» Kapliczki | Kapliczka w Balnicy

Kapliczka w Balnicy - Kowalowa kaplica

Dokładna data budowy murowanej kapliczki pw. Zesłania Ducha Świętego w Balnicy nie jest znana. Wiadomo, że istniała już w II połowie XIX wieku, gdyż pierwsza wzmianka o niej pochodzi z roku 1879. Usytuowana została obok źródełka uchodzącego za cudowne. Niegdyś odprawiano tu nabożeństwa greckokatolickie a latem święcono wodę.

Kapliczka w Balnicy po remoncie
foto: J. Milczanowska

Kapliczka kryta jest blaszanym dachem zwieńczonym baniastym chełmem, choć prawdopodobnie pierwotnie kryta była gontem. Teren ogrodzony był i jest kamiennym murkiem, dawniej była tu jeszcze bramka z kutego żelaza zamykająca źródło a kapliczka była otynkowana. Dojście do kaplicy jest obecnie oznakowane - znajduje się ona ok. 100m od drogi. Nazywano ją niegdyś "kowalowa", gdyż teren na którym stoi należał dawniej do miejscowego kowala. Inna z wersji mówi, iż Kowaliw był przydomkiem rodziny, do której teren należał a nazwisko gospodarza to Stec.

Wnętrze z obrazem Matki Bożej Opiekunki Lasu
foto: P. Szechyński

Po roku 1945 Balnica została całkowicie wysiedlona a domy zniszczone. Dziś jest tu tylko malownicza dolina i pozostałości po cerkwi (podmurówka) oraz przycerkiewnego cmentarza, który był remontowany przez NFK "Magurycz" w roku 1996, podobnie jak jeden z pięciu zachowanych krzyży przydrożnych.

W latach 90 XX wieku, zniszczona kapliczką zainteresowało się kilka osób. Tak swój kontakt z nią wspomina Wojtek "Kiju" Gosztyła z pobliskiej Woli Michowej:

Kapliczka w Balnicy zimą
foto: P. Szechyński

- Dzieje tej kaplicy nie są dokładnie znane, prawdopodobnie pochodzi z drugiej połowy XIXw., jak mówią starsi mieszkańcy Maniowa, jeszcze w latach 70 kaplica wyglądała całkiem nieźle, wewnątrz były tynki, freski, dach nie przeciekał. Zniszczenie jej nastąpiło na wskutek zdetonowania wewnątrz kaplicy niewybuchów i niewypałów, jakich w tych lasach jest bardzo dużo. W wyniku tego została poważnie uszkodzona blacha i kaplica zaczęła popadać w ruinę. Komu to przeszkadzało - nie wiadomo.

- O balnickiej kaplicy dowiedziałem się od mieszkańców Maniowa. Nie zapomnę nigdy kiedy pierwszy raz dotarłem w to miejsce. Zarośnięta młodym lasem w górskiej ciszy, płakała rosą leśnych ziół i patrzyła na przemijający czas. Już wtedy dotarło do mnie, że nie może być inaczej, tylko należy ocalić od zapomnienia to bardzo szczególne miejsce.

Kapliczka w Balnicy latem
foto: P. Szechyński

- W październiku w 1996 roku zorganizowałem w Woli Michowej pierwszą wystawę rzeźby Mariana Pażuchy. Organizując ją chciałem zachęcić artystów i ludzi odwiedzających Bieszczady do zaangażowania się w pomoc w odbudowie kaplicy. Plan się powiódł, zgłosili się kolejni artyści, którzy chcieli w tym uczestniczyć. W marcu 1997 odbyła się kolejna wystawa pt. "Ocalić od zapomnienia", swoje prace do prezentacji przekazali Janusz Zubow - rzeźbiarz (absolwent warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, zmarł w roku 2000) oraz dwóch artystów fotografików: Henryk Rogoziński i Jerzy Wygoda.

- Kaplicą zainteresowałem także Andrzeja Potockiego - mówi Wojtek - znanego dziennikarza i historyka, który zrobił kilka fajnych reportaży o tym obiekcie i ustalił że w Balnicy urodził się w roku 1924 Stefan Sułyk - były arcybiskup greckokatolicki Filadelfii. W liście do Andrzeja Potockiego pisze on, że z Balnicy wyjechał mając 6 lat, ale pamięta, że w święto Zesłania Ducha Swiętego (Rusala - zielone świątki) odbywała się procesja z cerkwi do kapliczki, gdzie była święcona woda z cudownego źródełka.

- W tamtym okresie dowiedziałem się również, że istnieje grupa ludzi, która zajmuje się konserwacją zabytków na terenie Bieszczadów i Beskidu Niskiego. Po kilku tygodniach poznałem Szymona Modrzejewskiego i dowiedziałem się o działaniach grupy "Magurycz".

