...Twoje Bieszczady - serwis dla wszystkich którym Bieszczady w duszy grają...

Bieszczady


Terenwka w Bieszczadach

Bieszczady 4x4


Polecamy:

Gospodarstwo Aleksa
Werchowyna
Chata Smerek
Magiczne Bieszczady
Panorama Solina
Kolejowy Smolnik
Czadzie Sioło
4x4 w Bieszczadach


Cerkwie i cmentarze

Cerkwie drewniane w Bieszczadach
Cerkwie murowane
Kapliczki w Bieszczadach
Dawne cmentarze, cerkwie i cerkwiska
Ikonostas
O ikonie słów kilka
Bojkowszczyzna Zachodnia. Ochrona zasobów kulturowych - działania praktyczne (pdf)

Cmentarze żydowskie (kirkuty)
Cmentarze ewangelickie Bandrów i Stebnik (Steinfels); cm. gr.kat. w Stebniku
Cmentarze wojskowe w Komańczy
Cmentarz wojskowy w Lesku

Kościół w Woli Michowej
Kościół w Komańczy

Obelisk UPA

Miejscowości

Baligród i okolice
Bóbrka
Buk k.Terki
Bystre k.Czarnej
Cisna i okolice
Czarna i okolice
Daszówka
Duszatyn
Dwernik i Dwerniczek
Glinne
Jankowce
Kalnica k.Baligrodu
Komańcza i okolice
- Mogiła - legenda
- drewniany kościółek
- klasztor Nazaretanek
Lutowiska
Łupków
Mików
Muczne
Myczkowce
Nasiczne
Olszanica
Orelec
Prełuki
Rajskie
Roztoki Górne
Rzepedź
Sękowiec i okolice
Serednie Małe
Smolnik nad Osławą
Solinka
Solina i okolice
- bieszczadzkie zapory
- tajemnica zatoki
Stefkowa
Terka
Uherce Mineralne
Ustianowa
Ustrzyki Górne
Wetlina
Wola Matiaszowa
Wola Michowa
Wołosate
Zatwarnica
Zwierzyń

Dawne wsie

Balnica
Beniowa
Bereźnica Niżna
Bukowiec
Caryńskie
Choceń
Dydiowa
Dźwiniacz Górny
Hulskie
Huczwice
Jawornik
Jaworzec
Kamionki
Krywe
Łokieć
Łopienka
- rys historyczny Łopienki
- Chrystus Bieszczadzki
Łuh
Rabe k.Baligrodu
Rosolin
Ruskie
Sianki
Skorodne
Sokoliki
Sokołowa Wola
Studenne
Tarnawa Niżna i Wyżna
Tworylne
- Tworylczyk
Tyskowa
Zawój
Zubeńsko
Żurawin

» Dawne wsie | Zubeńsko

Zubeńsko (Zubieńsko)

Zubeńsko, [...] stanowiące królewszczyznę, zostało założone około roku 1549, na mocy przywileju wydanego przez Piotra Zborowskiego, ówczesnego starosty sanockiego. Osadźcą wsi był Jaczka ze Smolnika. Lustracja z 1565 roku stwierdziła, że we wsi uprawianych jest 5 łanów, a można było uprawiac jeszcze pięć.

zubeńsko cerkiew Cerkiew w Zubeńsku, rok 1934
foto: F. Strzałka

Po siedemdziesięciu pięciu latach od lokacji wsi było tu już 12 łanów wykarczowanych i uprawianych, a po najeździe Rakoczego tylko 3 łany były zagospodarowane. W roku 1880 wieś zamieszkiwało 326 mieszkańców (299 grekokatolików i 27 Żydów; 160 mężczyn i 166 kobiet) w 52 domach. W okresie międzywojennym wieś zamieszkiwało 380 mieszkańców, w tym jedna rodzina żydowska karczmarza i handlarza. Po II wojnie światowej ludność wysiedlono do ZSRR oraz ziemie północno-zachodnie, a zabudowa została całkowicie zniszczona[...] Część mieszkańców Zubeńska wyjechała dobrowolnie, pozostali zostali wysiedleni przymusowo w roku 1946. Akcja "Wisła" Zubeńska nie objęła.

