...Twoje Bieszczady - serwis dla wszystkich którym Bieszczady w duszy grają...

Bieszczady


Terenwka w Bieszczadach

Bieszczady 4x4


Polecamy:

Gospodarstwo Aleksa
Werchowyna
Chata Smerek
Magiczne Bieszczady
Panorama Solina
Kolejowy Smolnik
Czadzie Sioło
4x4 w Bieszczadach


Cerkwie i cmentarze

Cerkwie drewniane w Bieszczadach
Cerkwie murowane
Kapliczki w Bieszczadach
Dawne cmentarze, cerkwie i cerkwiska
Ikonostas
O ikonie słów kilka
Bojkowszczyzna Zachodnia. Ochrona zasobów kulturowych - działania praktyczne (pdf)

Cmentarze żydowskie (kirkuty)
Cmentarze ewangelickie Bandrów i Stebnik (Steinfels); cm. gr.kat. w Stebniku
Cmentarze wojskowe w Komańczy
Cmentarz wojskowy w Lesku

Kościół w Woli Michowej
Kościół w Komańczy

Obelisk UPA

Miejscowości

Baligród i okolice
Bóbrka
Buk k.Terki
Bystre k.Czarnej
Cisna i okolice
Czarna i okolice
Daszówka
Duszatyn
Dwernik i Dwerniczek
Glinne
Jankowce
Kalnica k.Baligrodu
Komańcza i okolice
- Mogiła - legenda
- drewniany kościółek
- klasztor Nazaretanek
Lutowiska
Łupków
Mików
Muczne
Myczkowce
Nasiczne
Olszanica
Orelec
Prełuki
Rajskie
Roztoki Górne
Rzepedź
Sękowiec i okolice
Serednie Małe
Smolnik nad Osławą
Solinka
Solina i okolice
- bieszczadzkie zapory
- tajemnica zatoki
Stefkowa
Terka
Uherce Mineralne
Ustianowa
Ustrzyki Górne
Wetlina
Wola Matiaszowa
Wola Michowa
Wołosate
Zatwarnica
Zwierzyń

Dawne wsie

Balnica
Beniowa
Bereźnica Niżna
Bukowiec
Caryńskie
Choceń
Dydiowa
Dźwiniacz Górny
Hulskie
Huczwice
Jawornik
Jaworzec
Kamionki
Krywe
Łokieć
Łopienka
- rys historyczny Łopienki
- Chrystus Bieszczadzki
Łuh
Rabe k.Baligrodu
Rosolin
Ruskie
Sianki
Skorodne
Sokoliki
Sokołowa Wola
Studenne
Tarnawa Niżna i Wyżna
Tworylne
- Tworylczyk
Tyskowa
Zawój
Zubeńsko
Żurawin

» Warto zobaczyć | Rezerwat Sobień

Z wizytą w rezerwacie Sobień

Góry Słonne są swoistą bramą i przedsionkiem Bieszczadów oraz Pogórza Przemyskiego. Najpopularniejszą przyrodniczą perłą tych gór jest rezerwat Sobień, położony przy trasie Lesko - Załuż - Sanok, na gruntach wsi Manasterzec. Został założony w 1970 roku na powierzchni 5,43 ha, na terenie administrowanym przez Nadleśnictwo Lesko, Leśnictwo Manasterzec.

Portyk okienny, ruiny zamku Sobień Portyk okienny, ruiny zamku Sobień
foto: P. Kutiak

Jest to rezerwat leśno - faunistyczny, gdzie podmiotem ochrony są zarówno unikatowe zbiorowiska roślinne, jak i rzadka fauna kserotermiczna, czyli ciepłolubne owady i inne stawonogi spotykane na nasłonecznionych stanowiskach.

Wędrując ścieżką prowadzącą od parkingu do ruin średniowiecznego zamczyska spotkamy wiele ciekawych roślin, w tym chronioną kalinę koralową i lilię złotogłów.

