...Twoje Bieszczady - serwis dla wszystkich którym Bieszczady w duszy grają...

Bieszczady


Terenwka w Bieszczadach

Bieszczady 4x4


Polecamy:

Gospodarstwo Aleksa
Werchowyna
Chata Smerek
Magiczne Bieszczady
Panorama Solina
Kolejowy Smolnik
Czadzie Sioło
4x4 w Bieszczadach


Cerkwie i cmentarze

Cerkwie drewniane w Bieszczadach
Cerkwie murowane
Kapliczki w Bieszczadach
Dawne cmentarze, cerkwie i cerkwiska
Ikonostas
O ikonie słów kilka
Bojkowszczyzna Zachodnia. Ochrona zasobów kulturowych - działania praktyczne (pdf)

Cmentarze żydowskie (kirkuty)
Cmentarze ewangelickie Bandrów i Stebnik (Steinfels); cm. gr.kat. w Stebniku
Cmentarze wojskowe w Komańczy
Cmentarz wojskowy w Lesku

Kościół w Woli Michowej
Kościół w Komańczy

Obelisk UPA

Miejscowości

Baligród i okolice
Bóbrka
Buk k.Terki
Bystre k.Czarnej
Cisna i okolice
Czarna i okolice
Daszówka
Duszatyn
Dwernik i Dwerniczek
Glinne
Jankowce
Kalnica k.Baligrodu
Komańcza i okolice
- Mogiła - legenda
- drewniany kościółek
- klasztor Nazaretanek
Lutowiska
Łupków
Mików
Muczne
Myczkowce
Nasiczne
Olszanica
Orelec
Prełuki
Rajskie
Roztoki Górne
Rzepedź
Sękowiec i okolice
Serednie Małe
Smolnik nad Osławą
Solinka
Solina i okolice
- bieszczadzkie zapory
- tajemnica zatoki
Stefkowa
Terka
Uherce Mineralne
Ustianowa
Ustrzyki Górne
Wetlina
Wola Matiaszowa
Wola Michowa
Wołosate
Zatwarnica
Zwierzyń

Dawne wsie

Balnica
Beniowa
Bereźnica Niżna
Bukowiec
Caryńskie
Choceń
Dydiowa
Dźwiniacz Górny
Hulskie
Huczwice
Jawornik
Jaworzec
Kamionki
Krywe
Łokieć
Łopienka
- rys historyczny Łopienki
- Chrystus Bieszczadzki
Łuh
Rabe k.Baligrodu
Rosolin
Ruskie
Sianki
Skorodne
Sokoliki
Sokołowa Wola
Studenne
Tarnawa Niżna i Wyżna
Tworylne
- Tworylczyk
Tyskowa
Zawój
Zubeńsko
Żurawin

» Warto wiedzieć | Podział Bieszczadów

Podział Bieszczadów. Pisowania: "Z Bieszczad czy z Bieszczadów?"

Podziałów Bieszczadów jest bardzo wiele, być może tak wiele jak wielu jest miłośników tego regionu. Stąd też, często dochodzi do dyskusji gdzie tak naprawdę zaczynają się Bieszczady a gdzie się kończą. Nie podejmuję się rozstrzygnięcia tego sporu, tym bardziej, że również mam te "swoje" Bieszczady ulokowane w określonych granicach, niekoniecznie zgodnych z opinią geografów.

Podział geograficzny Bieszczadów

Ścisły podział geograficzny jest ogólnie niezbyt dobrze znany. Wiedzieć wypada, że Bieszczady dzielimy na Zachodnie - po stronie polskiej i słowackiej oraz znacznie większe obszarowo Wschodnie - po stronie ukraińskiej. Bieszczady Wschodnie i Zachodnie oddziela położona na terytorium Ukrainy przełęcz Użocka - zatem część B. Zachodnich minimalnie zahacza o Ukrainę. Do Bieszczadów Zachodnich zaliczamy również położone po stronie słowackiej Bukovske Vrchy (Góry Bukowskie).

