszczelin - opis ścieżki
Stare Procisne, ścieżka
Dwernik - Procisne, ścieżka
Przez bieszczadzki las - ścieżka Nasiczne - Sękowiec
Kopalnia ropy Polana - Ostre
Holica z Ustianowej - ścieżka
Hylaty - ścieżka hist-przyrodnicza
Huczwice - ścieżka geologiczna
Komańcza - ścieżka dydaktyczna
Jawornik - ścieżka
Gminny szlak Baligród
Bukowy Dwór - ścieżka przyrodnicza
Po ekomuzeum w krainie bobrów
Dolina Potoku Zwór

Warto zobaczyć

Wodospady i kaskady
Jeziorka Duszatyńskie
Jeziorko Bobrowe
Sine Wiry
"Gołoborze" i dolina Rabskiego
Rezerwat "Przełom Osławy"
Rezerwat "Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku"
Torfowisko "Tarnawa"
Torfowisko "Wołosate"
Jaskinie w Nasicznem
Grota w Rosolinie
Rezerwat "Hulskie"
Młyn w Hulskiem
Pichurów - punkt widokowy
Przełęcz Wyżna - pkt. widokowy
Przełęcz Żebrak
Zagroda pokazowa żubrów
Mini-zoo w Lisznej i Myczkowcach
Kamień leski
Koziniec kamieniołom
Skałki Myczkowieckie
Kolejowy Smolnik
Ogród biblijny w Myczkowcach
Miniatury cerkwi Myczkowce
Entomo-zieleniec Myczkowce
MBL Sanok - skansen w Sanoku
Park miejski w Sanoku
Zielony domek w Ustrzykach G.
Muzeum Historii Bieszczad
Klasztor w Zagórzu
Droga krzyżowa w Zagórzu
Sanktuarium w Jasieniu
Ekomuzeum Hołe
Pomnik Tołhaja
Most podwieszany w Dwerniczku
XIX-wieczny most kolejki
Radoszyckie źródełko
- legenda o radoszyckim źródełku
Nowe pomniki przyrody w dolinie Osławy i Kalniczki
Góry Słonne
Rezerwat Sobień
Rezerwat "Polanki"
Góry Słonne - pkt. widokowy

Ski-tour

Hyrlata (1103 m) zimą
Matragona (990 m) zimą
Osina (963m n.p.m.)
Płasza, Kurników Beskid, Okrąglik

Rowerem

Trasy rowerowe

Samochodem

Trasy samochodowe
Stan dróg w Bieszczadach
Parkingi

Słowacja i Ukraina

Zalew Starina (Słowacja)

Projekt Rozłucz
Jasienica Zamkowa
Stara Sól
Bieszczady Wschodnie - relacja z wyjazdu 2005
Czarnohora, relacja z wyjazdu 2006

 

Serwis nasz i współpracujący z nami reklamodawcy
zbierają i przechowują tzw. pliki cookies zarówno do np. statystyk,
jak i w celach reklamowych. Korzystając z naszych stron bez zmiany ustawien przegladarki będą one zapisane w pamięci urządzenia. Przeglądając nasz serwis ZGADZASZ się na wykorzystywanie tych plików. Szczegółowe informacje na temat cookies
znajdują się w naszej Polityce prywatności

© Twoje Bieszczady 2001-2024