» Cmentarze i cerkwiska | Łupków

Cmentarz jest ogrodem co ma piękna wiele. Rzecz o cmentarzu w Łupkowie

"Cmentarz jest ogrodem co ma piękna wiele". Te słowa francuskiego poety Guillaume Apollinaire doskonale oddają klimat panujący na łupkowskim cmentarzu. Jawi się on niczym zielona świątynia śmierci, w której to łączą się ze sobą natura i sztuka.

Droga na ten cmentarz nie należy do najprostszych. Trzeba wiedzieć, gdzie zejść ze szlaku aby na niego trafić (cmentarz zlokalizowany jest około 600 metrów poniżej stacji kolejowej Łupków, przy czarnym szlaku Szwejka, nad potokiem). Jego położenie, wszechogarniająca zieleń, magia, cisza - rekompensują wszystkie trudy.

Skąd cmentarz w tak odludnym miejscu? Do powojennych wysiedleń Łupków tętnił życiem. Jak na wieś o charakterze łańcuchówki przystało zabudowa biegła zgodnie z rzeźbą terenu wzdłuż potoku i głównej drogi. Gdzieś po środku miejscowości zlokalizowana była greckokatolicka cerkiew parafialna p.w. Św. Michała Archanioła (co do roku jej budowy istnieją rozbieżności; źródła podają, że powstała ona między 1815 a 1821 rokiem) wraz z przycerkiewnym oraz grzebalnym cmentarzem. Nie była to pierwsza cerkiew w miejscowości. Już w 1565 r. odnotowano istnienie tu parochii prawosławnej, wzmiankowany jest pop, co oznacza, iż istnieć musiała tu również prawosławna cerkiew. W 1718 r. zbudowano drewnianą cerkiew greckokatolicką - poprzedniczkę ostatniej, wzmiankowanej wyżej. Po 1947 roku wieś opustoszała, świątynia uległa zniszczeniu a cmentarz częściowemu zapomnieniu.

Cerkiew pw. Św. Michała Archanioła i cmentarz na mapie z 1936 roku

Cmentarz otoczony jest wieńcem starych drzew. To dzięki ich obecności i dużej różnorodności na tak małej powierzchni zidentyfikować można łupkowski cmentarz.

"Cerkiew w Łupkowie konsekrowano dopiero w roku 1854. Parafia obejmowała sam Łupków a dopiero przed 1879 r. włączono do niej parafię Zubeńsko. Miejscowa cerkiew nosiła cechy architektoniczne typowe dla stylu wschodniołemkowskiego. Nakryta pobitym gontem dachem dwupołaciowym, zwieńczonym dwoma ślepymi latarniami z cebulką nad prezbiterium i babińcem. Kilka metrów na zachód od cerkwi stała murowana dzwonnica, później budowana na planie kwadratu, nakryta dachem brogowym pobitym blachą. [...] Dokument z 1946 r. wspomina o stojącej tu nadal cerkwi greckokatolickiej. W schematyzmach jako patron cerkwi wymieniany jest kanonik przemyski ks. Jan Ławrowski, a następnie Kapituła Greckokatolicka w Przemyślu. W Łupkowie posługę duszpasterską sprawowali: ks. Siemion, ks. Aleksander Warcholak, ks. Danił Kotys, ks. Teodor Hraban (ur. 1866, zm. 1934 r. i pochowany w Łupkowie), ks. Josyf Chudio, ks. Iwan Kit, ks. Emilian Kałeniuk, którzy z rodzinami zajmowali plebanię, oznaczoną w zabudowie wsi numerem 31." (Wesołkin, 2011).

Zza drzew i zarośli wynurzają się nagrobki:

Na łupkowski cmentarz prowadzi ścieżka, wydeptana przez odwiedzających to magiczne miejsce piechurów.

Kamienna podmurówka oraz krzyże żelazne ze zwieńczeń świątyni - to jedyne dowody świadczące o istnieniu łupkowskiej cerkwi parafialnej pw. Św. Michała Archanioła.

Zarośla skrywają kilkanaście nagrobków: żelazne krzyże osadzone w ziemi, żelazne krzyże na kamiennych cokołach, betonowe groby, najstarsze datowane na połowę XIX wieku, zaś najmłodsze pochodzą z 1944 roku.
Mimo, że nagrobki pokrywa mech...

Inskrypcje są nadal czytelne...

Na cmentarzu natknąć się można na drewniane krzyże malowniczo poprzybijane do drzew. Są one zbyt spróchniałe by samodzielnie stać wśród sięgających piersi zarośli. Niezwykłe wrażenie robi Chrystus przybity do jednego z drzew...

Na innym drzewie umocowana tabliczka z imieniem i nazwiskiem Ś.P. Michała Trojczaka z datą jego urodzenia i śmierci.

Rok 2008

Ta sama tabliczka - rok 2010

Łupkowski cmentarz skrywa proste, betonowe nagrobki ...

... żelazne krzyże ...

... jak również nagrobki pięknie zdobione ...

Na kilku grobach stoją znicze - symbol pamięci.

A zatem prawdą jest napis widniejący na nagrobku Jana Biernata - przodownika straży granicznej, że "Kochani nigdy nie odchodzą".

Cmentarz pełen jest zjawisk niezwykłych. Jak choćby drzewo i drewniany krzyż splecione w uścisku ...

Cmentarz w Łupkowie to jedno z najosobliwszych miejsc spoczynku niegdysiejszych mieszkańców Bieszczadów.
Zdjęcia przedstawiają stan cmentarza na sierpień 2008 i 2010 roku.

Więcej zdjęć:

Cmentarz w Łupkowie - galeria zdjęć

opracowanie: Ania Długozima

Literatura:

1. Kryciński S., Cerkwie w Bieszczadach, Pruszków, 2005.
2. Wesołkin W., 2011, "W dorzeczu Osławy, cz.III. Łupków i Zubeńsko", Bieszczad nr 17, str. 111-127.
3. Bieszczady. Przewodnik, Pruszków 1999.