...Twoje Bieszczady - serwis dla wszystkich którym Bieszczady w duszy grają...

Bieszczady


Terenwka w Bieszczadach

Bieszczady 4x4


Polecamy:

Chata Smerek
Werchowyna
Magiczne Bieszczady
Panorama Solina
Kolejowy Smolnik
Czadzie Sioło
4x4 w Bieszczadach
Gospodarstwo Aleksa
Swobodne wycieczki


Cerkwie i cmentarze

Cerkwie drewniane w Bieszczadach
Cerkwie murowane
Kapliczki w Bieszczadach
Dawne cmentarze, cerkwie i cerkwiska
Ikonostas
O ikonie słów kilka
Bojkowszczyzna Zachodnia. Ochrona zasobów kulturowych - działania praktyczne (pdf)

Cmentarze żydowskie (kirkuty)
Cmentarze ewangelickie Bandrów i Stebnik (Steinfels); cm. gr.kat. w Stebniku
Cmentarze wojskowe w Komańczy
Cmentarz wojskowy w Lesku

Kościół w Woli Michowej
Kościół w Komańczy

Obelisk UPA

Miejscowości

Baligród i okolice
Bóbrka
Buk k.Terki
Bystre k.Czarnej
Cisna i okolice
Czarna i okolice
Daszówka
Duszatyn
Dwernik i Dwerniczek
Glinne
Jankowce
Kalnica k.Baligrodu
Komańcza i okolice
- Mogiła - legenda
- drewniany kościółek
- klasztor Nazaretanek
Lutowiska
Łupków
Mików
Muczne
Myczkowce
Nasiczne
Olszanica
Orelec
Prełuki
Rajskie
Roztoki Górne
Rzepedź
Sękowiec i okolice
Serednie Małe
Smolnik nad Osławą
Solinka
Solina i okolice
- bieszczadzkie zapory
- tajemnica zatoki
Stefkowa
Terka
Uherce Mineralne
Ustjanowa
Ustrzyki Górne
Wetlina
Wola Matiaszowa
Wola Michowa
Wołosate
Zatwarnica
Zwierzyń

Dawne wsie

Balnica
Beniowa
Bereźnica Niżna
Bukowiec
Caryńskie
Choceń
Dydiowa
Dźwiniacz Górny
Hulskie
Huczwice
Jawornik
Jaworzec
Kamionki
Krywe
Łokieć
Łopienka
- rys historyczny Łopienki
- Chrystus Bieszczadzki
Łuh
Rabe k.Baligrodu
Rosolin
Ruskie
Sianki
Skorodne
Sokoliki
Sokołowa Wola
Studenne
Tarnawa Niżna i Wyżna
Tworylne
- Tworylczyk
Tyskowa
Zawój
Zubeńsko
Żurawin

» Cmentarze żydowskie | Baligród

Cmentarz żydowski (kirkut) w Baligrodzie

Cmentarz żydowski w Baligrodzie znajduje się nieopodal rynku, dość blisko ulicy - obecnie umieszczono tabliczki z kierunkiem dojścia od rynku.

Teren cmentarza ma ok. 150 m długości i zajmuje ok. 1 ha powierzchni. Cmentarz znajduje się na niewielkim wzgórku. Składa się na niego grubo ponad 200 nagrobków, z których najstarszy datowany jest na rok 1716. Jego większa część do niedawna była w okresie letnim mocno zarośnięta, trzeba było przedzierać się przez krzaki, aby odnaleźć nagrobki, których jest tu wbrew pozorom sporo. Niemniej zdecydowana większość zniknęła bezpowrotnie, kiedy to hitlerowcy użyli ich do wybrukowania rynku, gdzie znajdują się do dzisiaj. Część została skradziona przez lokalnych "budowniczych". Wiele z zachowanych do dziś macew mocno odczuła upływ czasu. Do niedawna zapadnięte, zarośniete mchem, poprzekrzywiane, przewrócone.