W 33 numerze Materiałów Budownictwa Ludowego w Sanoku z 1996r., znaleźć możemy trzy legendy z Zubeńska. Zanotowała je w roku 1936 miejscowa nauczycielka Maria Bobulska. Pierwsza z legend dotyczy powszechnie tam używanego stołu skrzyniowego a mieszkańcy mieli taki stół "w największym" poszanowaniu od najdawniejszych czasów. Niektórzy nazywali go stołem św. Piotra (gdyż o nim opowiada legenda) i wynosili na dwór podczas burzy, aby Bóg odwrócił chmurę gradową. Druga z legend również opowiada o niebepieczeństwie bogactwa. Trzecia legenda mówi o przyjściu Jezusa z Piotrem i Pawłem do domu złodzieja.

Teren dawnej wsi Zubeńsko Teren dawnej wsi Zubeńsko, na wprost miejsce po cerkwi, 2013
foto: P. Szechyński

We wsi istniała filialna cerkiew greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła, przyłączona do parafii w Łupkowie. Była to cerkiew w typie północno-wschodnim cerkwi łemkowskiej w wariancie bezwieżowym (wg R. Brykowskiego). Zbudowana w roku 1789 była najstarszą cerkwią tego typu. Była to świątynia drewniana, orientowana, trójdzielna z niewielką kruchtą od strony zachodniej. Wszyskie trzy pomieszczenia - babiniec, nawa i prezbiterium - o jednakowej wysokości. Nad każdym z nich znajdowała się prawdopodobnie kopuła namiotowa, łamana. Dach wspólny, wielopołaciowy, o jednej kalenicy dla nawy i babińca oraz niższej kalenicy nad prezbiterium. Dach w dolnej części łamany z okapem w jednym poziomie.

Zwieńczenie stanowiły pozorne wieżyczki sygnaturkowe z kulami i żelaznymi krzyżami. Środkowa - wyższa i większa - na sześciobocznej podstawie namiotowej. Cerkiew uległa zniszczeniu po II wojnie światowej. Obecnie o jej istnieniu przypomina jedynie wieniec starych drzew i resztki podmurówki. Obok cerkwi stała murowana dzwonnica.

Zubeńsko krzyż Krzyż łemkowski na terenie dawnej wsi, 2009
foto: P. Szechyński

Przez Zubeńsko przebiega obecnie szlak niebieski (graniczny), który wchodzi do dawnej wsi od strony Łupkowa i kieruje się na Wysoki Groń. Do niedawna szlak niebieski z Nowego Łupkowa biegł do szosy Komańcza - Cisna a następnie przed Smolnikiem skręcał do Zubeńska. Przebieg szlaku został w roku 2007 zmieniony. Obecnie omija on fragment biegnący do w/w szosy i z Nowego Łupkowa prowadzi do Łupkowa, dalej obok cmentarza w Łupkowie i schroniska biegnie w kierunku Zubeńska.

Po wejściu na teren dawnej wsi (od Łupkowa) po prawej stronie widoczny, wystający z wysokich traw i chwastów żeliwny krzyż łemkowski - w zasadzie jedyny znak, mówiący o tym, iż dawniej w pobliżu istniał cmentarz oraz cerkiew. W okresie letnim dojście na teren cerkwiska jest bardzo utrudnione, ze względu na wysokie trawy. Posród drzew, resztki dawnej podmurówki cerkwi oraz resztki nagrobków - bardzo słabo widoczne, zarośnięte. Zachował się jeden krzyż żelazny oraz jeden przewrócony nagrobek. Nieco dalej - w kierunku pasma granicznego - stoi krzyż przydrożny, otoczony żelaznym płotkiem. Po Zubeńsku nie zachowało się tu nic więcej.

Bardzo ciekawe opracowanie dotyczące historii Zubeńska autorstwa Wojciecha Wesołkina, przeczytać możemy w 17 numerze rocznika Bieszczad w cyklu "W dorzeczu Osławy". Przeczytamy w nim m.in. "W 1934 roku Zubeńsko - podobnie jak okoliczne wsie - znalazło się w gminie zbiorowej Wola Michowa. Powierzchnia miejscowości wynosiła 10,94 km2. W roku 1938 odnotowano we wsi spór pomiędzy parochem parafii greckokatolickiej w Łupkowie a gromadą Zubeńsko, która podlegała tej parafii." Po krótce chodziło o buntowanie ludności przez greckokatolickiego księdza w sprawie zniesienia "dwujęzyczności" w miejscowej szkole. Ksiądz wmawiał ludziom m.in. takie bzdury, że jeśli podpiszą deklarację z żądaniem państwowego języka w szkole to staną się Polakami i będą musieli zmienić wyznanie.