Mamy tutaj również możliwość obserwacji i fotografowania tojadu mołdawskiego, wiechowatego i dzióbatego. Tojady to rzadkie rośliny, zawierające silnie trujące substancje. Były one przed setkami lat wykorzystywane do uśmiercania konkurentów do tronu na zamkach i dworach. Smarowano sokiem z tej rośliny jedną część noża i przekrawano np. jabłko, a następnie zatrutą część podawano nieświadomej ofierze.

Patrząc oczyma botanika znajdziemy na omawianej górze kilkanaście różnych siedlisk leśnych. Występują tu: lasy mieszane, nadrzeczne grądy, jodłowe bory oraz łęgi, czyli lasy narażone na okresowe podtapianie wodami z roztopów i występujących z brzegów rzek.

Sobieńskie wzgórze zamieszkuje wiele ciekawych gatunków ze świata bezkręgowców. Spotkamy tu unikatowe w skali polskiej fauny skąponogi, pierwowije, roztocza i owady. Osobliwością jest tu piewik gałązkowiec - niewielka, euroazjatycka cykada, która wydaje głośne dźwięki. Pod koronami rozłożystych buków, wśród głazów i kamieni skrywa się największa osobliwość rezerwatu, żywa skamieniałość, relikt epoki trzeciorzędu, pająk Sirio carpaticus. Ten prymitywny, drapieżny przedstawiciel korsarzy od kilkudziesięciu milionów lat nie zmienił swojego wyglądu. Występuje tu również strojniś nadobny - ten niewielki pająk z czerwonym odwłokiem jest niezwykle rzadki w naszym kraju. Wpisano go do Polskiej Czerwionej Księgi. Ma bardzo dobry wzrok, dorównujący sprawnością wzrokowi człowieka.

Sobień, widok na San z tarasu Widok z tarasu widokowego na San
foto: P. Kutiak

Prawdziwym klejnotem omawianego obszaru jest motyl niepylak mnemozyna, którego lot można obserwować na polanach i łąkach graniczących z lasami sobieńskimi. Występuje tu także paź żeglarz. Z płazów spotkamy salamandrę plamistą, traszkę grzebieniastą i górską oraz kumaka górskiego. W niżej położonych partiach góry można dostrzec rzekotkę drzewną i ropuchę szarą oraz kilka gatunków żab. Z gadów być może natrafimy na jaszczurkę żyworodną, padalca, czy zaskrońca. Z ptaków na uwagę zasługuje orlik krzykliwy, puszczyk uralski oraz spotykany nad Sanem bocian czarny.

Ruiny zamku znajdują się na szczycie góry o wysokości 451 m n.p.m. zajmując powierzchnię 0,27 ha. Należał on niegdyś do rodu Kmitów, którzy dzięki nadaniom królewskim z 1389 roku utworzyli ogromne latyfundium, zaliczane do największych w ówczesnej Polsce. Składało się ono z trzech kluczy: dubieckiego, dynowskiego i sobieńskiego. Klucz sobieński obejmował obszary położone w dolinie górnego Sanu. W połowie XVI wieku liczył 58 osad. Sobień lokowany był w 1415 roku. Kmitowie obrali sobie to obronne wzgórze za główny ośrodek do zarządzania swymi dobrami. Miał on bardzo duże znaczenie dla powstających tu szlaków do Lwowa i na Węgry.

Mury w południowo-wschodniej części zamku Sobień Mury w południowo-wschodniej części dawnego zamku
foto: P. Kutiak

Wzgórze zamkowe od północy i zachodu opływa potok Sobieńka. Od strony południowej zauważamy stromą skarpę, opadająca do Sanu. Wały z ostrokołem otaczały niegdyś zarówno podgrodzie jak i zamek, dodatkowym elementem obronnym była tu strażnica obserwacyjna umieszczona w zachodnim rogu. Zamek ten gościł króla Polski, Władysława Jagiełłę ze świeżo poślubioną w Sanoku Elżbietą Granowską z Pilczy. W XVI wieku, po najeździe wojsk węgierskich zamek sobieński opuścili Kmitowie, przenosząc swoją siedzibę do Leska. Przez stulecia kamienne pozostałości średniowiecznej warowni niszczały. W XVII i XVIII w. były kryjówką beskidników, czyli leśnych zbójców.