Kirkut w Baligrodzie Kirkut w Baligrodzie przed renowacją (2002)
foto: P. Szechyński
Kirkut w Baligrodzie Kirkut w Baligrodzie przed renowacją (2002)
foto: P. Szechyński

Do roku 2006 było to jedno z najbardziej zapuszczonych tego typu miejsc, jakie udało nam się spotkać w Baligrodzie i okolicy. Nie pofatygowano się nawet, aby umieścić choćby niewielką tablicę informacyjną z krótkim opisem historii cmentarza (jednocześnie wzmiankując go jako atrakcja turystyczna w publikacjach) - to bardzo źle świadczyło o włodarzach gminy, tym bardziej że cmentarz znajduje się 200 metrów od rynku. Z drugiej strony, trzeba pamiętać że kirkut jest miejscem szczególnym - świętym miejscem spoczynku oczekujących na Mesjasza i nie jest rzeczą najistotniejszą jego wygląd.

W roku 2006 z inicjatywy ludzi mieszkających na stałe z dala od Baligrodu, udało się zorganizować akcję porządkowania tego cmentarza. Prace te prowadziło Stowarzyszenie "Magurycz" oraz wolontariusze zabrani przez Piotra Malowanego (Malo). Piotr (Malo) był również inicjatorem całego przedsięwzięcia. Dwie pierwsze akcje przyciągnęły niewielką liczbę wolontariuszy, łącznie wyremontowano wówczas ok. 20 nagrobków. Wykonano jednak sporo pracy przy oczyszczaniu terenu cmentarza. W roku 2008 i 2009 odbył się tu dwu tygodniowy obóz "Magurycza" - wówczas prace ruszyły intensywnie do przodu. Ogółem od roku 2006 do roku 2011 Stowarzyszenie "Magurycz" i grupa P. Malowanego wyremontowali ok. 161 macew. Początkowo Gmina Baligród również zanagażowała się w jej organizację, poprzez drobną pomoc udzielaną wolonatariuszom, potem było znacznie gorzej. W różny sposób pomagały osoby prywatne, turyści, pilarze z Nadleśnictwa Baligród.

Prace kontynuowano również w kolejnych latach. Dziś oczyszczone, odchwaszczone jest już ok. 95% powierzchni cmentarza. Jego wygląd zmienił się diametralnie na przestrzeni ostatnich lat. Prace zostały zakończone w roku 2011, odsłonięto łącznie ok. 260 macew (w tym zniszczone i fragmenty).

Kirkut w Baligrodzie Kirkut w roku 2009
foto: P. Szechyński

Wśród macew, które w większości wykonane były z lokalnego piaskowca, tzw. fliszu karpackiego o słabej jakości i bardzo podatnego na niszczenie pod wpływem czynników atmosferycznych, znajdują się również doskonale zachowane wapienne macewy z lat 30.XVIII wieku - a najstarsza z nich - piaskowcowa, to najprawdopodobniej (wg prof. Andrzeja Trzcińskiego) 1711-1718 Jicchak Ajzyk lub 1716-10-08 Malka bat Baruch (najstarsza z kompletną datą; bat - córka). Ponadto znajdują się tu nagrobki Aharona ben Jisrael (zm. 1931), Eliezera Lipmana ben Jisrael (zm. 1934), Cwi Hirsza ben Mosze (zm. ok. 1730), Lei bat Szalom (zm. 1848), Szprincy bat Szimszon (zm. 1905), Jakoba Buxdorfa (vel Jaakowa Buksdorfa, zm. 1927), Marka Grossingera (zm. 1936 lub 38) i wiele innych. Pochowani są tu również Żydzi z Żubraczego, Chocenia, Habkowców, Woli Górzańskiej czy Zahoczewia. Obecnie opracowywana jest monografia baligrodzkiego kirkutu.

Kirkut w Baligrodzie został przekazany Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. 14 września 2009 roku odwiedził go Michael Schudrich - Naczelny Rabin Polski, którego babka pochodziła z Baligrodu. Podczas jego wizyty na kirkucie wskazał jedną z macew jako grób rabina, takich zapewne jest tu więcej. Schudrich pomógł też odczytać częściowo zatarte daty na dwóch sąsiednich macewach. Pochodzą z 1732 i 1734r. Na nekropolii zachował się również jeden z nielicznych w całych Bieszczadach nagrobek tumbowy. Tumba jest poziomym nagrobkiem (rodzaj sarkofagu), który wykształcił się wśród Żydów sefardyjskich (pochodzących z Portugalii i Hiszpanii), często była dwuczęściowa - dolna część w postaci skrzyni a górna to przykrywająca ją piramida lub półkolumna. Znajduje się on w dolnej - najstarszej - części cmentarza, który powstawał z dołu "rosnąc" w górę stoku.