Zubeńsko miejsce po cerkwi Miejsce po cerkwi w Zubeńsku, 2010
foto: P. Szechyński

W artykule czytamy również: "11 wrzesnia 1939 roku Zubeńsko zajęły dwa bataliony 21 pułku piechoty Armii Słowackiej, później dostało się pod okupację niemiecką. Hitlerowcy 10 lipca 1942 r. dokonali eksterminacji miejscowych Żydów. W październiku 1944 r. Armia Czerwona wyparła hitlerowców z tego rejonu. [...] Zaczynały działać polskie struktury administracyjne. [...] 1 lutego 1945 mianowano sołtysa i podsołtysa Zubeńska. Zostali nimi Fedor Buranycz i Piotr Suszko. W sierpniu tegoż roku przeprowadzono spis ludności. Na liście spisowej wymieniono 356 osób narodowości ukraińskiej. [...] Druga tura wysiedleń nastąpiła w maju 1946r. Pomimo wykazania na liście z Zubeńska 25 rodzin jako "lojalny gr.kat. nar. Polskiej", przymusowo deportowano ludność z 57 gospodarstw. [...] W dokumentach z 1946 r., sporządzonych przez urzędników gminnych, w Zubeńsku wykazano: zamieszkanie dwóch osób, 40 uszkodzonych budynków mieszkalnych, budynek cerkwi i częściowo spalony budynek szkolny. W 1950 r. przeprowadzono inwentaryzację budynków nadających się do zamieszkania przez nowych osadników. W Zubeńsku zanotowano istnienie 12 domów drewnianych krytych słomą i jedną szopę. Budynki te były wykorzystywane od 1948 r. przez Centralę Mięsną w trakcie letnich wypasów bydła i koni."

Zainteresowanym szerzej historią wsi polecamy sięgnięcie do artykułu W. Wesołkina - znajduje się tam wiele bardziej szczegółowych opisów, temat lokalnych wierzeń i zwyczajów, wykaz nazwisk przedwojennych mieszkańców wraz z numerami domów i wiele innych interesujących informacji.

Wracając na szlak, udajemy się w kierunku południowo-wschodnim i wchodzimy na teren Ciśniańsko-Wetlińskiego Parku Krajobrazowego. Szlak biegnie teraz lekko pod górę. Dookoła rozległe łąki, bardzo przyjemne widoki. Na wzniesieniu, po prawej wspomniany wyżej stary krzyż przydrożny na betonowym cokole. Dawniej krzyż ten posiadał blaszany "daszek" - obecnie już go nie ma. Z Zubeńska biegnie nowa, utwardzona droga do Woli Michowej, któa w Woli wychodzi obok cmentarza. Nawierzchnia jest bardzo dobra i równa, jednak jest to wewnętrzna droga Lasów Państwowych (zakaz ruchu). W drugą stronę, również wyremontowana droga leśna aż pod Łupków.

Po kolejnych 20 minutach szlak opuszcza odkryty teren i wchodzi do lasu. Teraz nieco mocniej pod górę, kieruje się do przełęczy, pomiędzy Głębokim Wierchem a Wysokim Groniem. Dochodzimy do granicy, gdzie szlak zmienia kierunek na wschodni, idąc grzbietem granicznym. Po 30 minutach osiągamy Wysoki Groń (905m n.p.m), skąd dalej możemy się udać przez Rydoszową do Balnicy, lub zejść z W. Gronia do Woli Michowej (bez szlaku).

  Czasy przejść (szlak niebieski):

  • Nowy Łupków - Wysoki Groń, ok.3 h, powrót ok. 2½ h.
  • Wysoki Groń - Balnica, ok. 2½ h, powrót ok. 3 h.

Opis szlaku niebieskiego: Łupków - Zubeńsko - Wysoki Groń - Balnica

Więcej zdjęć:

Miejsce po cerkwi oraz cmentarz w Zubeńsku - galeria

Zobacz także mapę WIG z roku 1938: Łupków, WIG 1938, 1:100000, obejmującą Zubeńsko, na której można zobaczyć dawny układ zabudowy wsi.

