» Fauna Bieszczadów | Orlik krzykliwy

Orlik krzykliwy (Aquila pomarina)

Sylwetki ptaków drapieżnych, widoczne na tle nieba należą do niezaprzeczalnych symboli dzikości Polski południowo-wschodniej. Orlik krzykliwy, którego liczebność w Bieszczadach przekracza 60 par stanowi niewątpliwą ozdobę Bieszczadzkiego Parku Narodowego i jego otuliny.

Orlik krzykliwy. Zdjęcia wykonano na terenie Ośrodka Rehabilitacji Zwierząt Chronionych w Przemyślu
foto: P. Kutiak

W Bieszczadach znajduje się najwyższe w Polsce stanowisko jego gniazdowania zlokalizowane na wysokości 830 m n.p.m. Warto wiedzieć, że wędrując szlakami z miejscowości Wołosate na Tarnicę poruszamy się ścieżką dydaktyczną "Orlik krzykliwy", gdzie mamy możliwość obserwacji tego drapieżnika.

Największe zagęszczenie populacji omawianego gatunku obserwuje się na obszarze Beskidu Niskiego (14,3 pary na 100 km2), dlatego też sylwetka orlika jest symbolem Magurskiego Parku Narodowego.

Orlik krzykliwy reprezentuje rząd szponiastych, z których w Polsce spotykamy 36 gatunków, w tym 19 lęgowych. Jest ptakiem niewiele większym od myszołowa, o ciemnobrązowym upierzenieniu z kontrastującymi lotkami i sterówkami na pokrywach skrzydłowych. Skrzydła orlika są długie i szerokie (rozpiętość od 145 cm do 168 cm), ogon krótki. Obserwując szybującego ptaka warto zwrócić uwagę na charakterystyczne rozłożone "palce" końcówek skrzydeł, jaśniejszą barwę nasady lotek oraz jasnobrązową głowę z potężnym dziobem. W czasie szybowania orlik nieznacznie zakrzywia końce skrzydeł ku dołowi.

Orlik krzykliwy
foto: P. Kutiak

Omawiany gatunek można pomylić z innym bliźniaczo podobnym, orlikiem grubodziobym. W warunkach terenowych odróżnienie tych dwóch taksonów jest praktycznie niemożliwe. Nieco łatwiejsze jest odróżnienie młodych osobników orlika krzykliwego, ponieważ wyróżniają się charakterystyczną rdzawą plamą na potylicy.

Orlik krzykliwy w Bieszczadach zamieszkuje stare drzewostany graniczące z polami uprawnymi, dolinami rzek, starorzeczami i terenami podmokłymi. Gniazda zakłada przeważnie na jodłach, sosnach, świerku tuż przy pniu lub rozwidleniu konarów. Ptak ten przywiązuje się do swoich gniazd i niejednokrotnie miewa ich kilka w swoim rewirze.

W okresie godowym wykonuje podniebne akrobacje. Szybując w powietrzu nagle składa skrzydła i ostro pikuje w dół, by nad ziemią je ponownie rozłożyć i delikatnie wznieść się w górę. Takie widowiskowe loty obserwuje się również u myszołowa.

Podczas godów para wiąże się na kilka następnych sezonów. W maju samica składa jedno lub dwa jaja, które są wysiadywane przez okres 5-6 tygodni. Młode wychodzą kolejno w odstępie kilku dni. W gnieździe obserwuje się zjawisko kainizmu, gdzie najstarsze pisklę zadziobuje młodsze rodzeństwo. Dzieje się tak nawet w przypadku wystarczającej liczby pokarmu. Do rzadkości należą przypadki wychowania drugiego pisklęcia.

Orlik krzykliwy
foto: P. Kutiak

Pisklęta opuszczają gniazdo po 7-8 tygodniach na przełomie lipca i sierpnia. Na przełomie fenologicznego lata i jesieni trwają odloty na zimowiska. Orliki pokonują lotem szybowcowym kraje Europy południowo-wschodniej, Bosfor, Turcję, Liban, Izrael. Zimą osiedlają się na sawannach centralnej i południowej Afryki.

W skład diety orlika wchodzą w przeważającej części gryzonie, głownie norniki. Odżywia się również małymi ssakami, ptakami, gadami i płazami. Nie gardzi również owadami i mięczakami. Jego areały łowieckie obejmują najczęściej tereny otwarte lub podmokłe. Ofiary wypatruje ze słupów i śródpolnych drzew. Potrafi ją również dostrzec z wysokości 100 m nad ziemią kiedy kołuje i zawisa w powietrzu.

Orlik krzykliwy jest gatunkiem chronionym, wpisanym do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. W obrębie jego gniazd wyznacza się strefę ochronną w promieniu 100 m, a w okresie lęgowym w promieniu 500m. Na obszarach Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000, w przepisach Dyrektywy Ptasiej zagrożeniem dla występowania orlików jest wyrąb starych drzewostanów graniczących z terenami podmokłymi, osuszanie bagien oraz tworzenie monokultur rolniczych. Gatunek wymieniany jest w załącznikach Konwencji Berneńskiej i Bońskiej.

tekst oraz zdjęcia: Piotr Kutiak
www.przewodnik-bieszczady.pl

Literatura:

1. Gromadzki M. (red.) 2004. Ptaki. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa. T. 7 (część I), s. 240-241.

Orlik krzykliwy
foto: P. Kutiak

Orlik krzykliwy
foto: P. Kutiak