Obecnie problemem jest utrzymanie cmentarza w okresie letnim, w stanie, który pozwala zwiedzać go np. turystom i być jednocześnie jedną z turystycznych wizytówek miejscowości. Nadal brak jest tablicy z podstawowymi, rzetelnymi informacjami (obecna jest mało aktualna). Koszenie tego terenu przerasta możliwości właściciela (FODŻ), nie wykonuje go również Gmina - czyli w tym aspekcie kirkut wraca do niechlubnych "korzeni".

Nagrobek tumbowy - kirkut w Baligrodzie Kirkut w roku 2010, nagrobek tumbowy (sarkofagowy). Wykute rzadko spotykaną inskrypcją wypukłą słowa mówią, iż pochowany jest tu Cwi Hirsza syn Mosze, zmarły ok. roku 1730
foto: P. Szechyński

Zobacz także:

Zdjęcia kirkutu - aktualne i sprzed renowacji

P. Szechyński

Bibliografia:

1. Kalendarium obozów Stow. Magurycz oraz informacje Szymona Modrzejewskiego.
2. Trzciński A., "Eliezer z Damaszku w Baligrodzie", Bieszczad nr 16, Ustrzyki Dolne 2010.
3. Modrzejewski S., "Kamienie są lekkie...", Bieszczad nr 17, Ustrzyki Dolne 2011.

kirkut w Baligrodzie Kirkut w roku 2018
foto: P. Szechyński
kirkut w Baligrodzie Kirkut w roku 2018
foto: P. Szechyński
Praktyczne

Kamera w Czaszynie

Schroniska
Schroniska PTSM
Bazy namiotowe i chatki
Harcerskie bazy i hoteliki
Noclegi

Mapa Bieszczady - wersja online
Mapy Bieszczadów - recenzje
Mapy wycinkowe - recenzje
Przewodniki
Ciekawe wydawnictwa

Szlaki turystyczne - opisy
Szlaki turystyczne - wykaz
Czasy przejść
Ścieżki przyrodnicze - wykaz
Regulamin BdPN
Punkty kasowe BdPN

Bieszczadzka Kolejka Leśna
Jazdy konne
Rejsy po Zalewie Solińskim
Wyciągi narciarskie
Muzea
Informacja turystyczna
Przewodnicy
Przewoźnicy (Bus)
Przejścia graniczne
Traperska przygoda - tabory

Warto wiedzieć

Z psem w Bieszczady
Zagroda pokazowa żubrów
Wędkarskie eldorado na Sanie
Park Gwiezdnego Nieba Bieszczady
Karpackie niebo
Sery w Bieszczadach
Wypał węgla drzewnego
Jaskinie
Snowgliding w Bieszczadach
Bieszczadzkie szybowiska
Bieszcz. Centrum Nordic Walking

Trochę historii
Podział (granice) Bieszczadów
Losy bieszczadzkiej ludności
Różne plany rozwoju Bieszczadów
Na wyniosłych połoninach BdPN
Nie tylko Wysokie
Sieć wodna
Geocaching

Fauna Bieszczadów
Flora Bieszczadów

Leśny Kompleks Promocyjny "Lasy Bieszczadzkie"

Ukraińska Powstańcza Armia
Karol Wojtyła w Bieszczadach
Bieszczady pół wieku temu
Bieszczady w filmie