P. Szechyński

Literatura:

1. Wesołkin W., 2011, "W dorzeczu Osławy, cz.III. Łupków i Zubeńsko", Bieszczad nr 17, str. 111-127.
2. Brykowski R., "Drewniana architektura cerkiewna w Polsce, na Słowacji i Rusi Zakarpackiej", Wrocław 1986.
3. Arlet J., Ciupka B., W Gminie Komańcza, Krosno 1999.
4. Blin-Olbert Danuta, "Trzy legendy z Zubeńska", Materiały MBL w Sanoku, nr 33/1996.

Krzyż przydrożny w Zubeńsku Krzyż przydrożny w Zubeńsku, 2012
foto: P. Szechyński
Krzyż przydrożny w Zubeńsku - figurki Żeliwne figurki na krzyżu przydrożnym w Zubeńsku, 2012
foto: P. Szechyński
Nowa droga z Zubeńska do Woli Michowej Nowa droga z Zubeńska do Woli Michowej, 2012
foto: P. Szechyński
Droga Smolnik - Zubeńsko Droga Smolnik - Zubeńsko, 2010
foto: P. Szechyński
Zubeńsko. krzyż Krzyż przydrożnu w Zubeńsku, 2003
foto: P. Szechyński
Zubeńsko Droga przez Zubeńsko w okolicy krzyża przydrożnego, 2003
foto: P. Szechyński
Praktyczne

Kamera w Czaszynie

Schroniska
Schroniska PTSM
Bazy namiotowe i chatki
Harcerskie bazy i hoteliki
Noclegi

Mapa Bieszczady - wersja online
Mapy Bieszczadów - recenzje
Mapy wycinkowe - recenzje
Przewodniki
Ciekawe wydawnictwa

Szlaki turystyczne - opisy
Szlaki turystyczne - wykaz
Czasy przejść
Ścieżki przyrodnicze - wykaz
Regulamin BdPN
Punkty kasowe BdPN

Bieszczadzka Kolejka Leśna
Jazdy konne
Rejsy po Zalewie Solińskim
Wyciągi narciarskie
Muzea
Informacja turystyczna
Przewodnicy
Przewoźnicy (Bus)
Przejścia graniczne
Traperska przygoda - tabory

Warto wiedzieć

Z psem w Bieszczady
Zagroda pokazowa żubrów
Wędkarskie eldorado na Sanie
Park Gwiezdnego Nieba Bieszczady
Karpackie niebo
Sery w Bieszczadach
Wypał węgla drzewnego
Jaskinie
Snowgliding w Bieszczadach
Bieszczadzkie szybowiska
Bieszcz. Centrum Nordic Walking

Trochę historii
Podział (granice) Bieszczadów
Losy bieszczadzkiej ludności
Różne plany rozwoju Bieszczadów
Na wyniosłych połoninach BdPN
Nie tylko Wysokie
Sieć wodna
Geocaching

Fauna Bieszczadów
Flora Bieszczadów

Leśny Kompleks Promocyjny "Lasy Bieszczadzkie"

Ukraińska Powstańcza Armia
Karol Wojtyła w Bieszczadach
Bieszczady pół wieku temu
Bieszczady w filmie