Omawiany obiekt jest cennym zabytkiem kultury narodowej i świadectwem ponad 600-letniej polskości tych ziem. Dlatego też pasjonaci i historycy z Sanoka założyli Społeczny Komitet "Przyjaciół Zamku Sobień", który w przyszłości ma być przekształcony w stowarzyszenie na rzecz ratowania w/w obiektu.

Fragmenty wieży w południowo-zachodnim narożniku ruin Sobienia Fragmenty wieży w południowo-zachodnim narożniku ruin
foto: P. Kutiak

Wzgórze Sobieńskie kryje w sobie wiele tajemnic, na jego zachodnim krańcu znajduje się bunkier wchodzący w skład sowieckich umocnień sprzed 1941 roku, tzw. Linii Mołotowa. Jest to wysadzony, żelbetonowy schron bojowy. Ta budowla o dwóch kondygnacjach, zawierała w swoich izbach działo 45 mm oraz ckm i rkm. Zachowała się tu również część peryskopu.

Na murach sobieńskiego zamku uważny obserwator dojrzy napisy w języku ukraińskim i rysunki przedstawiające tryzub - symbol Ukrainy. Ślady te pozostawiła ukrywająca się sotnia Ukraińskiej Powstańczej Armii, która w maju 1946 roku zaatakowała pociąg pancerny ochraniający szlak kolejowy Załuż - Ustjanowa - Olszanica.

Odkrywanie rezerwatu ułatwia odrestaurowana częściowo w ciągu ostatnich lat ścieżka dydaktyczna. Jej pierwszy przystanek opisuje zamek sobieński, kolejne znajdują się poza rezerwatem na stokach Gór Słonnych po drugiej stronie drogi.

Tojad mołdawski Tojad mołdawski
foto: P. Kutiak

Gorąco polecam tę ścieżkę, ponieważ jest ona jedną z najpiękniejszych i najlepiej urządzonych w całych Bieszczadach i Górach Słonnych. Wykonali ją moi koledzy z Technikum Leśnego w Lesku w roku 1998. Stanowi skarbiec leśnej wiedzy umieszczonej nie tylko na tablicach, ale również w postaci wyeksponowanych walorów lasu: przepięknej alei modrzewiowej, dużego oczka wodnego do rozrodu płazów, platform widokowych na stokach o dużej ekspozycji z urokliwym krajobrazem przełomów leśnego strumienia w bukowym drzewostanie. Ten, kto choć raz w życiu trzymał pilarkę spalinową w dłoniach, doceni staranność, z jaką wykonano mosty, schody, drabinki oraz platformy widokowe na tej trasie. Omawiany odcinek z pewnością zachwyci każdego zwiedzającego ścieżkę o dowolnej porze roku.

Tym, którzy chcieliby obejrzeć dodatkowo zniszczony sowiecki bunkier, proponuję inną ścieżką prowadzącą od strony podgrodzia zlokalizowanego w południowo - zachodniej części wzgórza, bo choć jest stroma i trudniejsza, myślę, że warto się pokusić.

Warto wiedzieć:

  • rezerwat znajduje się na terenie dwóch obszarów Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000: PLB180003 Góry Słonne, PLH180013 Góry Słonne, od strony południowej sąsiaduje z obszarem PLH180021 Dorzecze Górnego Sanu
  • Spotkamy tu kilkanaście różnorodnych siedlisk: bory, lasy, grądy, buczyny, łęgi i murawy kserotermiczne
  • Zbiorowiska łęgowe, które w Europie są odpowiednikiem unikatowych w skali globu lasów tropikalnych reprezentowane są tu przez nadrzeczną olszynkę górską oraz zarośla wierzbowe: zespół wierzby trójpręcikowej i wiciowej
  • Występują tu gatunki wschodnio-karpackie: sałatnica leśna i bluszczyk kosmaty
  • Na obszarze rezerwatu występuje ponad 220 gatunków, w tym chronione: obrazki plamiste, śnieżyca wiosenna, śnieżyczka przebiśnieg, cebulica dwulistna i knieć błotna
  • Południowe stoki Góry Sobień upodobały sobie ciepłolubne gatunki: ciemiężyk białokwiatowy, dzwonek brzoskwiniolistny, miodownik melisowaty, rzepik pospolity, groszek leśny i rozchodnik wielki
  • Z paproci spotkamy tu zanokcicę skalną, paprotnik kolczysty i paprotkę zwyczajną
  • Znajdujemy tu rzadkie gatunki roztoczy - w tym Trombicula canestrina
  • Na uwagę zasługują chrząszcze z rodziny ryjkowcowatych. Reprezentuje je bałkański gatunek Phyllobius pilicornis, Cmies hanaki oraz Ottiorynynchys bisculatus subauriculatus
  • Sobień to środowisko życia stepowego gatunku pająka Egaenus convexus
  • U podnóża góry sobieńskiej, przy przejeździe kolejowym znajduje się siedlisko bobrów. Widoczne po obu stronach drogi rozlewiska oraz uschnięte pnie drzew tworzą bardzo malowniczy widok dla kipiącej zielenią ściany Gór Sanocko - Turczańskich. Bobry zatarasowały poprzez budowę żeremi i tamy potok Leśny. Powierzchnia "bobrowego podgrodzia" zajmuje 3 ha, stanowiąc zagrożenie dla nasypu kolejowego i pobliskiej drogi. Dlatego też właściciel drogi, aby pogodzić interesy ludzi i chronionych zwierząt wybudował przepusty i rów odwadniający pas drogowy. Miejsce to obfituje w wiele ciekawych gatunków ptaków (bąk, bączek, tracz, bocian czarny, czapla siwa). Bobry utworzyły tu dwa zbiorniki: mniejszy o powierzchni 0,5 ha u podnóża Góry Sobień oraz większy o powierzchni 1,5 ha za drogą
  • Panzertriebwagen Nr 16 to niemiecki motorowy pociąg pancerny z dwoma stanowiskami ogniowymi na obu końcach lokomotywy. Po zakończeniu II Wojny Światowej jako zdobycz wojenna służył w Wojsku Polskim. Używano go w Bieszczadach do walk z oddziałami UPA

Literatura:

1. Motyka G., "Tak było w Bieszczadach", 1999. str. 332.
2. Marszałek E., " Skarby Podkarpackich Lasów", 2005. Wydawnictwo Ruthenus, str. 35-41.
3. Biuletyn ZOP LOP w Rzeszowie pod red. prof. Zygmunta Wnuka nr 2(11), Rzeszów, 2002, Wyd. ZOP LOP, str. 42-46.
4. Bańkosz R., Wójcik P., Komski A., Plamowski K., "Linia Mołotowa - Przewodnik po rowerowym szlaku nadsańskich umocnień", Wyd. NOVA SANDEC, Nowy Sącz, 2007, str. 46.
5. Jurczak K., "Ścieżka Przyrodniczo-Dydaktyczna Na Górze Sobień", Zespół Parków Krajobrazowych w Przemyślu, Przemyśl, 2004.
6. Jurczak K., "Ścieżka Przyrodnicza Na Górze Sobień", Wyd. Zespół Karpackich Parków Krajobrazowych, Krosno.

tekst oraz zdjęcia:Piotr Kutiak
www.przewodnik-bieszczady.pl

Poniżej zdjęcia ruin zamku Sobień oraz rezerwatowej flory (foto: P. Kutiak):

1. Niepylak mnemozyna
2. Orlik krzykliwy i autor artykułu
3. Mury, ruiny zamku Sobień

4. Fragmenty wieży w części południowo-zachodniej
5. Sobień, zabepieczone portyki okienne
6. Fragmenty wieży w południowo-zachodnim narożniku ruin

