» Cmentarze i cerkwiska | Cmentarz w Dwerniku

Cmentarz oraz cerkwisko (miejsce po cerkwi) w Dwerniku

Dawny cmentarz w Dwerniku znajduje się w środkowej części wsi, przy drodze do Nasicznego. Ulokowany jest ok. 50m za miejscową knajpą "Piekiełko", na łagodnej skarpie schodzącej w kierunku potoku Dwernik.

Tablica a za nią cmentarz w Dwerniku
foto: P. Szechyński

Miejsce łatwe do odnalezienia, znaczy go tablica oznaczająca kompleks "Wieś Dwernik", na której znajduje się krótki rys historyczny wsi, szkic nieistniejącej obecnie cerkwi oraz mapka z historycznym układem zabudowy Dwernika.

Niegdyś cmentarz ten składał się z dwóch części przedzielonych drogą. Do dnia dzisiejszego zachowała się tylko jedna jego część - zachodnia, która była mniejsza. Na większej - wschodniej - części cmentarza stoją obecnie domy.

W północnej, zachowanej części cmentarza stała niegdyś cerkiew drewniana p.w. św. Michała Archanioła z roku 1785. Gruntowny remont świątyni przeprowadzono w roku 1898 - przy dużej pomocy ówczesnych kolatorów. Spłonęła w 1946. Była to budowla w całości drewniana, trójdzielna z nawą nakrytą łamanym dachem namiotowym oraz dachami kalenicowymi nad prezbiterium i babińcem. Wszystkie dachy wykończone gontem. Cerkiew posiadała opasanie (okap) charakterystyczny dla cerkwi bojkowskich oraz okna - największe w nawie. Zachowały się nikłe fragmenty podmurówki oraz resztki kamiennej mensy ołtarzowej - dziś w postaci sterty kamieni. W miejscu gdzie stała cerkiew znajduje się duży drewniany krzyż.

Kolatorami dwernickiej cerkwi byli:

• 1827r. - Maria hr Potocka,
• 1890r. - następcy Leopolda Waltera,
• 1918r. - Ludwik Ramułt (we Lwowie),
• 1938r. - Bank Rolniczy w Warszawie.

Parochami i administratorami:

• 1828 - 1848r. - Bazyli Ustianowski,
• 1862r. - Jan Dubaniewicz,
• 1864 - 1885r. - Jan Kiczor,
• 1886r. - Eliasz Makowej (administrator),
• 1887 - 1890r. - Piotr Łodyński (Petr Łodyńskij),
• 1894 - 1895r. - Anatol Durkot,
• 1896 - 1942r. - Mikołaj Buła (Nykołaj, Mykoła Buła)

Liczba wiernych:

• 1890r. - 480,
• 1918r. - 647,
• 1938r. - 787.

Cmentarz w Dwerniku
foto: P. Szechyński

Przy cerkwi działało bractwo trzeźwości liczące w roku 1910 - 87 członków a w roku 1914 - 102 członków.

Stan zachowania:

Cmentarz był porządkowany w roku 1989 podczas obozu Społecznej Komisji Opieki nad Zabytkami Sztuki Cerkiewnej przy Zarządzie Głównym Towarzystwa Opieki nad Zabytkami. Dziś jest to obiekt bardzo zapuszczony i zarośnięty. Ogrodzony mocno wysłużonym drewnianym płotkiem przy którym stoi tablica informacyjna "Dwernik wieś". Teren cerkwi oraz cmentarza otoczony był niegdyś niewysokim murkiem z kamienia, do dziś zachowały się tylko niewielkie jego fragmenty. W miejscu gdzie stała cerkiew znajdują się wspomniane wyżej pozostałości mensy ołtarzowej oraz drewniany krzyż i słabo czytelne fragmenty podmurówki. Na cmentarzu zachowało się ok. 12 nagrobków w różnym (głównie złym) stanie. Są to nagrobki w postaci żeliwnych krzyży osadzonych na piaskowcowych cokołach, nagrobki w postaci cokołów pozbawione krzyży, jeden nagrobek wapienny, betonowa płyta nagrobna z krzyżem, 5 ułożonych poziomo na mogiłach nagrobków, nieobrobionych i bez inskrypcji.

Część zachowanych nagrobków wg stanu na rok 2006:

Najlepiej i najczytelniej zachowany nagrobek, cokół z piaskowca, na cokole krzyż (niewidoczny na zdjęciu).
Inskrypcja (fonet.):
Tu spocziwaje Pjetro Kostjuk
w 77 godi żytja, upokoiłsja 31 sjerpnia 1907
Wiczna jemu pamjat
(fot. P. Szechyński)

Nagrobek w postaci krzyża przewiązanego materią, wapienny niski cokół, bez inskrypcji. Usytuowany jest tuż za prezbiterium cerkwi co oznacza, iż prawdopodobnie pochowano tu księdza lub właściciela tutejszego majątku
(fot. P. Szechyński)

Betonowy nagrobek. Krzyż z figurą Chrystusa oraz figurami Matki Bożej i Marii Magdaleny odlany wg wzoru z krzyża żeliwnego. Nagrobek pozbawiony jest inskrypcji
(fot. P. Szechyński)

Nagrobek w postaci żeliwnego krzyża osadzonego w niskim cokole. Wysoki, smukły żeliwny krzyż z figurą Chrystusa
(fot. P. Szechyński)

Na pierwszym planie krzyż z nagrobku Pjetro Kostjuka. W głębi żeliwny krzyż na piaskowcowym cokole, bez inskrypcji oraz krzyż drewniany na miejscu po cerkwi
(fot. P. Szechyński)

Ponadto krzyż żeliwny, osadzony na nieobrobionym cokole na nagrobku pozbawionym inskrypcji oraz figura Matki Bożej z dolnej części żeliwnego krzyża osadzonego na piaskowcowym cokole. Brak inskrypcji.

opracowanie: P. Szechyński

Literatura:

1. Bieszczady, Słownik Historyczno-Krajoznawczy, cz.1, Gmina Lutowiska. UG - Warszawa 1995.
2. Kryciński S., "Cerkwie w Bieszczadach", Warszawa 1991.
3. Augustyn M., "Z dziejów dworu w Dwerniku", Bieszczad nr 8, Ustrzyki Dolne 2001.
4. Cerkwie drewniane Karpat - Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda; wyd. Rewasz, Pruszków 2003.
5. Słownik Geograficzny Królewstwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880.