Bieszczady Bieszczady Zachodnie
foto: P. Szechyński

Wspomnieć trzeba, iż najbardziej chyba rozpowszechniony jest podział geograficzny wg prof. Kondrackiego lokujący Bieszczady Zachodnie pomiędzy pasmem Wysokiego Działu na południu a Sanem od północy - w dużym uproszczeniu, przy czym część geografów do Bieszczadów zalicza jeszcze pasmo Otrytu a część już do Gór Sanocko-Turczańskich.

Wg podziałów geograficznych w Bieszczadach (co nie dla wszystkich jest oczywiste) nie leżą takie miejscowości jak Ustrzyki Dolne, Lesko, Polańczyk, Solina, Chrewt, Polana, Czarna czy Lutowiska, które są położone w Górach Sanocko-Turczańskich a także m.in. Rzepedź, Komańcza czy Radoszyce, które znajdują się w Beskidzie Niskim.

Podział turystyczny Bieszczadów

O wiele bardziej rozpowszechnione i stosowane w praktyce, są tzw. granice turystyczne. Tworząc ten serwis, posługujemy się wyłącznie granicami turystycznymi, to jest takimi, które naszym zdaniem są najbardziej przydatne turyście odwiedzającemu ten region. Trudno oczekiwać, że ktoś będąc np. w Dwerniku i chcąc spędzić wakacje w Bieszczadach, nie podjedzie sobie do Soliny czy Polańczyka bo to już nie Bieszczady.

Granice turystyczne przyjęte w ten sposób lokują się następująco: granica państwa ze Słowacją i Ukrainą od południa, linia kolejowa Zagórz - Łupków od zachodu i południa (+ Radoszyce), pasmo Żukowa od północy oraz granica z Ukrainą na wschodzie.

Stosując podział turystyczny - w materiałach zawartych w serwisie - w Bieszczadach umieszczono m.in. Solinę, Bóbrkę, Zwierzyń, Uherce, Czarną i inne. Mamy nadzieję, iż zostało wyjaśnione dlaczego tak się stało, zatem nie należy tego rozpatrywać w kategoriach błędu, a celowego działania, mającego na celu ułatwienie poznania całego regionu pod kątem ciekawych miejsc i zabytków.

Osobnym tematem natomiast jest Arłamów. Na tyle osobnym, że w zasadzie nie powinno być tu dla niego miejsca. Jednak usilne działania marketingowe, prowadzone przez zainteresowanych ściągnięciem tam ludzi, wymagaja kilku słów wyjaśnienia. Arłamów nie ma nic wspólnego z Bieszczadami. Można gdybać, dyskutować czy np. Solina albo Ustrzyki Dolne to Bieszczady a to stosując podział geograficzny, a to turystyczny, a to jeszcze inny. Arłamów nie mieści się w żadnym. Miejscowość ta położona jest na Pogórzu Przemyskim, blisko 30 km na północ od Ustrzyk Dolnych i ponad 70 km od Ustrzyk Górnych. Pisanie o Arłamowie w Bieszczadach, tak powszechne w mediach (choć nie tylko) wynika albo z niewiedzy, albo jest celowym działaniem mającym za zadanie wtłoczyć Arłamów w Bieszczady na siłę. Bo tak jest korzystniej z marketingowego punktu widzenia. Bieszczady są dość rozpoznawalną marką a Pogórze Przemyskie na razie żadną. Jest to wprowadzanie turystów w błąd.

