Park Kulturowy "Rezerwat Pustki"

Działająca przy Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Orkiestra św. Mikołaja opracowała unikalny projekt zagospodarowania i rewitalizacji doliny po łemkowskiej wsi Jawornik znajdującej się w gminie Komańcza.

Dolina Jawornika
foto: P. Szechyński

Projekt parku kulturowego o nazwie "Rezerwat Pustki" spotkał się z dużym zainteresowaniem władz gminy. Nic w tym dziwnego, ponieważ jest on szansą na niekonwencjonalną promocję i zwiększenie ruchu turystycznego. Może przyczynić się do inwestycji turystycznych i rozwoju agroturystyki.

"Rezerwat pustki" to pomysł na nowoczesne - interaktywne, pozwalające na kontakt z przyrodą, w niczym nieprzypominające zakurzonych sal pełnych eksponatów - muzeum zgodne ze standardem XXI wieku. Jego istotą jest zachowanie doliny potoku Jawornik, jej krajobrazu, przyrody wraz ze śladami zabudowań, sadów, siatki pól i dróg przy jednoczesnej delikatnej ingerencji służącej nakierowaniu zwiedzających na najbardziej interesujące miejsca (wyposażenie tego terenu w infrastrukturę informacyjno-turystyczną np. szlaki, punkty informacyjne, przewodnik, strona WWW, płyta multimedialna, wydawnictwa towarzyszące). Dalszym etapem działań może być utworzenie w Komańczy nowoczesnego muzeum-galerii ukazującego współczesny wizerunek kulturowy Bieszczadów i Beskidu Niskiego, a więc dawne i współczesne warstwy kulturowe (oferta dla osób, które z różnych względów nie odwiedzą Parku).

Zapomniana studnia
foto: P. Szechyński

W projekcie bardzo ważną rolę odgrywa sposób w jaki odbiorcy podaje się wiedzę. Nie jest to metoda bezpośrednia (można powiedzieć "kawa na ławę") jaką znajdujemy w skansenach czy książkach, ale pośrednia - poprzez ślady działające na wyobraźnię, budzące w uczestnikach "ducha odkrywcy". Fizyczny wysiłek, długi spacer po dzikim terenie, kontakt z przyrodą, pogodą itp. to pozorne przeszkody, które w istocie mogą wzmocnić skuteczność procesu poznawczego.

W pierwszym rzędzie w dolinie Jawornika zostaną wytyczone i przystosowane do wędrówek szlaki wiodące wzdłuż najciekawszych miejsc, np. pozostałości zabudowań (studni, piwnic) i punktów interesujących krajobrazowo. Będą one opisane, jednak w taki sposób, aby tablice nie zdominowały przyrody Jawornika. Równolegle zostaną przeprowadzone badania, które posłużą do opracowania materiałów w postaci interaktywnej mapy, widoków o kącie 360 stopni, makiety wsi, kalendarza tradycji "Pory roku w Jaworniku", serwisu sieci komórkowej dostarczającego materiał dźwiękowy, zbudowania "reperów czasu" - obelisków zawierających odciśnięty tekst lub znaki.

Wnętrze jednej z piwnic
foto: P. Szechyński

W dalszej perspektywie planowana jest, na obrzeżach parku, budowa pomieszczeń - głównie dla tych turystów, którzy nie skuszą się na wyprawę, albo zachęceni wędrówką chcieliby uzupełnić wiedzę. W ten sposób mogłoby powstać muzeum, które nie musiałoby zawierać nawet żadnego autentycznego eksponatu, a oparte byłoby na nowoczesnych technikach przekazu jak projekcje filmów, projekcje multimedialne, możliwość skorzystania z komputera czy odsłuchania materiału dźwiękowego. Celem placówki byłoby przedstawienie zarówno historii i tradycji regionu, jak i wkładu Bieszczadów i Beskidu Niskiego w kulturę współczesną. Takie "Muzeum Legendy Bieszczadów" może także prowadzić działalność edukacyjno - animacyjną: warsztaty dawnych zawodów, lekcje kultury regionalnej, informację turystyczną, a także rozwijać swoją działalność wykorzystując naturalne możliwości - tworząc np. galerię landartu.

Trzeba jednak pamiętać, że Jawornik jest jedną z kilkudziesięciu urokliwych dolin, które decydują o atrakcyjności Bieszczadów i Beskidu Niskiego. Ważne, by stał się pierwszą, której urok zostanie odpowiednio odczytany, potraktowany jako kapitał, mądrze pomnożony i zachowany dla przyszłych pokoleń. Dolina Jawornika jest elementem potencjału gminy, ale trzeba pamiętać, że podobnym potencjałem dysponuje wiele miejsc. Mamy nadzieję, ze społeczność i władze gminy Komańcza będą umiały wykorzystać ten lubelski pomysł i potencjał jaki daje im wieloletni związek ze studentami i naukowcami z UMCS. Wcześniej czy później ktoś wpadnie na podobny pomysł, a "Rezerwat Pustki" jako symbol tych gór może być tylko jeden.

informacja nadesłana: Anna Miszczyszyn

Więcej na ten temat: www.orkiestra.umcs.lublin.pl/jawornik
Więcej o Jaworniku: Jawornik

Kontakt z autorami pomysłu:
Bogdan Bracha
e-mail: bebrach@interia.pl
tel 503 503 207