Polowanie w Bieszczadach

Reportaże

Rozmaitości bieszczadzkie

Wyprawy piesze

Tarnica z Wołosatego
Halicz z Wołosatego
Bukowe Berdo z Mucznego
Krzemień
Szeroki Wierch
Połonina Caryńska
Połonina Wetlińska
Smerek (wieś) - Smerek - Połonina Wetlińska - Brzegi Górne
Cisna - Jasło - Smerek (wieś)
Przysłup - Jasło
Suche Rzeki - Smerek
Dwernik-Kamień
Pętla: Wetlina - Riaba Skała - Czerteż - Kremenaros - Rawki - Dział - Wetlina
Mała i Wielka Rawka z p. Wyżniańskiej
Ścieżka "Berehy Górne"
Chryszczata z Komańczy
Chryszczata z Jeziorka Bobrowego
Szlak Huczwice - Chryszczata
Wołosań z Żubraczego
Jaworne - Kołonice - Jabłonki
Krąglica
Hyrlata
Szlak graniczny Łupków - Balnica
Przełęcz nad Roztokami - Ruske
Przełęcz nad Roztokami - Okrąglik - Jasło
Jasło i Okrąglik ze Strzebowisk
Łopiennik
Ścieżka Jeleni Skok z Cisnej (wieża widokowa)
Opołonek i Kińczyk Bukowski
Ścieżka dendrologiczno-historyczna w Berehach
Przysłup Caryński z Bereżek
Bukowiec - Sianki - Źródła Sanu
Tarnawa Niżna - Dźwiniacz Górny
Brenzberg - ścieżka
Krutyjówka - ścieżka
Tworylne i Krywe z Rajskiego
Terka - Studenne
Otaczarnia w Bukowcu
Rajskie - Studenne (most)
Przysłup - Krywe
Korbania z Bukowca
Korbania z Łopienki i Tyskowej
Suliła
Wola Michowa - Balnica szl. żółtym
Z Balnicy do Osadnego
Do Solinki z Żubraczego
Zwierzyń - Myczków
Tyskowa i Radziejowa ze Stężnicy
Lasumiła - najgrubsza jodła
Jodła k.Pszczelin - opis ścieżki
Stare Procisne, ścieżka
Dwernik - Procisne, ścieżka
Przez bieszczadzki las - ścieżka Nasiczne - Sękowiec
Kopalnia ropy Polana - Ostre
Holica z Ustianowej - ścieżka
Hylaty - ścieżka hist-przyrodnicza
Huczwice - ścieżka geologiczna
Komańcza - ścieżka dydaktyczna
Jawornik - ścieżka
Gminny szlak Baligród
Bukowy Dwór - ścieżka przyrodnicza
Po ekomuzeum w krainie bobrów
Dolina Potoku Zwór

Warto zobaczyć

Wodospady i kaskady
Jeziorka Duszatyńskie
Jeziorko Bobrowe
Sine Wiry
"Gołoborze" i dolina Rabskiego
Rezerwat "Przełom Osławy"
Rezerwat "Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku"
Torfowisko "Tarnawa"
Torfowisko "Wołosate"
Jaskinie w Nasicznem
Grota w Rosolinie
Rezerwat "Hulskie"
Młyn w Hulskiem
Pichurów - punkt widokowy
Przełęcz Wyżna - pkt. widokowy
Przełęcz Żebrak
Zagroda pokazowa żubrów
Mini-zoo w Lisznej i Myczkowcach
Kamień leski
Koziniec kamieniołom
Skałki Myczkowieckie
Kolejowy Smolnik
Ogród biblijny w Myczkowcach
Miniatury cerkwi Myczkowce
Entomo-zieleniec Myczkowce
MBL Sanok - skansen w Sanoku
Park miejski w Sanoku
Zielony domek w Ustrzykach G.
Muzeum Historii Bieszczad
Klasztor w Zagórzu
Droga krzyżowa w Zagórzu
Sanktuarium w Jasieniu
Ekomuzeum Hołe
Pomnik Tołhaja
Most podwieszany w Dwerniczku
XIX-wieczny most kolejki
Radoszyckie źródełko
- legenda o radoszyckim źródełku
Nowe pomniki przyrody w dolinie Osławy i Kalniczki
Góry Słonne
Rezerwat Sobień
Rezerwat "Polanki"
Góry Słonne - pkt. widokowy

Ski-tour

Hyrlata (1103 m) zimą
Matragona (990 m) zimą
Osina (963m n.p.m.)
Płasza, Kurników Beskid, Okrąglik

Rowerem

Trasy rowerowe

Samochodem

Trasy samochodowe
Stan dróg w Bieszczadach
Parkingi

Słowacja i Ukraina

Zalew Starina (Słowacja)

Projekt Rozłucz
Jasienica Zamkowa
Stara Sól
Bieszczady Wschodnie - relacja z wyjazdu 2005
Czarnohora, relacja z wyjazdu 2006
 

Serwis nasz i współpracujący z nami reklamodawcy
zbierają i przechowują tzw. pliki cookies zarówno do np. statystyk,
jak i w celach reklamowych. Korzystając z naszych stron bez zmiany ustawien przegladarki będą one zapisane w pamięci urządzenia. Przeglądając nasz serwis ZGADZASZ się na wykorzystywanie tych plików. Szczegółowe informacje na temat cookies
znajdują się w naszej Polityce prywatności

© Twoje Bieszczady 2001-2024