Bieszczady zachodnie Bieszczady Zachodnie, dolina Terebowca jesienią
foto: P. Szechyński

 

Z Bieszczad czy Bieszczadów - "odwieczny" problem

Zagadnienie jak właściwie powinno się poprawnie mówić: z Bieszczad czy Bieszczadów, jest dość powszechne. Obie formy mają wielu zwolenników i przeciwników. Poprawność formy wydaje się być pozornie prosta i oczywista, zatem nie będziemy tu zagłębiać się w szczegóły - jest ich w internecie całe mnóstwo. To, jak powinno się mówić / pisać wynika bezpośrednio z pochodzenia i historii tego słowa oraz jego pierwotnego znaczenia. Nie sposób zauważyć, że część językoznawców, którzy dopuszczają obie formy i wprowadzili je m.in. do słowników (wg słownika poprawne są obie) prawdopodobnie nie zbadała dogłębnie historii słowa, tego w jakiej formie było używane dawniej i skąd pochodzi. Trud taki zadał sobie m.in. doc. dr hab. Adam Fastnacht, wieloletni pracownik najstarszego polskiego wydawnictwa - Ossolineum we Wrocławiu oraz autor wielu prac o regionie - jego ciekawe i klarowne wyjaśnienie problemu również jest dostępne online. Forma "z Bieszczad" została rozpowszechniona głównie w II połowie XXw., m.in. przez dziennikarzy, którzy nie musieli znać (i często nie znali) prawidłowej odmiany, ale także np. przez piszącego przewodniki Mieczysława Orłowicza. To co było często powtarzane - przyjęło się w zasadzie bez głębszego zastanowienia. Jednak gdyby spora część społeczeństwa zaczęła nagle mówić "poszłem", to czy należałoby to uznać również jako formę poprawną? Przyjmując, że język jest żywy, ewoluuje - wydaje się że tak, ale pogodzic się z tym ciężko.

Zatem wydaje się, że poprawna jest wyłącznie forma "z Bieszczadów". Pamiętajmy, że Bieszczady są częścią Beskidów i słowo to odmienia się tak samo, zwłaszcza że dawniej były to słowa tożsame - oznaczające to samo. (Ten) Bieszczad oznaczał najczęściej grzbiet graniczny, który oddzielał Polskę od Węgier (również dział wodny). Mawiano "idę za Bieszczad", byłem "na Bieszczadzie". Słowo mogło być też stosowane do określenia kilku pomniejszych wzgórz, grzbietów granicznych, itp. - przy kilku dochodzi liczba mnoga. Jeśli całe góry nazwano potem Bieszczadami, to w domyśle jest ich wiele. Jeden Bieszczad, pięć Bieszczadów a nie pięć Bieszczad. Znaczący to samo Beskid pozostał przy swojej pierwotnej formie. Mówimy "z Beskidów" (będąc np. na wycieczce w kilku) oraz "z Beskidu" (Niskiego, Sądeckiego, itd.) I nikt z tym nie polemizuje. Jeżeli zatem upieramy się przy formie "z Bieszczad", "lasy Bieszczad", "wsie Bieszczad" to bądźmy konsekwentni i mówmy: "wróciłem z Beskid", "dzikie lasy Beskid", itd. Wymowa mieszana, tj. taka, którą najczęściej można usłyszeć z ust zwolenników formy Bieszczad (w dopełniaczu), którzy mówią "z Bieszczad" i jednocześnie "z Beskidów" brzmi dość zabawnie.

Powszechnym błędem językowym jest również używanie określenia "grekokatolicki" w odniesieniu do obrządku oraz cerkwi. Wierni obrządku greckiego (unici) to grekokatolicy. Natomiast cerkiew jest greckokatolicka, msza (liturgia) greckokatolicka, cmentarz greckokatolicki, itd. Wyraz ten piszemy łącznie, bez myślnika rozdzielającego człony (np. greko-katolik, grecko-katolicki - jest pisownią błędną). Na Ukrainie forma "grekokatolicki" będzie poprawna, gdyż jest to dosłowna kopia właśnie z ukraińskiego. Podobnie na pozostałościach na naszym terenie. W Polsce jednak forma ta jest uznawana za błędną. Słowo składa się z dwóch członów, które oznaczają świątynię katolicką obrządku greckiego - stąd greckokatolicka.