Widok z wnętrza
foto: P. Szechyński

- Wkrótce Szymon z grupą wolontariuszy zajął się remontem kaplicy, organizując kilka obozów letnich. Sprawozdania z tych działań możemy przeczytać w Płaju nr 26 a pojawiły się również na stronach internetowych grupy Magurycz. Efekt kilkuletnich działań doprowadził do tego, że kaplica obecnie jest całkiem bezpieczna, a najważniejsze wykonane prace to:

• teren odsłonięty od zarośli i oczyszczony
• wzmocnione fundamenty i założone rury drenażowe
• remont i konserwacja więźby dachowej
• wymiana blachy na całym dachu
• przebudowa murku wokół kaplicy

Ogółem NGK Magurycz swoje prace prowadził w latach 1998 - 2002. W 1998 remont został rozpoczęty, rok później podczas kolejnego obozu nastąpiła kontynuacja. W roku 2001 nastąpiło zakończenie prac przy naprawie i rekonstrukcji więźby kopuły i sygnaturki (cebulki) oraz przykrycie blachą ocynkowaną przez wyspecjalizowaną firmę. W roku 2002 kontynuacja remontu, rekonstrukcja łuku nad wejściem i rozpoczęcie rekonstrukcji ogrodzenia.

- Należy tutaj podkreślić, że wszystkie prace podczas obozu były wykonane społecznie, natomiast środki na prowadzenie obozów pochodziły z fundacji, które wspierają tego typu działania. Blachę na dach zakupiliśmy z wolnych datków od turystów, którzy odwiedzali (najczęściej ze mną) kapliczkę.

Kapliczka w Balnicy przed remontem. Rok 1996
foto: Jerzy Wygoda, źródło: www.komancza.info

- Kolejnym ważnym wydarzeniem był Ogólnopolski I Plener Plastyczny w Woli Michowej. Kapliczka zauroczyła artystów, którzy przekazali prace na aukcję, na której udało się zebrać ponad sześć tysięcy złotych. Artyści przeznaczyli je na remont bieszczadzkiej kapliczki. Środki te zostały wykorzystane m.in. na wykonanie drzwi i okien w formie krat ozdobnych. Zadania tego podjął się kowal Mirek Wesołkin, którego rodzina pochodzi z Balnicy.

- W roku 2005 przy kaplicy pracowała zaprzyjaźniona mi grupa turystyczna z Jarosławia "Walterowcy i Platerówki". Wykonali oni schody, poręcze, mostki i wygodne dojście do kaplicy.

Swój wkład w odbudowę miało wiele osób, które nie sposób tutaj wymienić. Na podziękowania przyjdzie napewno jeszcze czas.

Po zakończeniu prac przez NFG Magurycz obiekt stał pusty. Wnęka ołtarzowa "wołała" o świętego, który mógłby wysłuchiwać próśb zaglądających tu turystów i leśników. Wreszcie jesienią 2007 roku RDLP w Krośnie ufundowała obraz Matki Bożej Opiekunki Lasu, autorstwa Zdzisława Pękalskiego, znanego bieszczadzkiego twórcy z Hoczwi.

Obraz - zamontowany w ołtarzowej wnęce - został poświęcony w dniu 23 października 2007 roku.
- To była bardzo kameralna, ale podniosła, ekumeniczna uroczystość. - Wspomina Władysław Budzyn, ówczesny nadleśniczy Nadleśnictwa Komańcza. - Wzięli w niej udział duszpasterze leśników z całej Polski, którzy tu wyznaczyli sobie miejsce rekolekcyjnego spotkania a także ks. Bogdan Kiszko, wikariusz parafii grekokatolickiej w Komańczy.

Ponieważ kaplica znajduje się nieco na uboczu, na lewym brzegu potoku Balnica i jest niewidoczna z drogi, wielu turystów nieświadomie ją omijało idąc dalej drogą do stacji kolejki w Balnicy. W związku z tym wiosną 2008r. ustawiona została tablica kierująca do niej. Wykonana została również stylowa, drewniana kładka przez potok a źródełko spływa do niego drewnianym korytkiem.

opracował: P. Szechyński

Wykorzystano:
Wspomnienia Wojtka Gosztyły, informacje prasowe RDLP oraz własne a także kalendarium NGK Magurycz.

Kapliczka w Balnicy, lato 2016
foto: P. Szechyński

Kapliczka w Balnicy, lato 2016
foto: P. Szechyński

Kapliczka w Balnicy, 2016
foto: P. Szechyński

Kapliczka w Balnicy, 2016
foto: P. Szechyński

Obecnie, idąc do kapliczki w Balnicy przechodzi się potok drewnianą kładką, 2016
foto: P. Szechyński

Kapliczka w Balnicy zimą 2010
foto: P. Szechyński