7. Widok na San
8. Góra Sobień, widok na San jesienią
9. Wycieczka na tarasie widokowym zamku Sobień

10. Tojad wiechowaty
11. Tojad mołdawski
12. Czworolist pospolity, zwany również chreszczate zile

13. Dąbrówka rozłogowa
14. Jawor
15. Kokoryczka wielokwiatowa

16. Konwalijka dwulistna
17. Kopytnik pospolity
18. Lilia złotogłów

19. Żywokost sercowaty
20. Żywokost zwyczajny
21. Marzanka wonna

22. Miesiącznica trwała - kwiaty
23. Miesiącznica trwała - torebki nasienne zwane również Judaszowymi srebrnikami
24. Śnieżyca wiosenna

25. Niezapominajka błotna
26. Parzydło leśne
27. Przylaszczka pospolita

28. Zawilec gajowy
29. Ziarnopłon wiosenny
30. Przylaszczka pospolita

Praktyczne

Kamera w Czaszynie

Schroniska
Schroniska PTSM
Bazy namiotowe i chatki
Harcerskie bazy i hoteliki
Noclegi

Mapa Bieszczady - wersja online
Mapy Bieszczadów - recenzje
Mapy wycinkowe - recenzje
Przewodniki
Ciekawe wydawnictwa

Szlaki turystyczne - opisy
Szlaki turystyczne - wykaz
Czasy przejść
Ścieżki przyrodnicze - wykaz
Regulamin BdPN
Punkty kasowe BdPN

Bieszczadzka Kolejka Leśna
Jazdy konne
Rejsy po Zalewie Solińskim
Wyciągi narciarskie
Muzea
Informacja turystyczna
Przewodnicy
Przewoźnicy (Bus)
Przejścia graniczne
Traperska przygoda - tabory

Warto wiedzieć

Z psem w Bieszczady
Zagroda pokazowa żubrów
Wędkarskie eldorado na Sanie
Park Gwiezdnego Nieba Bieszczady
Karpackie niebo
Sery w Bieszczadach
Wypał węgla drzewnego
Jaskinie
Snowgliding w Bieszczadach
Bieszczadzkie szybowiska
Bieszcz. Centrum Nordic Walking

Trochę historii
Podział (granice) Bieszczadów
Losy bieszczadzkiej ludności
Różne plany rozwoju Bieszczadów
Na wyniosłych połoninach BdPN
Nie tylko Wysokie
Sieć wodna
Geocaching

Fauna Bieszczadów
Flora Bieszczadów

Leśny Kompleks Promocyjny "Lasy Bieszczadzkie"

Ukraińska Powstańcza Armia
Karol Wojtyła w Bieszczadach
Bieszczady pół wieku temu
Bieszczady w filmie