Warto również zwaracać uwagę na poprawną odmianę nazw bieszczadzkich miejscowości. Stosowane formy np. Krywym, Rajskim, Tworylnym, itp. nie są poprawne. Winno być: Krywem, Rajskiem, Tworylnem, Hulskiem, itp.

P. Szechyński

Bieszczady Zachód słońca nad połoninami widziany z grzbietu Bukowego Berda
foto: P. Szechyński
Praktyczne

Kamera w Czaszynie

Schroniska
Schroniska PTSM
Bazy namiotowe i chatki
Harcerskie bazy i hoteliki
Noclegi

Mapa Bieszczady - wersja online
Mapy Bieszczadów - recenzje
Mapy wycinkowe - recenzje
Przewodniki
Ciekawe wydawnictwa

Szlaki turystyczne - opisy
Szlaki turystyczne - wykaz
Czasy przejść
Ścieżki przyrodnicze - wykaz
Regulamin BdPN
Punkty kasowe BdPN

Bieszczadzka Kolejka Leśna
Jazdy konne
Rejsy po Zalewie Solińskim
Wyciągi narciarskie
Muzea
Informacja turystyczna
Przewodnicy
Przewoźnicy (Bus)
Przejścia graniczne
Traperska przygoda - tabory

Warto wiedzieć

Z psem w Bieszczady
Zagroda pokazowa żubrów
Wędkarskie eldorado na Sanie
Park Gwiezdnego Nieba Bieszczady
Karpackie niebo
Sery w Bieszczadach
Wypał węgla drzewnego
Jaskinie
Snowgliding w Bieszczadach
Bieszczadzkie szybowiska
Bieszcz. Centrum Nordic Walking

Trochę historii
Podział (granice) Bieszczadów
Losy bieszczadzkiej ludności
Różne plany rozwoju Bieszczadów
Na wyniosłych połoninach BdPN
Nie tylko Wysokie
Sieć wodna
Geocaching

Fauna Bieszczadów
Flora Bieszczadów

Leśny Kompleks Promocyjny "Lasy Bieszczadzkie"

Ukraińska Powstańcza Armia
Karol Wojtyła w Bieszczadach
Bieszczady pół wieku temu
Bieszczady w filmie

Polowanie w Bieszczadach

Reportaże

Rozmaitości bieszczadzkie

Wyprawy piesze

Tarnica z Wołosatego
Halicz z Wołosatego
Bukowe Berdo z Mucznego
Krzemień
Szeroki Wierch
Połonina Caryńska
Połonina Wetlińska
Smerek (wieś) - Smerek - Połonina Wetlińska - Brzegi Górne
Cisna - Jasło - Smerek (wieś)
Przysłup - Jasło
Suche Rzeki - Smerek
Dwernik-Kamień
Pętla: Wetlina - Riaba Skała - Czerteż - Kremenaros - Rawki - Dział - Wetlina
Mała i Wielka Rawka z p. Wyżniańskiej
Ścieżka "Berehy Górne"
Chryszczata z Komańczy
Chryszczata z Jeziorka Bobrowego
Szlak Huczwice - Chryszczata
Wołosań z Żubraczego
Jaworne - Kołonice - Jabłonki
Krąglica
Hyrlata
Szlak graniczny Łupków - Balnica
Przełęcz nad Roztokami - Ruske
Przełęcz nad Roztokami - Okrąglik - Jasło
Jasło i Okrąglik ze Strzebowisk
Łopiennik
Ścieżka Jeleni Skok z Cisnej (wieża widokowa)
Opołonek i Kińczyk Bukowski
Ścieżka dendrologiczno-historyczna w Berehach
Przysłup Caryński z Bereżek
Bukowiec - Sianki - Źródła Sanu
Tarnawa Niżna - Dźwiniacz Górny
Brenzberg - ścieżka
Krutyjówka - ścieżka
Tworylne i Krywe z Rajskiego
Terka - Studenne
Otaczarnia w Bukowcu
Rajskie - Studenne (most)
Przysłup - Krywe
Korbania z Bukowca
Korbania z Łopienki i Tyskowej
Suliła
Wola Michowa - Balnica szl. żółtym
Z Balnicy do Osadnego
Do Solinki z Żubraczego
Zwierzyń - Myczków
Tyskowa i Radziejowa ze Stężnicy
Lasumiła - najgrubsza jodła
Jodła k.Pszczelin - opis ścieżki
Stare Procisne, ścieżka
Dwernik - Procisne, ścieżka
Przez bieszczadzki las - ścieżka Nasiczne - Sękowiec
Kopalnia ropy Polana - Ostre
Holica z Ustianowej - ścieżka
Hylaty - ścieżka hist-przyrodnicza
Huczwice - ścieżka geologiczna
Komańcza - ścieżka dydaktyczna
Jawornik - ścieżka
Gminny szlak Baligród
Bukowy Dwór - ścieżka przyrodnicza
Po ekomuzeum w krainie bobrów
Dolina Potoku Zwór