Polowanie w Bieszczadach

Reportaże

Rozmaitości bieszczadzkie

Wyprawy piesze

Tarnica z Wołosatego
Halicz z Wołosatego
Bukowe Berdo z Mucznego
Krzemień
Szeroki Wierch
Połonina Caryńska
Połonina Wetlińska
Smerek (wieś) - Smerek - Połonina Wetlińska - Brzegi Górne
Cisna - Jasło - Smerek (wieś)
Przysłup - Jasło
Suche Rzeki - Smerek
Dwernik-Kamień
Pętla: Wetlina - Riaba Skała - Czerteż - Kremenaros - Rawki - Dział - Wetlina
Mała i Wielka Rawka z p. Wyżniańskiej
Ścieżka "Berehy Górne"
Chryszczata z Komańczy
Chryszczata z Jeziorka Bobrowego
Szlak Huczwice - Chryszczata
Wołosań z Żubraczego
Jaworne - Kołonice - Jabłonki
Krąglica
Hyrlata
Szlak graniczny Łupków - Balnica
Przełęcz nad Roztokami - Ruske
Przełęcz nad Roztokami - Okrąglik - Jasło
Jasło i Okrąglik ze Strzebowisk
Łopiennik
Ścieżka Jeleni Skok z Cisnej (wieża widokowa)
Opołonek i Kińczyk Bukowski
Ścieżka dendrologiczno-historyczna w Berehach
Przysłup Caryński z Bereżek
Bukowiec - Sianki - Źródła Sanu
Tarnawa Niżna - Dźwiniacz Górny
Brenzberg - ścieżka
Krutyjówka - ścieżka
Tworylne i Krywe z Rajskiego
Terka - Studenne
Otaczarnia w Bukowcu
Rajskie - Studenne (most)
Przysłup - Krywe
Korbania z Bukowca
Korbania z Łopienki i Tyskowej
Suliła
Wola Michowa - Balnica szl. żółtym
Z Balnicy do Osadnego
Do Solinki z Żubraczego
Zwierzyń - Myczków
Tyskowa i Radziejowa ze Stężnicy
Lasumiła - najgrubsza jodła
Jodła k.Pszczelin - opis ścieżki
Stare Procisne, ścieżka
Dwernik - Procisne, ścieżka
Przez bieszczadzki las - ścieżka Nasiczne - Sękowiec
Kopalnia ropy Polana - Ostre
Holica z Ustianowej - ścieżka
Hylaty - ścieżka hist-przyrodnicza
Huczwice - ścieżka geologiczna
Komańcza - ścieżka dydaktyczna
Jawornik - ścieżka
Gminny szlak Baligród
Bukowy Dwór - ścieżka przyrodnicza
Po ekomuzeum w krainie bobrów
Dolina Potoku Zwór

Warto zobaczyć

Wodospady i kaskady
Jeziorka Duszatyńskie
Jeziorko Bobrowe
Sine Wiry
"Gołoborze" i dolina Rabskiego
Rezerwat "Przełom Osławy"
Rezerwat "Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku"
Torfowisko "Tarnawa"
Torfowisko "Wołosate"
Jaskinie w Nasicznem
Grota w Rosolinie
Rezerwat "Hulskie"
Młyn w Hulskiem
Pichurów - punkt widokowy
Przełęcz Wyżna - pkt. widokowy
Przełęcz Żebrak
Zagroda pokazowa żubrów
Mini-zoo w Lisznej i Myczkowcach
Kamień leski
Koziniec kamieniołom
Skałki Myczkowieckie
Kolejowy Smolnik
Ogród biblijny w Myczkowcach
Miniatury cerkwi Myczkowce
Entomo-zieleniec Myczkowce
MBL Sanok - skansen w Sanoku
Park miejski w Sanoku
Zielony domek w Ustrzykach G.
Muzeum Historii Bieszczad
Klasztor w Zagórzu
Droga krzyżowa w Zagórzu
Sanktuarium w Jasieniu
Ekomuzeum Hołe
Pomnik Tołhaja
Most podwieszany w Dwerniczku
XIX-wieczny most kolejki
Radoszyckie źródełko
- legenda o radoszyckim źródełku
Nowe pomniki przyrody w dolinie Osławy i Kalniczki
Góry Słonne
Rezerwat Sobień
Rezerwat "Polanki"
Góry Słonne - pkt. widokowy

Ski-tour

Hyrlata (1103 m) zimą
Matragona (990 m) zimą
Osina (963m n.p.m.)
Płasza, Kurników Beskid, Okrąglik

Rowerem

Trasy rowerowe

Samochodem

Trasy samochodowe
Stan dróg w Bieszczadach
Parkingi

Słowacja i Ukraina

Zalew Starina (Słowacja)

Projekt Rozłucz
Jasienica Zamkowa
Stara Sól
Bieszczady Wschodnie - relacja z wyjazdu 2005
Czarnohora, relacja z wyjazdu 2006

 

Serwis nasz i współpracujący z nami reklamodawcy
zbierają i przechowują tzw. pliki cookies zarówno do np. statystyk,
jak i w celach reklamowych. Korzystając z naszych stron bez zmiany ustawien przegladarki będą one zapisane w pamięci urządzenia. Przeglądając nasz serwis ZGADZASZ się na wykorzystywanie tych plików. Szczegółowe informacje na temat cookies
znajdują się w naszej Polityce prywatności

© Twoje Bieszczady 2001-2023