Polowanie w Bieszczadach

Reportaże

Rozmaitości bieszczadzkie

Wyprawy piesze

Tarnica z Wołosatego
Halicz z Wołosatego
Bukowe Berdo z Mucznego
Krzemień
Szeroki Wierch
Połonina Caryńska
Połonina Wetlińska
Smerek (wieś) - Smerek - Połonina Wetlińska - Brzegi Górne
Cisna - Jasło - Smerek (wieś)
Przysłup - Jasło
Suche Rzeki - Smerek
Dwernik-Kamień
Pętla: Wetlina - Riaba Skała - Czerteż - Kremenaros - Rawki - Dział - Wetlina
Mała i Wielka Rawka z p. Wyżniańskiej
Ścieżka "Berehy Górne"
Chryszczata z Komańczy
Chryszczata z Jeziorka Bobrowego
Szlak Huczwice - Chryszczata
Wołosań z Żubraczego
Jaworne - Kołonice - Jabłonki
Krąglica
Hyrlata
Szlak graniczny Łupków - Balnica
Przełęcz nad Roztokami - Ruske
Przełęcz nad Roztokami - Okrąglik - Jasło
Jasło i Okrąglik ze Strzebowisk
Łopiennik
Ścieżka Jeleni Skok z Cisnej (wieża widokowa)
Opołonek i Kińczyk Bukowski
Ścieżka dendrologiczno-historyczna w Berehach
Przysłup Caryński z Bereżek
Bukowiec - Sianki - Źródła Sanu
Tarnawa Niżna - Dźwiniacz Górny
Brenzberg - ścieżka
Krutyjówka - ścieżka
Tworylne i Krywe z Rajskiego
Terka - Studenne
Otaczarnia w Bukowcu
Rajskie - Studenne (most)
Przysłup - Krywe
Korbania z Bukowca
Korbania z Łopienki i Tyskowej
Suliła
Wola Michowa - Balnica szl. żółtym
Z Balnicy do Osadnego
Do Solinki z Żubraczego
Zwierzyń - Myczków
Tyskowa i Radziejowa ze Stężnicy
Lasumiła - najgrubsza jodła
Jodła k.Pszczelin - opis ścieżki
Stare Procisne, ścieżka
Dwernik - Procisne, ścieżka
Przez bieszczadzki las - ścieżka Nasiczne - Sękowiec
Kopalnia ropy Polana - Ostre
Holica z Ustianowej - ścieżka
Hylaty - ścieżka hist-przyrodnicza
Huczwice - ścieżka geologiczna
Komańcza - ścieżka dydaktyczna
Jawornik - ścieżka
Gminny szlak Baligród
Bukowy Dwór - ścieżka przyrodnicza
Po ekomuzeum w krainie bobrów
Dolina Potoku Zwór

Warto zobaczyć

Wodospady i kaskady
Jeziorka Duszatyńskie
Jeziorko Bobrowe
Sine Wiry
"Gołoborze" i dolina Rabskiego
Rezerwat "Przełom Osławy"
Rezerwat "Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku"
Torfowisko "Tarnawa"
Torfowisko "Wołosate"
Jaskinie w Nasicznem
Grota w Rosolinie
Rezerwat "Hulskie"
Młyn w Hulskiem
Pichurów - punkt widokowy
Przełęcz Wyżna - pkt. widokowy
Przełęcz Żebrak
Zagroda pokazowa żubrów
Mini-zoo w Lisznej i Myczkowcach
Kamień leski
Koziniec kamieniołom
Skałki Myczkowieckie
Kolejowy Smolnik
Ogród biblijny w Myczkowcach
Miniatury cerkwi Myczkowce
Entomo-zieleniec Myczkowce
MBL Sanok - skansen w Sanoku
Park miejski w Sanoku
Zielony domek w Ustrzykach G.
Muzeum Historii Bieszczad
Klasztor w Zagórzu
Droga krzyżowa w Zagórzu
Sanktuarium w Jasieniu
Ekomuzeum Hołe
Pomnik Tołhaja
Most podwieszany w Dwerniczku
XIX-wieczny most kolejki
Radoszyckie źródełko
- legenda o radoszyckim źródełku
Nowe pomniki przyrody w dolinie Osławy i Kalniczki
Góry Słonne
Rezerwat Sobień
Rezerwat "Polanki"
Góry Słonne - pkt. widokowy

Ski-tour

Hyrlata (1103 m) zimą
Matragona (990 m) zimą
Osina (963m n.p.m.)
Płasza, Kurników Beskid, Okrąglik

Rowerem

Trasy rowerowe

Samochodem

Trasy samochodowe
Stan dróg w Bieszczadach
Parkingi

Słowacja i Ukraina

Zalew Starina (Słowacja)

Projekt Rozłucz
Jasienica Zamkowa
Stara Sól
Bieszczady Wschodnie - relacja z wyjazdu 2005
Czarnohora, relacja z wyjazdu 2006

 

Serwis nasz i współpracujący z nami reklamodawcy
zbierają i przechowują tzw. pliki cookies zarówno do np. statystyk,
jak i w celach reklamowych. Korzystając z naszych stron bez zmiany ustawien przegladarki będą one zapisane w pamięci urządzenia. Przeglądając nasz serwis ZGADZASZ się na wykorzystywanie tych plików. Szczegółowe informacje na temat cookies
znajdują się w naszej Polityce prywatności

© Twoje Bieszczady 2001-2023