Warto zobaczyć

Wodospady i kaskady
Jeziorka Duszatyńskie
Jeziorko Bobrowe
Sine Wiry
"Gołoborze" i dolina Rabskiego
Rezerwat "Przełom Osławy"
Rezerwat "Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku"
Torfowisko "Tarnawa"
Torfowisko "Wołosate"
Jaskinie w Nasicznem
Grota w Rosolinie
Rezerwat "Hulskie"
Młyn w Hulskiem
Pichurów - punkt widokowy
Przełęcz Wyżna - pkt. widokowy
Przełęcz Żebrak
Zagroda pokazowa żubrów
Mini-zoo w Lisznej i Myczkowcach
Kamień leski
Koziniec kamieniołom
Skałki Myczkowieckie
Kolejowy Smolnik
Ogród biblijny w Myczkowcach
Miniatury cerkwi Myczkowce
Entomo-zieleniec Myczkowce
MBL Sanok - skansen w Sanoku
Park miejski w Sanoku
Zielony domek w Ustrzykach G.
Muzeum Historii Bieszczad
Klasztor w Zagórzu
Droga krzyżowa w Zagórzu
Sanktuarium w Jasieniu
Ekomuzeum Hołe
Pomnik Tołhaja
Most podwieszany w Dwerniczku
XIX-wieczny most kolejki
Radoszyckie źródełko
- legenda o radoszyckim źródełku
Nowe pomniki przyrody w dolinie Osławy i Kalniczki
Góry Słonne
Rezerwat Sobień
Rezerwat "Polanki"
Góry Słonne - pkt. widokowy

Ski-tour

Hyrlata (1103 m) zimą
Matragona (990 m) zimą
Osina (963m n.p.m.)
Płasza, Kurników Beskid, Okrąglik

Rowerem

Trasy rowerowe

Samochodem

Trasy samochodowe
Stan dróg w Bieszczadach
Parkingi

Słowacja i Ukraina

Zalew Starina (Słowacja)

Projekt Rozłucz
Jasienica Zamkowa
Stara Sól
Bieszczady Wschodnie - relacja z wyjazdu 2005
Czarnohora, relacja z wyjazdu 2006

 

Serwis nasz i współpracujący z nami reklamodawcy
zbierają i przechowują tzw. pliki cookies zarówno do np. statystyk,
jak i w celach reklamowych. Korzystając z naszych stron bez zmiany ustawien przegladarki będą one zapisane w pamięci urządzenia. Przeglądając nasz serwis ZGADZASZ się na wykorzystywanie tych plików. Szczegółowe informacje na temat cookies
znajdują się w naszej Polityce prywatności

© Twoje Bieszczady 2001-2023